همانطور که بزرگسالان در زمان شیوع بیماری کرونا تحت فشار زیادی قرار دارند، کودکان نیز این استرس را احساس می‌کنند. بچه‌ها نمی‌توانند به مدرسه بروند یا در فعالیتهای خارج از خانه مشارکت کنند. فقدان این فعالیتها اضطراب زیادی برای کودکان به همراه دارد. حتی کودکان خردسال که درک کمی از حوادث فعلی دارند، اضطراب اطرافیان را احساس می‌کنند.
حال با وجود این استرس، توجه به این نکته لازم است که کودکان در اکثر مواقع قادر نیستند احساسات خود را بیان کنند و توانایی کمتری برای حل مسئله نسبت به بزرگسالان دارند. به همین دلیل استرس آنها می‌تواند به صورت رفتارهای مخرب، توهین‌آمیز و عدم سازگاری ظاهر شود.
نحوه پرداختن به تعارضات خانوادگی و مشکلات رفتاری فرزندان:
استراتژی‌های پیشگیرانه برای والدین
پرداختن به رفتارهای مخرب کودکان تنها مربوط به پاسخگویی به مشکلات نیست بلکه در مورد استراتژی‌های پیشگیرانه برای کاهش احتمال بروز چالش‌ها نیز می‌باشد. این استراتژی‌ها می‌توانند با به حداقل رساندن محرک هایی که منجر به تنش و سرپیچی می‌شوند، تأثیر مثبتی بر رفتار فرزند شما بگذارند. درادامه چند نمونه از این راهکارها عنوان شده‌اند:
-سعی کنید برای فرزندتان برنامه روزانه تنظیم کنید. عملکرد بچه‌ها با وجود روال مشخص و انتظارات واضح بهتر می‌شود. برنامه قابل پیش بینی، به ویژه با توجه به شرایط فعلی، می‌تواند به کودک شما کمک کند تا احساس راحتی و امنیت بیشتری داشته باشد. اطمینان حاصل کنید که فرزند شما روال منظمی برای خوابیدن، غذا خوردن و ورزش کردن دارد.
-در تدوین برنامه روزانه، یکی از راهکارها برای کمک به فرزندتان برای بالا بردن قابلیت پیش بینی شرایط می‌تواند ایجاد یک برنامه روزانه دیداری باشد که فرزند شما بتواند در طول روز به آن مراجعه کند. در صورت امکان، از فعالیتهای متنوع در برنامه روزانه استفاده کنید و نظر کودک را جویا شوید تا انتخاب کند. به عنوان مثال از او بپرسید که “آیا دوست داری امروز دوچرخه سواری کنی یا سوار اسکوتر بشی؟”
-دادن حق انتخاب به فرزند شما همچنین می‌تواند به کودک در ایجاد حس کنترل کمک کند. وقتی گزینه‌ها در دسترس هستند، به فرزندتان اجازه دهید انتخاب کند. پرسیدن اینکه کدام لباس خواب را می‌پوشی یا کجا دوست داری مطالعه کنی، تصمیمات جزئی هستند که می‌توانند احساس کنترل را در کودک تقویت کنند.
-از زمانهای موجود برای بازی و برقراری ارتباط مثبت با کودک خود استفاده کنید.
-وقتی فرزندتان کار خوبی انجام می‌دهد به او توجه کنید و فیدبک دهید. در واقع با این واکنش مناسب، احتمال اینکه فرزندتان این رفتار مطلوب را در آینده تکرار کند، افزایش می‌دهید.
-خرد کردن وظایف نیز می‌تواند مفید باشد. خرد کردن وظایف پیچیده به مراحل ساده تر و قابل مدیریت می‌تواند ناامیدی را کاهش داده و از به هم ریختن کودک جلوگیری کند. در طول روز می‌توانید از یک تایمر یا زنگ هشدار برای نشان دادن وقت به فرزند خود و یادآوری زمان در نظر گرفته شده برای فعالیتهای خاص استفاده کنید.
کاستن از تعارض و پاسخ به رفتار مخرب
در حال حاضر بسیاری از کودکان دچار استرس هستند. اگر فرزند شما ناراحت است اما به اندازه کافی آرام است تا بتواند با شما وارد گفتگو شود، می‌توانید به او در شناخت احساساتش و اعتبار دادن به تجربه حال حاضر او کمک کنید، ومتعاقباً تعارض احتمالی آتی را خنثی کنید. به عنوان مثال به او بگویید: “درک می‌کنم که الان به دلیل اینکه نمیتوانی با دوستان خود بازی کنی عصبانی هستی.”
