پاسخ‌ها به پنج ابهام درباره ی سانحه برخورد و آتش سوزی نفتکش ایرانی
یک بار دیگر مردم ایران به سوگ نشستند. خبر ناگوار و جانگداز است. یک نفتکش ایرانی شنبه ۱۶ دی ماه پس از برخورد با یک کشتی باربری در آبهای چین آتش گرفت و در نهایت روز یکشنبه بیست و چهارم دیماه به طور کامل غرق شد و همه ی سرنشینان آن که شامل ۳۰ ایرانی و دو بنگلادشی بودند کشته شدند. و این در حالی بود که به دلیل نبود اطلاع رسانی به موقع و شفاف خانواده های خانباختگان در برزخی وحشتناک روزها را سپری کردند، با هزاران پرسش بی پاسخ. پرسش هایی که هر روز که می گذرد نه تنها کم نمی شود، بلکه بر آنها افزوده می شود.
به گزارش صدای امریکا، نفتکش ایرانی شنبه پیش، پس از برخورد با یک کشتی باربری در آبهای چین آتش گرفت و در هشتمین روز آتش‌سوزی روز یکشنبه ۲۴ دی غرق شد. نفتکش ایرانی «سانچی» حامل ۱۳۶ هزار تن میعانات گازی و معادل حدود یک میلیون بشکه نفت بود. پیشتر، رویترز اعلام کرد ارزش محموله این نفتکش حدود ۶۰ میلیون دلار و ارزش خود نفتکش حدود ۶۰ میلیون دلار است.
جلد شهروند ۱۶۸۲
روزنامه وال استریت جورنال به حادثه نفتکش سانچی و ابهام های مربوط به تصادف آن پرداخته، و در گزارش خود که روز دوشنبه ۲۵ دی منتشر شد به فعال نبودن سیستم های خودکار شناسایی و ردیاب دریایی کشتی چینی و نفتکش سانچی پرداخته است.
نفتکش سانچی که حامل ۹۶۴ هزار بشکه میعانات گازی بود از بندر عسلویه در ایران به مقصد کره جنوبی حرکت کرد و حدود ساعت هشت شب روز ۱۵ دی با کشتی باری چینی سی اف کریستال که غلات از آمریکا به چین حمل می کرد در دریای شرق چین تصادف کرد.
بر اساس گزارش وال استریت جورنال، هنوز مشخص نیست که هنگام تصادف تجهیزات سیستم شناسایی خودکار در دو کشتی روشن بوده یا به درستی کار می‌کرده است. در این گزارش آمده است: ساعاتی قبل از سانحه در نزدیکی سواحل چین، نفتکش ایرانی و کشتی باری چینی ارسال پیام در مورد موقعیت خود به سیستم‌های ردیابی دریایی را متوقف کردند.
این نشریه نوشت که یکی از مسئولان بررسی کننده دلیل برخورد این دو کشتی گفته است مشخص نیست که آیا سیستم ردیابی کشتی ها خاموش شده یا از کار افتاده بود.
سیستم شناسایی خودکار توام با رادار نصب شده روی عرشه کشتی برای ناوبری کشتی و جلوگیری از برخورد با کشتی‌های دیگر استفاده می‌شود. این سیستم همچنین برای انجام تحقیقات در مورد سوانح ضروری است و مسئولان تحقیق می‌توانند از این سیستم برای مرور کردن حرکات کشتی ها استفاده کنند.
سازمان بین المللی دریانوردی بر مجهز کردن کشتی‌های اقیانوس پیما به فرستنده‌های سیستم شناسایی خودکار تاکید کرده است تا امکان مخابره اطلاعات حین دریانوردی فراهم شود.
اما براساس اعلام ناخداهای کشتی و شرکت‌های بیمه کننده و ردیاب، عملکرد این سیستم در راه های شلوغ دریایی در دریای چین شرقی همیشه قابل اطمینان نیست.
دمیتریس مموس، مدیر پروژه تامین کننده اطلاعات ردیابی کشتی‌ها به وال استریت ژورنال گفت که منطقه‌ای که حادثه در آن رخ داد، یکی از معدود مناطقی در جهان است که مخابره اطلاعاتی سیستم ردیابی کشتی‌ها با دشواری خاصی صورت می‌گیرد.
وی یادآور شد که این راه دریایی فراتر از برد گیرنده های سیستم شناسایی خودکار مستقر در ساحل است و دستگاه‌های ردیابی باید به امواج ماهواره‌ای تکیه کنند.
