Laurent GESLIN
در هر دو سوی خط جبهه، رسیدن سلاح های جدید بیم ازسرگیری نبردها در دونباس را برمی انگیزد. پیروزی حزب ها در غرب اوکراین و ناتوانی جامعه بین المللی در دست یابی به یک مصالحه، هریک از دو اردوگاه را به تمایل به کاربرد زور وامی دارد. مناطق تحت کنترل شورشیان، که ۶ ماه است از کی یف جدا شده اند، به شکلی پراکنده خود را سازماندهی می کنند.
دیمیتری گاه برای خبرگرفتن از همسایگان پیشین خود می آید که هنوز در محله ویران شده پوتیلووکا در دو کیلومتری فرودگاه دونتسک واقع در بخش شرقی اوکراین سکونت دارند. انفجار سقف ساختمان ها را ازجا کنده و آتش سوزی دیوارهای آجری را سیاه کرده است. چند رزمنده دور یک بخاری که قهوه جوشی بر روی آن است جمع شده اند. مرد سالخورده با نگاه به نخاله های ساختمانی که در هم و بر هم تلنبار شده با تاسف می گوید: «هیچ کمکی به ما نمی شود.» دیمیتری نزد خویشان خود به سرمی برد. دیگران ترجیح داده اند به کی یف یا روسیه بگریزند. بنابر اعلام کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، پس از آغاز جنگی که تاکنون به طور رسمی بیش از ۴ هزار کشته داشته، بالغ بر ۸۳۰ هزارتن (۱) خانه خود را ترک کرده اند. آنها که مانده اند نیز به هرترتیب ممکن می کوشند به زندگی ادامه دهند. کار به ندرت پیدا می شود. بسیاری از موسسات، فروشگاه ها و نیز اکثریت بزرگی از بانک ها در منطقه «جمهوری مردمی» خودخوانده دونتسک(DNR) و لوگانسک(LNR) درهای خود را بسته اند. هرروز در برابر دفتر پست صف های طولانی از مردمی که منتظر دریافت حواله پول هستند تشکیل می شود. آلکسئی، یک معدنکار بازنشسته می گوید: «من با پس اندازم زندگی می کنم اما این نیز به 
زودی تمام می شود.»
سه شنبه ۴ نوامبر، آرسنی یاتسنیوک قطع تامین مالی مناطقی که به کنترل شورشیان درآمده را اعلام و چنین توجیه کرد: «اگر ما امروز این پول ها را بپردازیم، آنها به دست مردم نمی رسد، بلکه توسط راهزنان روسی دزدیده می شود و بخصوص صرف حمایت از تروریسم روسی خواهد شد.»
در ۱۵ نوامبر، رییس جمهوری پترو یوروچنکو برقطع همه خدمات عمومی و کار موسسات دولتی تاکید کرد. این اقدامات خطر این را دربردارد که بیش از پیش بین حکومت و مناطق جداشده جدایی اندازد. با این حال، اگرچه دولت دیگر حقوق کارمندان را نمی پردازد و ۳۴ میلیارد هریونیاس (معادل ۱.۷ میلیارد یورو) را منجمد کرده، ولی اعلام کرده که به عرضه گاز و برق ادامه خواهد داد.
پیش از درگیری، مناطق دونتسک و لوگانسک ۷ میلیون تن جمعیت داشت. شورشیان مناطق پرجمعیت، به استثنای ماریوپل، را زیرکنترل دارند که احتمالا شامل ۵ میلیون جمعیت می شود. دولت اوکراین ترجیح می دهد خود را به ندیدن بزند. ولودمیر هریتشین معاون فرماندار تبعیدی منطقه لوگانسک می گوید: «نمی خواهم چیزی درباره آنچه که در آن سوی خط جبهه می گذرد بدانم.» او در دفتر پیشین رئیس دانشگاه شهر سیورودونسک که به صورت مقر مدیریتی جابه جا شده درآمده، مستقر شده است. او نیز مانند بسیاری دیگر در معرض ارعاب شورشیان قرارگرفته است: «کارمندان، استادان و بازنشستگانی که در آنجا مانده اند، انتخاب و حق خودشان است. اوکراین دیگر دینی نسبت به آنان و بخصوص حقوق بگیران ندارد.» با این حال، او یادآوری می کند که افراد سالخورده هنوز امکان دریافت حقوق بازنشستگی خود را دارند. برای دریافت پول، آنها باید در شهرکی که تحت کنترل ارتش اوکراین است ثبت نام نموده و هرماه از خط جبهه عبور کنند. کاری که بسیاری توانایی انجام آن را ندارند.
