در ماه های اخیر در مورد بیماری زیکا زیاد بحث شده و مقالات مفصلی هم منتشر شده است و من هم در این زمینه مقاله ی مبسوطی در برخی نشریات پزشکی داشته ام و از راه های مبارزه با پشه ناقل نیز یاد کرده ام که در این مقاله کوتاه به ذکر مجدد آنها نیازی نمی بینم.
می دانیم کشور برزیل و شهر ریودوژانیرو از مراکز اصلی آلوده به این بیماری و منشأ شیوع آن است و به یاد داریم که در المپیک ریو دغدغه ی بزرگ، نگرانی آلوده شدن ورزشکاران و شرکت کنندگان در این گردهمایی جهانی بود که اوائل تصور می شد فقط خانم ها در معرض ابتلاء هستند در صورتی که پشه ی ناقل یعنی آ اِدِس می تواند با حمله به زن و مرد هر دو را آلوده کند، و مردان در صورت آلودگی از طریق مقاربت همسران خود را آلوده می کنند و آنان نیز در صورت باردار شدن ممکن است صاحب نوزاد میکروسفال یعنی دارای جمجمه ی کوچک بشوند.
در فاصله اکتبر ۲۰۱۵ تا ژانویه ۲۰۱۶ یعنی مدت سه ماه تعداد چهار هزار نوزاد با جمجمه ی کوچک در برزیل متولد شده اند که به علت آلودگی مادر به ویروس زیکا در طول حاملگی بوده است.
در ماه جون سازمان بهداشت جهانی هشدار داد که در مناطق آلوده از حاملگی اجتناب کنند. در آوریل ۲۰۱۷ مارسیا کاسترو از دانشگاه هاروارد مدرکی ارائه داد که نشان می داد این هشدار تأثیر گسترده ای در کمتر شدن تعداد نوزادان میکروسفال نداشته است، اما اداره ی بهداشت شهرداری ریو ادعا می کند که این تعداد ممکن است در نیمه ی دوم ۲۰۱۶ کاهش یافته باشد. کاسترو می گوید که آمار هنوز کامل نیست و رسمیت هم ندارند، گو این که مارگارت آرمسترانگ از بنیاد گتولیو وارگاس شهر ریو و گروه همکار او باور دارند که آمار دقیق و رسمی معلوم می کند که در طول دوره ی مورد نظر، تعداد موالید زیر حد متولدین معمول هر سال بوده است. آرمسترانگ می گوید این نسبت از حد انتظار من بالاتر بود. او و گروه همکارش فکر می کنند که کاهش متولدین زنده حدود پانزده درصد بوده است. کارین نلسون از دانشگاه لوس آنجلس می گوید اختلاف بین آمار ملی و آمار محلی می تواند مربوط به این باشد که شیوع زیکا به طور خاص در شهر ریو مورد توجه قرار گرفته است. برنامه ریزی خانوادگی می تواند یک فاکتور مؤثر در کاهش موالید باشد، اما سقط جنین همچنان مورد سرزنش است.
نلسون و همکارانش نشان داده اند که در یک گروه کوچک آماری ۱۲۵ نفری خانم های باردار مبتلا به زیکا در دوره ی سه ماهه ی اول حاملگی احتمال سقط جنین ۱۵-۱۰درصد افزایش داشته است. آرمسترانگ و همکارانش عقیده دارند که زیکا می تواند در مراحل بسیار ابتدایی و حتی قبل از آن که خانمی بداند که باردار است موجب سقط جنین بسیار زودرس بشود.
نلسون می گوید ویروس زیکا می تواند از جفت عبور کند و به جنین صدمه بزند و البته هر ویروس دیگری هم که از جفت عبور کند می تواند این کار را انجام دهد و موجب سقط جنین شود. سونوگرافی تا هفته بیستم بارداری میکروسفالی را نشان نمی دهد، بنابراین وقتی می فهمیم که جنین مبتلا است که سن او اقلا ۵ماهه است. من از قوانین کشورهای مختلف در مورد اجازه سقط جنین ۵ماهه و بیشتر اطلاعی ندارم، اما در کشور خودمان ایران با توجه به نتیجه ی تست غربالگری، در صورت مثبت بودن بیماری های سخت ژنتیکی فقط برای جنین زیر ۵ماه آن هم با ارائه ی مدارک پزشکی معتبر، پزشکی قانونی اجازه ی سقط می دهد که به نظر من در این مورد هر جا محدودیتی هست باید رفع شود، زیرا نوزاد میکروسفال که ویروس زیکا عامل این مشکل او بوده است، بیش از یک سال عمر نمی کند و سرنوشت خود کودک و والدین او در این یک سال دردناک و رقت انگیز است.
*دکتر خسرو نیستانی متخصص علوم آزمایشگاهی بالینی