حادثه ساعت هشت شب به وقت محلی رخ داد، اما آنطور که وب سایت‌های ردیابی کشتی نشان می‌دهد، آخرین سیگنال سیستم ردیابی سانچی ساعت ۱۰ و ۴۵ دقیقه صبح و آخرین سیگنال کشتی چینی ساعت ۳ و ۵۸ دقیقه بعدازظهر همان روز مخابره شده است.
سخنگوی شرکت ملی نفت ایران گفته است که این شرکت حدودا سه ساعت قبل از حادثه، یک ایمیل از نفتکش سانچی دریافت کرده است.
مسئولان بررسی کننده حادثه خواستار دستیابی به دستگاه ضبط کننده سفری نفتکش سانچی و کشتی باری چینی هستند که شبیه به جعبه سیاه هواپیماهای مسافربری عمل می‌کند.
یک ناخدای باتجربه یونانی در این باره به وال استریت ژورنال گفت: «برخی ناخدایان برای انجام اموری مشکوک همچون انتقال بار غیرقانونی از یک کشتی به کشتی دیگر یا در صورت از کار افتادگی کشتی و عدم تمایل آنها به متهم شدن به تاخیر از سوی صاحبان بار، سیستم ردیابی را خاموش می‌کنند.»
به گفته برخی از دریانوردان، می‌توان سیگنال‌های سیستم شناسایی خودکار را در زمان نزدیک شدن کشتی‌های جنگی از کار انداخت و در آن صورت، خدمه می‌توانند با استفاده از سیستم های رادار نصب شده روی عرشه همچنان به دریانوردی امن ادامه دهند.
شرکت بین‌المللی بیمه کننده آلیانز هم اعلام کرده است که آبهای شلوغ شرق آسیا، منطقه‌ای مطرح برای سوانح دریایی است به طوری که ۳۴ کشتی در سال ۲۰۱۶ در این آب‌ها ناپدید شدند یا به عبارتی، ۴۰ درصد از مجموع خسارات کشتیرانی در سطح جهانی، در آن سال روی داد.
مشاور ارشد این شرکت گفت که دریای چین شرقی برخی اوقات پر هرج و مرج است، زیرا تعداد زیادی کشتی در جهت‌های متفاوت تردد می‌کنند. به گفته او، زمانی که سیستم شناسایی خودکار در مناطقی این چنینی از کار می‌افتد، فضا برای وقوع حادثه مهیا می‌شود.
در پی اعلام مرگ همه ۳۲ خدمه و سرنشین کشتی سانچی، موجی از انتقاد از عملکرد دستگاه های دولتی در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی به راه افتاد و همزمان، ابهامات موجود درباره حادثه به بحث گذاشته شد.
گروه امدادرسان چینی که برای یافتن دریانوردان ایرانی نفتکش حادثه دیده وارد آن شده بود، دو جسد را بیرون آورد.
این گروه از امدادرسانان یک هفته پس از تصادف و آتش‌سوزی نفتکش ایرانی در سواحل شرق چین، روز شنبه ۲۳ دی، پس از کاهش شدت آتش وارد نفتکش شدند.
گزارش‌ها حاکی از آن است که امدادرسانان به دلیل شدت گازهای سمی تنها توانستند نیم ساعت در نفتکش بمانند اما در همین زمان موفق شدند جسد دو نفر دیگر را با خود بیرون بیاورند.
هویت این دو جسد مشخص نشده است. پیشتر جسد یک نفر دیگر از خدمه نفتکش نیز پیدا شده بود.
پاسخ‌ها به پنج ابهام سانحه نفتکش سانچی
و اما بی بی سی در گزارش مفصلی به ابهام ها درخصوص سانحه نفتکش سانچی پرداخته است.
این خبرگزاری می نویسد: روز یکشنبه (بیست و چهارم دی/ چهاردهم ژانویه) یک هفته بعد از تصادف نفتکش ایرانی سانچی با یک کشتی فله‌بر چینی در آبهای شرق چین، نفتکش ایرانی به طور کامل غرق شد و تمام کارکنان و خدمه آن جان خود را از دست دادند.
تعداد خدمه و سرنشینان نفتکش ایران ۳۲ نفر بود که دو نفر از آنها بنگلادشی و بقیه ایرانی بودند.
بنا بر گزارش‌ها، کشتی باربری چینی بدون خسارت عمده محل حادثه را ترک کرد و همه ۲۱ خدمه آن جان سالم به در بردند.