به رغم آتش بسی که در ۵ سپتامبر گذشته در مینسک به امضا رسید، نبردها به طور روزمره در فرودگاه دونتسک، حوالی بلندی های دبارلتسو تحت کنترل ارتش اوکراین یا در نزدیکی مرکز برق شاستی در شمال لوگانسک جریان دارد. سازمان ملل شمار کشته شدگان بین ۶ سپتامبر و ۱۸ نوامبر را نزدیک به ۱۰۰۰ تن اعلام کرده است. تقویت اخیر نیروهای زرهی و توپخانه بیم ازسرگیری نبردها را برمی انگیزد. واحدهای جدایی طلب هر روز بیش از روز پیش خود را در پاسخگویی به فقری که گسترش می یابد ناتوان می بینند. مسکو به ارسال «محموله های بشردوستانه»ای که نمی توان محتوای آنها را بازرسی کرد بسنده می کند. کرملین و پشتیبانان خصوصی نیز بخشی از بودجه دو «جمهوری» را بدون این که قابل اثبات باشد تامین می کنند. ایگور کوستیانوک «وزیر آموزش» «جمهوری مردمی» خودخوانده دونتسک اذعان می کند که «بدون کمک مالی همسایگان و دوستان، ما قادر به ادامه بقا نخواهیم بود.»
از نیمه اکتبر زمستان در دشت اوکراین فرا رسیده و درجه حرارت در شب به زیر صفر می رسد. هر روز صبح حدود ۱۰ نفر اطراف قابلمه ای که از آن بخار برمی خیزد دور یک میز در چادری که در حیاط پشتی یک ساختمان در مرکز دونتسک برپا شده خود را گرم می کنند. آنا، یک مهندس سابق می گوید: «درفروشگاه ها هر نوع مواد غذایی که بخواهی یافت می شود، اما من حتی یک شاهی هم پول ندارم.» بنیاد رینات آخمتوف یکی از معدود سازمان هایی است که از مردم شرق اوکراین حمایت مادی می کند. در نیمه ماه نوامبر این سازمان اعلام کرد که یک میلیون بسته مواد غذایی توزیع کرده که هر یک برای تغذیه یک خانواده به مدت دو هفته کافی است. بازرگان متنفذ رینات آخمتوف کارفرمای شکست خورده منطقه و شریک بازرگانی پیشین رئیس جمهوری سابق ویکتور یانوکوویچ، مظنون به این است که از بهار نخستین جنبش های شورشی را تامین مالی کرده تا بر دولت جدید کی یف فشار وارد آورد. به نظر می رسد کنترل بازیچه ای که درست کرده از دستش خارج شده و او دیگر در منطقه دیده نمی شود.
این بخش از حوزه «دون» بیش از پیش به ناکجاآبادی شباهت دارد که تسلیم اشتهای گروه های رقیب و شبه نظامی شده است. گنادی تسیپکالوف «نخست وزیر» «جمهوری مردمی» خودخوانده لوگانسک توضیح می دهد که: «هدف ما این است که روسیه جدید را تشکیل دهیم، اما این کار زمان می برد. ما باید در عین حال هم با فوریت های روزمره مقابله کنیم و هم مشروعیت حکومت جدید برای برگزاری همه پرسی مردمی را پایه گذاری نماییم.»
