یکی از روش های جالب کم کردن وزن روش تهاجمی باز کردن شکم و عمل جراحی روی معده و کوچک کردن و کمتر کردن گنجایش آن است که روشی معتبر و علمی است و شاید فقط دو اشکال داشته باشد، یکی هزینه این جراحی بزرگ، و دیگری آمادگی جسمی و روانی داوطلبان است که بی هوشی و جراحی و نقاهت بعد از آن را بتوانند بپذیرند. همانطور که ذکر شد روشی علمی است و برای این که محاسن آن روشن شود شرح حال یک متقاضی را از زبان پزشکش دوگال آدلر که متخصص داخلی و استاد بخش بیماری های داخلی دانشکده پزشکی یوتا است بشنویم. دکتر آدلر می گوید خانم ربه کا به مطب من مراجعه کرد و از اضافه وزن شکایت داشت. مورد او در زمینه کار معمولی من نبود. من به طور معمول در وزن کم کردن از بیماران مراجعه کننده مطالبی می شنوم ولی روی آن کار نمی کنم ولی این مورد را پذیرفتم. ربکا ۴۰ سال سن دارد و از نوجوانی، هم احساسی و روانی، و هم فیزیکی از مسئله خوردن و اضافه وزن در عذاب بوده و با آن در چالش. حدود سه سال قبل از آن که به مطب من بیاید به منظور کم کردن وزن به عمل جراحی معده تن داده بود. او قبل از عمل ۲۸۰پوند وزن داشت، با این جراحی ۱۲۰ پوند وزن کم کرد که این نتیجه در خلال یک دروه یک ساله به دست آمد. تلاش داشت که وزن جدیدش را حفظ کند، ظاهر متناسب تر و باریک تری پیدا کرده بود و نگاه بهتر و مثبت تری به زندگی پیدا کرده بود. روزی که او را در مطب خودم دیدم در حد وحشت انگیزی افسردگی داشت، زیرا در شش ماه اخیر ۳تا۵ پوند در هر ماه و جمعا ۱۸ تا ۳۰ پوند وزنش بالا رفته بود و به این جهت وضع ظاهری او دو مرتبه به هم خورده بود و این او را افسرده کرده بود.
در سال های اخیر جراحی معده که موجب کمتر غذا خوردن می شود، مقبولیت بیشتری پیدا کرده است. جراحی معده از نظر تکنیکی سه نوع است، نوع اول که گاستروپلاستی گفته می شود، دور قسمتی از معده تسمه خاصی می بندند که قابل تنظیم و انعطاف پذیر است. با این کار معده کوچک تر می شود و بیمار با این معده کوچک تر غذای کمتری می خورد و در نتیجه لاغرتر می شود.
روش دوم جراحی معده این است که قسمتی از معده را برمی دارند و معده را واقعا کوچکتر می کنند و به این روش گاسترکتومی آستینی می گویند.
روش سوم این است که با یک گره قسمتی از معده را جدا می کنند. به قسمت کوچکترش کیسه گفته می شود. کیسه و بقیه معده با راه مشترکی که به شکل حرفy است به هم راه دارند و از یک شاخه غذا و از شاخه دیگر مایعات رد می شوند و دو راه بهم می رسند و با یک راه مشترک که همان پایه حرف y است اواسط روده باریک به آن وصل می شوند. به این روش Gastric Bypass Roux- en -Y می گویند. این روش معمول ترین و محبوب ترین روش است که با آن معده کوچک تر می شود.
این روش ها هر سه کاملا موفقیت آمیز هستند و شامل بازسازی و تغییر مسیر معده و روده ها هستند. البته گاهی این جراحی ممکن است بدون عیب نباشد و مشکلی به جا مانده باشد. مشکل اول این است که ممکن است ارتباطات جدید خوب بسته نشده باشند و غذا از محل این منافذ به خارج تراوش پیدا کند. اشکال دوم این است که ممکن است ارتباط ایجاد شده خیلی تنگ بسته شده باشد که موجب انسداد و بستن راه عبور غذا می شود. هر دوی این معایب که نشانه عدم موفقیت عمل هستند برای بیمار مشکلات بزرگی ایجاد می کنند که گاهی حیات بیمار را هم تهدید می کنند. علاوه بر این بیماران پس از جراحی هم باید خودشان را با وضع جدید هم آهنگ کنند و نوع زندگی شان را تغییر دهند. به ورزش های معمولی اقدام کنند و از یک رژیم غذایی خاص هم باید پیروی کنند که رژیمی سالم باشد و منجر به کم شدن وزن بشود. تغییرات ظاهری و فیزیکی که از این راه به دست می آید موجب رفع ناراحتی های روانی و روحی می شود که این دسته عوارض اگر رفع نشوند گاهی کار بیمار را به روانشناس و روانپزشک می کشاند.