نفتکش ایرانی سانچی حامل حدود ۱۳۶ هزار تن میعانات گازی بود.
در پی این حادثه ابهاماتی مطرح شد که در این مطلب به بعضی از آنها پرداخته می‌شود.
آیا مقصد نفتکش ایرانی کره شمالی بود؟
بعضی منابع خبری در ایران از جمله سایت تابناک، وابسته به محسن رضایی به نقل از تعدادی از نمایندگان مجلس گفته بودند که “محموله سانچی قرار بوده به کره شمالی منتقل شود و آمریکایی‌ها برای ممانعت از این کار، ترجیح داده‌اند به این نفتکش حمله کرده و آن را غرق کنند.”
کره شمالی به خاطر دنبال کردن برنامه‌های موشکی و هسته‌ای تحت تحریم نفتی شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد و فروش نفت به آن کشور به شدت محدود شده است. اگرچه جمهوری اسلامی ایران از معدود دولت‌های دارای روابط نسبتا نزدیک با کره شمالی است، اما تمامی کشورهای عضو سازمان ملل ملزم به اجرای تحریم‌های مصوب شورای امنیت هستند.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران “ادعاهای” مربوط به انتقال نفت به کره شمالی را تکذیب کرد و گفت مقصد نفتکش سانچی کره جنوبی بوده است و کیم سئونگ هو، سفیر سئول در تهران هم آن را تائید کرده است.
کشتی‌ها برای تردد در آبهای آزاد نیازمند بیمه‌نامه هستند تا در صورت بروز حادثه بتوانند ادعای خسارت کنند. در بیمه‌نامه مبدا و مقصد و بار حامل کشتی به طور دقیق و با جزئیات باید اظهار شود.
بنابر اعلام بیمه مرکزی ایران سی درصد بیمه‌نامه سانچی را شرکت‌های بیمه داخلی و ۷۰ درصد آن را یک شرکت بیمه نروژی عهده دار بوده است.
آیا رادارهای سانچی در زمان بروز حادثه خاموش بوده است؟
نشریه وال استریت ژورنال پس از برخورد نفتکش ایرانی با کشتی چینی گزارش کرده بود ارسال سیگنال موقعیت مکانی نفتکش سانچی ایران و کشتی باری چینی قبل از برخورد، متوقف شده بود.
به گزارش خبرگزاری رویترز، ترانسپوندرهای این دو کشتی، ۴۸ ساعت قبل از سانحه، سیگنالی نفرستاده بودند و به همین دلیل، مسیر دقیق این کشتی‌ها مشخص نیست. همچنین مشخص نیست که به چه دلیل سیگنالی از این دو کشتی در این مدت دریافت نشده است.
محسن بهرامی، سخنگوی کمیته اضطرار سانحه نفتکش سانچی به خبرگزاری تسنیم گفته است: “در خصوص اینکه چرا اطلاعاتی ثبت نشده، ما با مسئولان چینی صبحت کردیم و چیزی که شنیدیم این بود که در آن منطقه به‌دلیل شلوغی‌هایی که وجود دارد احتمال اینکه این سیستم AIS از کار بیفتد هست، اما اینکه خاموش شدن این سیستم چیزی باشد که بخواهد قطعاً باعث بروز اختلال خیلی بزرگی در ناوبری شود و منجر به تصادف شود، این‌گونه نیست.”
هنوز مشخص نیست آیا سیستم شناسایی خودکار هر دو کشتی پیش از حادثه خاموش شده بود یا اینکه ایستگاه کنترل ترافیک دریایی نتوانسته سیگنال آنها را دریافت کند.
علی بلوری، مهندس ارشد کشتی در شرکت ملی نفتکش در این باره گفته است: “در این دستگاه‌ها حداقل دو رادار مستقل ازهم با طول موج های مختلف کار می کنند. اگر برفرض یکی آسیب دید رادار دیگر کار شما را انجام می دهد. این شایعه خاموش کردن چراغ ها و یا رادارها در کشتی که در حال پخش است اصلا صحت ندارد. “
چرا نفتکش ایرانی با پرچم پاناما حرکت می‌کرد؟
نفتکش سانچی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران بود ولی با پرچم پاناما در آب حرکت می‌کرد.
تردد کشتی‌های تحت مالکیت یک کشور با پرچم کشور دیگر بسیار متداول است و قوانین اداره کشتی‌ها مربوط به کشوری است که کشتی در آن ثبت شده است.