فرمانده واحد نظامی، «شاعر ایده آلیست» و قاضی مردمی
در ۲ نوامبر دو منطقه [ دونتسک و لوگانسک] انتخابات مجلس قانونگذاری و ریاست جمهوری برگزار کردند. این کار یک هفته پس از برگزاری رسمی انتخابات مجلس قانونگذاری اوکراین که به پیروزی حزب های هوادار اروپا در کی یف منجرگردید انجام شد. (۲ (بی آن که تعجبی برانگیزد، مردان قدرتمندی که بر دو «جمهوری» سلطه داشتند در قدرت ابقا شدند. آلکساندر زاخارتچنکو، برقکار سابق ۳۸ ساله که جنگ سالار شده در دونتسک با حدود ۷۷ درصد از مجموع آراء انتخاب شد و ایگور پلوتنیتسکی نظامی ۵۰ ساله در لوگانسک با ۶۳ درصد آراء انتخاب گردید. در واقع، این انتخابات هیچ شگفتی برنمی انگیخت زیرا همه مخالفان بالقوه در هفته های پیش از رای گیری تارانده شده بودند. آندریی پورگین «معاون نخست وزیر» «جمهوری مردمی» خودخوانده دونتسک توضیح می دهد که: «همه نامزدهایی که در انتخابات شرکت کرده اند با هم دوست هستند» و می افزاید: «جمهوری های مردمی دموکراسی هستند. با این حال، ما در حال جنگ هستیم و نمی توانیم حزب های اپوزیسیون که بذر اغتشاش در میان مردم می پاشند را تحمل کنیم.»
حذف رقبای بالقوه به این معنا نیست که گروه هایی که در دو ناحیه قدرت را در دست دارند یک دست و حاضر به همکاری برای پایه گذاری یک حکومت فدرال به منزله نطفه «روسیه جدید» (۳) هستند. نمایندگان در مجلس این یا آن «جمهوری» حضور دارند و هیچ مجلس فدرالی انتخاب نشده است. یولی فیودوروفسکی تاریخ دان، در صندلی جلوی خودرویی پارک شده در یک خیابان خالی لوگانسک، در پناه از گوش های نامحرم با اطمینان می گوید: «چرا جمهوری های دونتسک و لوگانسک متحد نمی شوند؟ در درجه اول به خاطر این که رهبران آنها یکدیگر را دوست ندارند.»
«دولت جمهوری لوگانسک خوب می داند که اگر در برپایی نظام فدرال مشارکت کند، لوگانسک زیر سلطه دونتسک قرار خواهد گرفت و در حال حاضر، برای جلوگیری از گروه های رقیب که در قلمروی خودش در حال نزاع هستند به حد کافی مشکل دارد.»
حتی برای این ناظر دقیق تعیین نقشی که روسیه بازی می کند دشوار است: «روشن است که کرملین در منطقه شماری از سرنخ ها را در دست دارد، اما در غالب مواقع گفتن این که این سرنخ ها کدامند و چرائی آن غیرممکن است. به نظر او خط شکاف اصلی بین رهبران جدایی طلب از ماه سپتامبر در بین «گروه هایی که از آتش بس پشتیبانی می کنند و خواستار تقویت دستاوردهای قدرت خود هستند و دیگرانی که متارکه جنگ را رد می کنند و خواهان تحرک در خطوط جبهه اند» است.
به محض این که شب فرا می رسد، خیابان های لوگانسک به خاطر نبودن برق رو به خالی شدن می گذارد. تامین آب گرم و شوفاژ نیز دچار اختلال است. پاول درموف یک قزاق ریش ژولیده منطقه دون می گوید: «آنها می گویند که قطع برق، آب و گرمایش تقصیر اوکرائینی ها است. اما در واقع به این دلیل است که آنها از انجام هرکاری برای مردم ناتوان هستند. این بنای سابق، در فاصله ۶۰ کیلومتری لوگانسک با اقتدار شهر استخانوف را اداره می کند و هدفش این است که سوسیالیسم «نوع شوروی» را همراه با «دموکراسی مستقیم مردمی» به مدد «مجلس های شهروندان» برپا نماید.
درموف چندین بار در هفته به خانه فرهنگ محلی که توسط سربازان احاطه شده، برای پاسخگویی به مطالبات شهروندان می آید. این جنگ سالار می گوید: «به عکس دولت مبتنی بر پول که در لوگانسک برپا شده، ما دولت مبتنی بر شعور و آگاهی را برپا می کنیم.»
در استاخانوف آب و برق به سرعت تامین شده، اما درموف پنهان نمی کند که در رویای یک «جمهوری سوسیالیست مستقل قزاق» است.
کمی به سوی جنوب شرقی، در آلچفسک، فرمانده مخوف واحد نظامی «شبح» آلکسی موزگووی خود را یک «شاعر ایده آلیست» توصیف می کند. او در شهر دادگاه های مردمی ای برپا کرده که در آنها مردم با بلندکردن دست به اجرای عدالت می پردازند. نخستین نشست این «نهاد» جدید در ۳۰ اکتبر برگزار شد: مجمع مردمی مردی را به جرم تجاوز به مرگ محکوم کرد. (۴) قدرت مستقر در لوگانسک نتوانست مانع انجام محاکمه شود.
