ایرانیان جهان و دستاوردهایشان/ ۵۹
شهروند ـ در شهروند ستونی به معرفی ایرانیان موفق و دستاوردهایشان در ادبیات، ورزش، هنر، علم، سیاست و حرفه تخصصیشان در هر گوشه ی جهان، حتی در ایران اختصاص داده شده است. می دانیم که خبر بسیاری از موفقیت ها به رسانه ها راه پیدا نمی کند و تنها در جمع کوچک خانواده و آشنایان عنوان می شود، پس اگر فرد موفقی در اطراف خود می شناسید، لطفا به مامعرفی کنید. ما به دنبال مشهورترین ها نیستیم، اتفاقا یکی از اهدافمان این است که بتوانیم آنها را که تا کنون تلاش و خلاقیت و استعدادشان تغییری در زندگی خود و یادیگران به وجود آورده، ولی دیده نشده اند، به دیگران معرفی کنیم.
در شماره های گذشته مهوش ثابت، آوا هما، سمیرامیس کیا، سونا مقدم، مهدی رضانیا، مریم حفیظی راد،سارا رحیمی، سعید ولدبیگی، نسرین متحده، سوسن رشیدی، بامداد اسماعیلی، عصمت صوفیه،کامران وفا، یارا شهیدی، سایه اسکای، مهران انوری، گلریز قهرمان، وحید رجب لو،شکوفه آذر، زهرا نعمتی، مریم ناظمی، مهسا قربانی، مینو اخترزند، بهروز بوچانی وآرش کمالی سروستانی، بیتا دریاباری، فرح کریمی، گلاره زاده، اشرفقندهاری(بهادرزاده)، تیمور الیاسی، اعضای تیم فوتسال زنان ایران، رضا مریدی، مریم طوسی، گلدی قمری، سیروس حبیب، پریسا تبریز، پی یر امیدیار، امیر خدیر، ساندرترپهاوس، لیلا اسفندیاری، پیام اخوان، فاطمه معتمدی، دلارام جهانی، دارا بهمنش،مرضیه ابراهیمی، عبدالله رئیسی، لیلی آهی، علی صمدی احدی،ستاره فرمانفرمائیان،ژیلا مساعد، شاهین ایزدیار، الهام امامی، حمید نطقی، گلاره ناظمی، هلاکو رحمانیان،زوج نیکوکار علیرضا افضلی پور و فاخره صبا، علیرضا نبی، زیبا عزیزی و بدرالزمانتیمورتاش آشنا شدید.
این هفته با آلنوش طریان، نخستین فیزیکدان زن ایرانی آشنا می شوید.
***
آلنوش طریان، ۱۸ آبان ۱۲۹۹خورشیدی (۹ نوامبر ۱۹۲۰ میلادی) در یک خانواده ارمنی در تهران متولد شد.
پدرش آرتو طریان دانش آموخته بازیگری ونمایش از مسکو و پایه گذار دومین مرکز آموزشی هنرهای دراماتیک و تئاتر در ایران بود و مادرش در رشته ادبیات و هنر سخنوری در کشور سوئیس تحصیل کرده بود ونخستین زن ایرانی ارمنی بود که شعرهای فارسی را دکلمه کرد.
آلنوش طریان در شش سالگی وارد مدرسه ارمنیان تهران شد. او ۹ سال در آنجا تحصیل کرد، سپس دوره متوسطه را درمدرسه انوشیروان دادگر تکمیل کرد.
اما برای ادامه تحصیل آلنوش راه پدر و مادر را انتخاب نکرد. می گوید:
«من به پدرم گفتم می‌خواهم کاری کنم که از عهده هرکسی بر نیاید. از بچگی دیده و شنیده بودم که چطور مردم مثلاً می‌گویند:دخترها نمی‌توانند ریاضی بخوانند یا فلان کار را انجام دهند و این همیشه باعث آزردگی من می‌شد و می‌خواستم ثابت کنم که دختر یا پسر بودن فرقی ندارد و اگر انسان استعداد و پشتکار کافی داشته باشد، از عهده هر کاری بر می‌آید و ثابت هم کردم.»