عمل جراحی معده که برای “ربکا” انجام شده بود نوع سوم یعنی “بای پس Y مانند” بود. بیمارانی که این عمل رویشان انجام می شود احساس گرسنگی نمی کنند و در نتیجه غذای کمتری می خورند و غذای خورده شده وقتی که بعد از معده به روده می رسد جذب کمتری خواهد داشت که نتیجه آن کم شدن هیجان انگیز وزن است.
گاهی از من خواسته می شود بیماران را پس از این جراحی ویزیت و بررسی کنم، که آیا بعد از عمل ایرادی به جای مانده یا خیر؟ اضافه وزن مجدد “ربکا” پس از عملی که سه سال قبل انجام شده من را به این فکر انداخت که شاید اشکالی در عمل جراحی او وجود داشته باشد و بر آن شدم معده “بای پس شده” او را بررسی کنم. برای این منظور یک رشته قابل انعطاف فیبرنوری را به دوربینی وصل کردم و آن را از راه مری به داخل کیسه جدا شده معده اش فرستادم، یک سوراخ یا فیستول بین کیسه جدا شده و بقیه قسمت باقیمانده معده اش مشاهده کردم. بعد دوربین را وارد روده اش کردم با این سوراخ او قادر بود مقدار بیشتری از گنجایش کیسه جدا شده غذا بخورد و به این ترتیب بدنش هر چه را که می خورد جذب می کند و علت اضافه وزن مجدد او همین است.
روز بعد ترتیب بستن این سوراخ را دادم، با آندوسکوپ وسایلی را به داخل معده اش فرستادم و فیستول را با گیره فلزی (کلیپ) بستم، احتمال تراوش غذا به خارج را هم از طریق رادیولوژی و اشعه ایکس بررسی کردم، ربکا مایع مخصوص حاجب را خورد. ماده حاجب به داخل کیسه جدا شده و روده ها وارد شد و در آنجا جریان پیدا کرد که هم زمان تحت بررسی زیر اشعه ایکس بود. هیچگونه تراوشی به خارج دیده نشد و خوشبختانه این اشکال وجود نداشت. به ربکا دستورالعمل های لازم را دادم و از او خواستم در صورت نیاز مراجعه کند. دو ماه بعد او برگشت و از قبل دلواپس تر بود. از زمانی که آخرین بار او را دیده بودم ۱۵ پوند سنگین تر شده بود، تصور کردم که شاید من فیستول را خوب نبسته باشم و سوراخ باز مانده باشد. آندوسکوپی دیگری انجام دادم هیچ فیستولی مشاهده نکردم. بنابراین تصمیم گرفتم رادیو لوژی دیگری انجام دهم. ماده حاجب به او خورانده شد و زیر اشعه ایکس قرار گرفت تا بررسی کنم آیا مشکل ساختاری دیگری وجود دارد که بتواند اضافه شدن وزن او را توجیه کند؟ چیزی پیدا نکردم. یک هفته بعد در یک ویزیت پیگیری ربکا هنوز ناراحت بود و سه پوند دیگر هم اضافه وزن پیدا کرده بود. پرسیدم در اجرای رژیم غذایی و ورزش غفلتی نکرده ای؟ “گفت نه مطمئنم که کوتاهی نکرده ام. برای ورزش هر روز مقداری پیاده روی می کنم.”