اعتبار دادن به احساس فرزندتان به معنای تأیید کردن رفتار نامناسب او نیست. بلکه به این معنا است که شما تصدیق می‌کنید که احساسات او موجب رفتار حال حاضر او شده‌اند. فراموش نکنید که گوش دادن به فرزندتان و توجه به او می‌تواند از درگیری و تعارض جلوگیری کند.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که می‌توان از توجه شما به عنوان ابزاری برای مدیریت رفتار مؤثر کودک استفاده کرد. با این حال، به خاطر داشته باشید که توجه منفی مانند سرزنش کردن کودک می‌تواند باعث بروز رفتار مشکل دار شود. اگر فرزند شما درگیر رفتارهای جزئی مانند ناله کردن و غر زدن است، سعی کنید از او فاصله بگیرید و واکنشی نشان ندهید. سپس هنگامی که فرزندتان یک رفتار قابل قبول – هر چند کوچک – از خود نشان داد، بلافاصله او را تحسین کنید. مانند “از شما متشکرم که درخواست خودت رو خیلی آرام بیان‌کردی! بله، من آبمیوه بیشتری به شما خواهم داد”. به خاطر داشته باشید که نادیده گرفتن رفتار جزیی منفی و توجه به رفتار مثبت بسیار موثر واقع می‌شود.
اگرچه ممکن است برای والدین سخت باشد، ولی نادیده گرفتن نیز می‌تواند در فروکش کردن اعتراضات کمک کند. از بحث با کودک بپرهیزید تا از شدت دعوا و اعتراض کم کنید. در عوض، وقتی کودک شما شروع به آرام شدن کرد، به او توجه کنید و پاسخ دهید. با این کار شما به فرزندتان اجازه داده‌اید تا اعتراض خود را بیان کند و شما به عنوان شنونده به حرفهای او توجه کرده و در زمان مناسب پاسخ داده‌اید.
اگر فرزند شما کاری انجام می‌دهد که نمی‌توانید از آن چشم پوشی کنید، مانند زدن خواهر یا برادرش، برای کاهش آن رفتار، می‌توانید یک سیستم تقویت کننده مثبت ایجاد کنید. به عنوان مثال، برای هر فعالیتی که کودک از دست و پای خود به صورت مناسب و ایمن استفاده می‌کند، می‌توانید به عنوان پاداش، به او برچسب دهید. پنج برچسب در پایان روز به یک پاداش از پیش تعیین شده منتهی خواهد شد. برای کار کردن این سیستم، شفاف بودن خواسته و تداوم در پیاده سازی آن اهمیت دارد. توجه کنید که رفتاری که می‌خواهید مورد توجه قرار بگیرد و یا حذف شود را با بقیه افراد خانواده در میان بگذارید تا هماهنگی بین اعضای خانواده باعث اثربخشی بیشتر سیستم رفتاری شود.
پاداشی انتخاب کنید که بتوانید به طور مداوم آن را به فرزندتان ارائه کنید و در صورت عدم برآورده کردن انتظار مشخص، امکان حذف آن پاداش را داشته باشید. اگر پاداش دادن رفتار مناسب، موثر واقع نمی‌شود، می‌توان از سایر استراتژی های تربیتی، از جمله حذف امتیاز موقتی استفاده کرد.
مدیریت رفتار و استرس خود
برای اینکه به بهترین نحو از خانواده خود مراقبت کنید، ابتدا باید از خودتان مراقبت کنید. همانطور که در هواپیما می‌گویند قبل از کمک به دیگران، ماسک اکسیژن خود را تأمین کنید. توجه و مراقبت از خود نه تنها باعث می‌شود احساس بهتری پیدا کنید، بلکه اثرات مثبت آن بر روابط خانوادگی و رفتار کودک نیز مشاهده خواهد شد.
وقتی استرس دارید، از نظر عاطفی واکنش بیشتری نشان می‌دهید و تحریک پذیر خواهید شد. به این ترتیب، به راحتی با فرزند خود وارد چرخه معیوب می‌شوید. در واقع با مدیریت اضطراب خود، خود را برای دسترسی بهتر به ابزارهای فرزندپروری آماده می‌کنید.
با ایجاد لیستی از فعالیتهای خودمراقبتی که می‌توانید در برنامه روزانه خود بگنجانید، شروع کنید. این فعالیتها می‌تواند شامل موارد ساده‌ای مانند ورزش صبحگاهی ۱۰ دقیقه ای یا کتاب خواندن قبل از خواب باشد. حتی اقدامات مختصر روزانه خودمراقبتی می‌تواند تأثیر معنی دار و مثبتی در سلامت روان شما و خانواده داشته باشد.
چه موقع برای فرزندتان درخواست کمک کنید؟
اگر استراتژی‌های فوق را امتحان کرده‌اید و رفتار فرزند شما هنوز دچار مشکل است، لزوم دریافت راهنمایی و حمایتهای بیشتر مشاهده می‌شود. در حال حاضر، مشاوره ایمن آنلاین و تلفنی بدون شک راهکاری موثر برای خانواده‌ها در پیشگیری و درمان مشکلات رفتاری فرزندانشان خواهد بود. لازم به ذکر است که خدمات مشاوران و روانشناسان رجیستر شده تحت پوشش اکثر بیمه‌های خصوصی قرار دارد.
درباره نویسنده:
لیا خلیلی رواندرمانگر رجیستر شده در کالج روان درمانگران آنتاریو است. وی دارای فوق لیسانس روانشناسی و لیسانس گفتاردرمانی است و بیش از ۱۰ سال سابقه درمان اختلالات و بیماریهای مختلف در حوزه سلامت روان کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها را دارا می‌باشد.
