بحثی در روانشناسی اهمال کاری*
بسیاری از افراد از تعلل و اهمال کاری رنج می برند. کافی است با دیدی واقع بینانه، عملکرد روزانه خود را مورد ارزیابی قرار دهیم تا دریابیم که بسیاری از ما نیز از تعلل و اهمال کاری خود صدمه می بینیم. این مشکل تنها مختص افراد خاصی نیست، بلکه شخصیت های بنامی مانند لئوناردو داوینچی (نقاش) نیز از این عارضه در رنج بودند. تعلل تقریباً همیشه عوارض منفی بر بهره وری و بهزیستی افراد بر جا می گذارد. اگر چه هر کسی به گونه ای خاص اهمال کاری می‌کند، ولی بهترین تعریف تعلل عبارت است از به تأخیر انداختن انجام کار، بدون هیچ دلیل موجه. بررسی‌های انجام شده، نشان می دهند که تعلل برای ۱۵ تا ۲۰ درصد افراد همیشگی و به عنوان یک مشکل مطرح است. بر همین اساس لازم است این مشکل موشکافی شده، علل آن شناسایی و راه حل های بهینه برای کاهش آن ارائه شود.
تعلل دزد زمان توصیف می شود. حتی به اعتقاد برخی افراد، تعلل سارق زندگی است. تعلل در اصل، مبین نبود خود مدیریتی است، بدین معنی که فرد وقت خود را از راه انجام کارهای بی فایده هدر می دهد. برخی تعلل را به اشتباه معادل تنبلی می دانند، در حالیکه این دو با هم تفاوت دارند؛ زیرا در تنبلی فرد خودش میلی برای انجام کار ندارد، در حالی که در تعلل فرد غالبا کاری را انجام می دهد و خودش را مشغول نگه می دارد تا از انجام تکلیفی که باید در آن زمان انجام شود و اولویت دارد، اجتناب کند.
تعلل معمولا در سه حوزه اصلی صورت می گیرد:
رسیدگی یا محافظت شخصی: شامل تأخیر در کارهای مرتبط با سلامتی، نظافت شخصی، کارهای منزل، امور مالی، رسیدگی شخصی و نگهداری از اموال.
خود ـ شکوفایی یا رشد خود: شامل تأخیر در امور مرتبط با شغل و فرصت‌های اجتماعی، علائق فردی، پیشرفت آموزشی و یافتن همسر.
احترام گذاشتن و پایبندی به تعهداتی که نسبت به دیگران داریم: امید به فراموش شدن قول هایی که به دیگران داده ایم و تعهداتی که موظف به انجام آن هستیم.
علایم تعلل (سندرم فردا)
الف) رفتار وقت کشی و هدر دادن وقت، ب) احساس غرق شدن در مسئولیت ها، ج) ناتوانی در رسیدن به هدف های مهم زندگی، د) انجام کارها با سرعت زیاد، در آخرین دقایق، هـ) خیالبافی و آرزو به جای انجام کارها، و) نداشتن برنامه ریزی مداوم برای زندگی، ز) دادن شعارهایی که هیچ گاه انجام نمی‌شوند.
علل تعلل و اهمال کاری
متخصصان، علل مختلفی را برای تعلل و اهمال کاری برشمرده اند که از جمله آنها عبارت است از: ترس از موفقیت، ترس از شکست، رفتارهای خودشکن (رفتارهای آگاهانه یا ناآگاهانه‌ای که منجر به شکست و ناکامی فرد می‌شوند)، نداشتن انگیزه برای انجام کار (پاداش)، ایجاد استرس برای انجام کارها در دقیقه نود (برخی از افراد، در فشار بهتر کار می کنند و عملکرد بالاتری دارند)، سختی کار، نبود دانش و مهارت مورد نیاز برای انجام کار. همچنین، مواردی مثل کمال گرایی، پایین بودن سطح تحمل و توانایی در برابر مشکلات و احساس خودکم بینی را نیز جزء ریشه های اهمال کاری می دانند. علاوه بر این بسیاری از اهمال کاری ها نتیجه لذت‌جویی آنی، کم طاقتی و ترجیح دادن تقویت کننده های کوتاه مدت به بلند مدت است. به نظر می‌رسد که ضعف در خویشتن داری ویژگی غیر قابل تعجب بشر است بطوری که از موقعیت های دشوار اجتناب می کند زیرا به راحتی با لذت های فوری اغواء می‌گردد.
چه باید کرد
ـ از مهارت های مدیریت زمان استفاده کنید. ـ از محرک ها و تقویت کننده ی رفتار برای خود استفاده کنید. ـ خود را در برابر دیگران متعهد سازید. ـ کار را به بخش های کوچکتر قابل انجام، تقسیم بندی کنید. ـ برای انجام کارهایتان از دیگران کمک بگیرید. ـ از کمال گرایی افراطی دوری کنید.
* این مطلب برگرفته از مقاله سندرم فردا: مرجان فیاضی، منیژه کاوه است.
دکتر نسترن ادیب راد مشاور خانواده و جوانان در ایران و کانادا، مولف و مترجم پنج جلد کتاب در این زمینه است.