پس از جراحی بیماران نیاز دارند رژیم غذایی ویژه ای داشته باشند و از مکمل های ویتامینی هم باید استفاده کنند. بسیاری از آنها نسبت به افرادی که جراحی نشده اند به طور قابل توجهی کمتر غذا می خورند. آنها باید روزانه ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ کالری مصرف کنند که متوسط ۱۰۰۰کالری بهتر است. خانم هایی که وضع عادی دارند روزی ۲۰۰۰ کالری مصرف می کنند تا وزن مناسبی داشته باشند و این آنها را قادر می کند که در حداقل مجاز وزن بمانند. بیماران باید از مصرف چربی و غذاهای پر کالری خودداری کنند. با وجود این که ربکا به سئوالات من در این مورد جواب منفی می داد من مشکوک بودم و فکر می کردم جز رعایت نکردن رژیم هیچ دلیلی وجود ندارد که او وزنش اضافه شود. در ویزیت قبلی به من گفته وقتی که جوان تر بوده استرس زیادی داشته و زیاد مایعات می نوشیده است. به او توصیه کردم یک نشریه غذایی تهیه کند و برای یک ماه برنامه غذایی معینی داشته باشد. دو هفته بعد در یک روز شنبه من با خانواده ام برای خرید به یک مرکز خرید محلی رفته بودم. برای خرید بستنی در قسمت غذایی مرکز خرید (فود کورت) در صف ایستاده بودیم که چند نفر جلوتر از خودمان ربکا را دیدم. صدایش را شنیدم که سفارش شیرشکلات داد. پس از پرداخت صورتحساب جلوی صندوق ربکا چرخید و من را دید. برایش سر تکان دادم. او به سرعت از نگاه من فرار کرد. از فروشنده پرسیدم شیرشکلات چند کالری دارد گفت ۱۳۰۰ کالری. روز دوشنبه ربکا به مطب من آمد. چشمانش پر از اشک بود. برای من تعریف کرد که قبل از آن که جراحی “بای پس معده” کرده باشد فیستول داشته و این علت اضافه وزن او بوده است. می گفت احساس کرده بود که کنترل بدن خود را از دست داده است و به علت به هم خوردن ظاهرش اضطراب شدید داشته و همین موجب شده که او بیشتر مایعات بخورد. البته مایعاتی مثل شیرشکلات یا چیزهایی که در دهانش آب بشود برای این که هر وقت غذای جامد زیاد می خورده استفراغ می کرده، مجبور شده پنیر پف دار بخورد. بعد از جراحی کیسه جدا شده معده او نمی توانست همه ی غذا را نگه دارد و فقط مایعات و غذاهای گفته شده را می توانست تحمل کند. مایعاتی که مصرف می کرد همه پرچربی و دارای کالری زیاد بودند. پس از حرف زدن با ربکا، کالری غذاهایش را محاسبه کردم و متوجه شدم بسیاری از روزها ۳۵۰۰ کالری مصرف می کرده است و این به وضوح نشان می داد که علت اضافه وزنش چیست. ترتیب ملاقات او را با یک متخصص تغذیه دادم. همین طور با یک روانپزشک. با صرف وقت او قادر بود برنامه غذایی مناسب پس از عمل معده را پیدا کند. با اجرای این برنامه پوندهای اضافی وزن او شروع به کم شدن کردند.
جراحی های مخصوص کم کردن وزن واقعا قادرند زندگی مردم را تغییر دهند، پس از رفع مشکل به من گفت:”از خودم خیلی نومید بودم هرگز فکر نمی کردم دوباره به این شرایط برگردم. کم کردن وزن به رفتن زیر تیغ جراحی می ارزد.”
از شرح حال دقیق و با ارزشی که دکتر آدلر داد چند نتیجه می گیریم:
اول این که داشتن یک پزشک دلسوز و دانشمند مثل ایشان چه نعمت بزرگی است
دوم این که جراحی معده برای کاستن از وزن بسیار مفید است
سوم این که ممکن است در اثر کار جراح عمل ناقص و معیوب باشد که در این صورت نه تنها نتیجه مورد نظر به دست نمی آید، بلکه حتی ممکن است جان بیمار به خطر بیفتد
چهارم این که باید همه چیز را با صداقت کامل از اولین ویزیت به پزشک گفت. در غیر این صورت مشاهده کردید با انکار و ندادن جواب درست هم پزشک گرفتار می شود و هم بیمار.
اضافه وزن ربکا به علت مصرف کالری بالا بود که از پزشک مخفی کرده بود. غیر از مورد فیستولی که حاصل جراحی قبلی بود و توسط دکتر آدلر بسته شد، انکار بیمار هم خودش و هم دکتر آدلر را به زحمت انداخت و باعث شد که بیمار دوبار برای تجسس تراوش غذا به خارج، زیر اشعه ی ایکس برود که قطعا همه ی این ها هزینه ای هم داشته است.
*دکتر خسرو نیستانی متخصص علوم آزمایشگاهی
