می دانیم که در پیوند قلب، دیر رسیدن قلب دهنده به گیرنده مشکلی بسیار اساسی است. دیر رسیدن قلب دهنده موجب مرگ بسیاری از گیرندگان قلب می شود که مدت ها در نوبت یافتن دهنده بوده اند. در انگلستان هر ساله بیش از هزار نفر که نیاز به پیوند قلب دارند در اثر دیر رسیدن قلب دهنده می میرند. فاصله مکانی بین دهنده و گیرنده مشکلی اساسی است.
برای رفع این مشکل بزرگ محققان در پی یافتن راهی هستند که بتوانند قلب را خارج از بدن به مدت بیشتری زنده و مفید نگاه دارند. این محققان در یک روش جدید توانستند قلبی را به مدت ۳ ساعت در “خواب عمیق” نگاه دارند. در آگوست ۲۰۱۷، قلبی که با این روش نگهداری شده بود به بیماری پیوند زدند. این عمل روی پنج بیمار دیگر نیز انجام خواهد شد و اگر نتیجه رضایتبخش بود می توان زمان نگهداری را به ۲۴ ساعت هم افزایش داد.
استیگ استین از دانشگاه لاند سوئد که روی این روش کار می کند می گوید: این روش بالقوه تا چند روز هم قابل تمدید است در این صورت شانس بیماران گیرنده بسیار بیشتر می شود. به طور معمول قلب بیش از چند ساعت خارج از بدن زنده نمی ماند. راه مفید و نتیجه بخش در حمل و نقل قلب این است که عضو را در دمای ۴درجه سانتیگراد نگه می دارند بدون این که به آن اکسیژن برسانند. اگر زمان از این بیشتر شود قلب دهنده در بدن گیرنده بد کار می کند. حداکثر زمان قابل قبول ۴ ساعت است.
استین می گوید: به این دلیل ما به بسیاری از قلب دهنده ها نه می گوییم و نمی پذیریم. با توسعه ی روش های جدید نگهداری می توانیم قلب را از هر جای دنیا بپذیریم و قلب را با بازده بالا به گیرنده پیوند بزنیم. روش پیشرفته اخیر این است که قلب را در دستگاهی، داخل خون دهنده در دمای بدن و با ضربان نگه می داریم. مؤسسه Manufactures Trends Medics در آندوور ماساچوست که مرکزی برای تولید وسایل حمل و نقل اقلام پزشکی است می گوید:”قلب در دستگاه مخصوص می تواند ۱۲-۷ ساعت بدون عیب زنده بماند.
آندره سیمون از رویال برمپتون و Harefield NHS Foundation Trust در لندن که دستگاه و طرز کار آن را هدایت می کنند، می گوید:” این روش موجب شده به طور چشمگیری بتوانیم پیوند قلب موفقیت آمیز خود را افزایش دهیم، اما روش توسعه یافته دیگر در سوئد این است که قلب را در دمای ۸درجه سانتیگراد و داخل مایعی شبیه خون که مقدار زیادی پتاسیم دارد و مانع ضربان قلب می شود نگه می داریم. در این روش سلول های بافت قلب که در کمتر از ۳۷ درجه فعالیت دارند، نیازشان به اکسیژن کمتر می شود.”
استین می گوید:”مانند این است که قلب در خواب عمیقی باشد و به مایعی که باید در آن قرار داشته باشد نیاز کمتری دارد در صورتی که قلبی که ضربان دارد مایع بیشتری می خواهد و کمتر بودن مایع موجب استرس کمتری روی مویرگهای خونی می شود.
دکتر جان دارک از دانشگاه نیوکاسل انگلیس می گوید: این موجب دوام بیشتر قلب در بدن گیرنده می شود. این روش روی ۱۰۰ خوک با قلبی که ۲۴ ساعت قبل از پیوند در “خواب عمیق” نگهداری شده بودند آزمایش شد. سیمون می گوید: زنده نگه داشتن قلب به مدت ۲۴ ساعت پیشرفت بسیار بزرگی در پیوند قلب است و می توان قلب های دهنده را از هر نقطه دوری در این ۲۴ ساعت به گیرنده رساند. بیماری که با این روش در آگوست قلب دریافت داشت یک مرد ۵۲ ساله سوئدی بود که نارسایی قلبی داشت. قلب داده شده به او، با گرمای بدن او ضربان را از سر گرفت. البته پتاسیم داده شده قبلی را حذف کردند و این بیمارهم اکنون در منزل تحت کنترل است و دوران نقاهت را می گذراند.
استین با این شرح حال از نتایج آن راضی است. دستگاه ترانس مدیک و روش سوئدی هر دو با نگهداری در ۴ درجه پیشرفت زیادی کرده اند. قلب دهنده معمولا از بیماران مرگ مغزی دریافت می شود که مقدار زیادی مواد شیمیایی مزاحم برای عمل قلب را دارد. بنابراین با استفاده از مایع شبیه خون که به آن اشاره شد این عیب مرتفع می شود. استین می گوید: در مایعی که مقادیر مواد آن نرمال است، قلب، خودش، خودش را ترمیم می کند.
امروزه گروه های تحقیقاتی دیگری هم مشغول بررسی و یافتن راه های نگهداری طولانی تر سایر اندام ها مانند ریه، کبد و کلیه هستند. یک دستگاه که کار کبد را در دمای بدن سالم نگاه می دارد، نگهداری کبد خارج از بدن را به ۲۴ ساعت رسانده است و این نتیجه را Peter Friend از دانشگاه آکسفورد گزارش کرده است.
استین می گوید: روش او برای تمام اندام ها می تواند مورد استفاده قرارگیرد و امید دارد که با این روش های جدید بتوان اندام دهنده را حتی از قاره ای به قاره ی دیگر رساند که مسلما نتایج آن برای بیماران گیرنده درخشان خواهد بود.
*دکتر خسرو نیستانی متخصص علوم آزمایشگاهی بالینی است.