آلنوش در سال ۱۳۲۶ مدرک لیسانس خود را در رشته فیزیک از دانشکده علوم دانشگاه تهران گرفت و پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی مدتی به عنوان مسئول آزمایشگاه های فیزیک فعالیت کرد.
او به زبان‌های فارسی، ارمنی و فرانسوی تسلط و با ترکی و انگلیسی آشنایی داشت.
پس از تلاش بی نتیجه برای متقاعد کردن استادش، برای کمک به اعزام او به خارج از کشور، در تابستان ۱۳۲۸ به تشویق پدر و با هزینه شخصی خود به بخش فیزیک اتمسفر دانشگاه پاریس رفت.
وی در مورد خاطرات دوران تحصیلش در دانشگاه پاریس می‌گوید: «یکی از بهترین خاطرات من طی تحصیل در فرانسه آشنایی کوتاه مدت من با ایرن کوری، دختر ماری کوری، دانشمند معروف، بود. ماری کوری ازدوران بچگی همواره بزرگترین الگوی من در زندگی بوده است. کار کردن در آزمایشگاه، کنار دختر وی، حتی برای مدتی کوتاه، افتخار بسیار بزرگی برای من محسوب می‌شد.»
آلنوش در سال ۱۳۳۵ (۱۹۵۶) مدرک دکترای خود را از دانشگاه سوربن دریافت کرد و سپس برای خدمت به ایران بازگشت.
پس از بازگشت به ایران، به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت و با سمت دانشیار فیزیک رشته ترمودینامیک در گروه فیزیک مشغول به کار شد. او سپس به عنوان اولین استاد زن، در مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران نیز مشغول به کار شد.
او ابتدا، در سمت دانشیار فیزیک،واحد ترمودینامیک را تدریس می‌کرد، اما بعد به منزله استاد واحد فیزیک ستارگان، که پس از ورود دوباره ایشان به دانشگاه افتتاح شده بود، به تدریس پرداخت.
در سال ۱۳۳۸ دولت آلمان غربی بورس مطالعه رصدخانه فیزیک خورشیدی را در اختیار دانشگاه تهران قرار داد و طریان برای این بورس انتخاب شد و از فروردین سال ۱۳۴۰ به مدت ۴ ماه به آلمان رفت و بعد ازانجام مطالعات به ایران بازگشت.
آلنوش در سال ۱۳۴۳ به مقام استادی ارتقا پیدا کرد و برای نخستین بار به تدریس موضوعات فیزیک خورشیدی و اخترفیزیک دردانشگاه تهران پرداخت و بدین ترتیب او اولین فیزیکدان زن در ایران است که به مقام استادی دست پیدا کرده است.
آلنوش طریان در سال ۱۳۴۸ به ریاستگروه تحقیقات خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران منصوب شد و نقشی مهم در تأسیس رصدخانه فیزیک خورشیدی ایفا کرد.
طریان پس از ۳۲ سال خدمت صادقانه به کشورش و پرورش اساتیدی ارزشمند در ۱۵ شهریور ۱۳۵۸ به درخواست خود بازنشسته شد.
آلنوش در سال های جوانی به مردی علاقه‌مند بود، اما مرگ او سبب شد تا او تصمیم بگیرد برای همیشه مجرد باقی بماند. اوهرگز ازدواج نکرد و فرزندی نداشت. او کتابخانه شخصی خود را به کتابخانه ملی ایران اهدا و خانه شخصی خود را به نفع دانشجویان ارمنی وقف کرده است.
در پاییز ۱۳۸۹ مراسم جشن نودمین سالروز تولد آلنوش طریان، در محل باشگاه آرارات تهران و به همت انجمن بانوان ارامنه ایران و مؤسسه ترجمه و تحقیق هور برگزار شد.
آلنوش طریان در روز شنبه ۱۴ اسفند۱۳۸۹ در سن ۹۰ سالگی در خانه سالمندان توحید تهران درگذشت و در گورستان ارامنهت هران دفن شد.