به گفته بهمن آقایی دیبا، متخصص حقوق بین الملل دریاها صاحبان پرچم‌هایی نظیر پاناما و لیبریا اگرچه روی کاغذ دارای عظیم ترین ناوگان های دریائی دنیا هستند در عمل هیچ نقشی در فعالّیت این کشتی‌ها ندارند.
کشورهای دیگر به لحاظ استفاده از شرایط ساده‌تر و ضعیف‌تر مقررات مربوط به هزینه‌های ثبت، مالیات، کنترل امکانات دریانوردی و شرایط ایمنی در دریا برای خدمه و تجهیزات کشتی‌های تجاری از این روش استفاده می‌کنند.
چرا خدمه نفتکش ایرانی نجات نیافتند؟
در این حادثه همه ۲۱ خدمه کشتی چینی نجات یافتند و این در حالی بود که تمامی ۳۲ خدمه و کارکنان نفتکش ایرانی جان خود را از دست دادند.
بر اساس اطلاعاتی که به دست آمده بعد از برخورد کشتی کریستال با نفتکش ایرانی، یک انفجار اولیه کوچک اتفاق افتاد و بعد از آن تعداد زیادی انفجارهای بزرگ صورت گرفت.
محسن بهرامی، سخنگوی کمیته اضطرار سانحه نفتکش سانچی می‌گوید: “با اطلاعاتی که در چند روز اخیر به دست آورده ایم، بعید می‌دانم کسی توانسته باشد حتی روی عرشه آمده باشد.”
او همچنین گفته: “شرایط انفجارهای بزرگ ساعت اولیه بروز حادثه به‌گونه‌ای بود که حتی قایق نجاتی که در سمت چپ نفتکش وجود داشت به‌طور کامل ذوب شده بود.”
علی ربیعی، وزیر کار ایران هم گفته که حجم آتش در همان ساعات اولیه کسانی را که در عرشه بودند از بین برده و وجود گازهای سمی در موتورخانه هم امکان زنده ماندن کسی را نمی داده است.
بعضی منابع می‌گویند خدمه نفتکش ایرانی در همان ساعات اولیه جان خود را از دست داده‌اند چون فرصت خروج پیدا نکردند.
آیا چینی‌ها در امداد‌رسانی کوتاهی کردند؟
یک روز قبل از غرق شدن کامل نفتکش ایرانی، منابع چینی گفتند ۱۴ فروند کشتی در عملیات نجات این نفتکش شرکت داشتند.
بر همین اساس عملیات جست و جو برای یافتن ناپدیدشدگان حادثه به بیش از ۱۰۰۰ مایل مربع دریایی گسترش یافت.
حرارت بالای داخل نفتکش در حال سوختن و همچنین وضعیت بد جوی باعث شد در مقاطعی چینی‌ها عملیات را متوقف کنند که با انتقادهایی هم همراه شد.
ایران سه روز بعد از حادثه به چین پیشنهاد می‌کند نیروهای نظامی خود را به منطقه اعزام کند ولی دولت چین گفته بود نظامی‌ها را برای حضور در این عرصه نمی‌پذیرد.
امیر خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش می‌گوید: “آنها (چینی‌ها) اعلام کردند که تکاوران ایرانی نباید با لباس نظامی در صحنه حاضر شوند. ما هم پذیرفتیم با هر پوششی که آنها بگویند، حاضر می‌شویم. در روز سوم در تماس تلفنی با فرمانده نیروی دریایی ارتش چین صحبت کردیم و ایشان هم با ما همکاری کردند و با هماهنگی ارتش این کشور اعلام شد هر تجهیزاتی که لازم باشد را در اختیار ما قرار می‌دهند، اما با این وجود سه روز فرآیند دریافت ویزا و روادید تکاوران برای حضور در چین طول کشید.”
وزیر کار ایران البته نظر دیگری دارد.
علی ربیعی می‌گوید در ساعات اولیه حضور او در محل آتش سوزی “دیدگاه ما کاملا منفی بود اما وقتی با رسیدگی‌ها و اقدامات درست و به موقع چینی‌ها و ژاپنی‌ها مواجه شدیم، نظرمان عوض شد.”
نهایتا امدادگران چینی بودند که جعبه سیاه کشتی سانچی را پیدا کردند.
این جعبه برای بازیابی اطلاعات باید به پاناما، محل ثبت کشتی فرستاده شود و اطلاعات موجود در آن می‌تواند جزئیات زیادی را درباره علت واقعی تصادف و چگونگی برخورد دو کشتی با هم مشخص کند.