این تکه پارگی مانع تشکیل یک ساختار قدرت موثرشده و برخی از رزمندگان را نگران می کند. روتیسلاف ژورالف، یک شبه نظامی دارای اصلیت منطقه اورال، درحین برق انداختن کلاشنیکف خود در هال یک هتل در لوگانسک می گوید: «من کاری با لوگانسک ندارم. پیکار من برای “روسیه جدید” است. این برنامه است که باید همه ما را متحد کند. این جمهوری های کوچک تنها ساختارهایی مربوط به موقعیت کنونی هستند»
و ادامه می دهد: «برای این که همه چیز را گفته باشم، من کمونیست هستم و به خوبی می بینم که این جمهوری ها با کمونیست بودن فاصله زیاد دارند. برای توسعه سیاست های اجتماعی واقعی چیزهای زیادی باید تغییر یابد، ولی اولویت در اتحاد روس تباران است. اتحاد باید انجام شود و اگر مبارزه برای قدرت ادامه یابد، باورکنید ما می دانیم جاه طلبان را چگونه سرعقل بیاوریم».
به رغم این تفرقه ها، یک دستگاه اداری و پلیس با زحمت برپا شده است. با آن که بسیاری از پلیس ها در هنگام تظاهرات بهار گذشته به تظاهرکنندگان کمک کردند، فرمانده ناحیه شهر تورز که خواهان ناشناس ماندن است می گوید: «در جمهوری دونتسک ۹۰ درصد از ساختارهای پلیس می باید از نو ساخته شود».
آلکساندر کالیوسکی در حالی که در بار یک هتل مجلل در مرکز شهر دونتسک با جدیت به قلیان خود پک می زند می گوید: «اگر ما نظام بانکی خود را برقرار نکنیم، نمی توانیم موسسات را به تابعیت واداریم، مالیات وصول کنیم و به قشرهای محروم کمک نمائیم». معاون نخست وزیر، مسئول سیاست های اجتماعی جمهوری دونتسک نیز توضیح می دهد: «اما، اگر مسکو از استقلال ما حمایت نماید، بانک های روسی در اینجا مستقر می شوند و نظام اقتصادی جدیدی برقرار خواهد شد». در ۲۷ اکتبر، روسیه توسط وزیر امورخارجه اش سرگئی لاوروف اعلام کرد که نتایج انتخابات ۲ نوامبر را به رسمیت می شناسد. کرملین سرانجام تنها به «محترم شمردن» نتیجه رای گیری بسنده کرد و فعلا رویای به رسمیت شناخته شدن رهبران جدایی طلب را معلق گذاشت. هدف طرح ابتدایی آنان پیوستن به روسیه پس از برگزاری همه پرسی استقلال در بهار بود، اما پس از الحاق کریمه روسیه چیزهای زیادی را به خاطر یک الحاق دیگر از دست می دهد. به این خاطر است که مقامات جدایی طلب به تقویت ساختارهای حکومتی می پردازند. کالیوسکی ادامه می دهد: «در انتظار این که حکومت های خارجی ما را به رسمیت بشناسند، باید اقتصادی شکوفا را بازسازی نموده و مردم را از دست سوداگران متنفذی که درگذشته آنها را استثمار می کردند برهانیم».
بیشتر کارخانه های شرق کشور تعطیل است
درواقع، هیچ کس نمی داند که صنعت برچه مبنایی باید عمل کند. پیش از جنگ معادن و کارخانه های منطقه بخشی از یک نظام کامل در سطح بین المللی بودند. بیشتر صادرات از بندر ماریوپل عبور می کرد، اما این شهر راهبردی همچنان در کنترل ارتش اوکراین است. هدف ملی سازی های اعلام شده توسط مقامات جدید به ویژه آن است که موسسات بزرگ را بین گروه های شورشی تقسیم کند. به عنوان نمونه، آلکسئی کراسیلنیکن وزیر کشاورزی «جمهوری مردمی» خودخوانده دونتسک تایید می کند که: «حکومت کنترل اکثر گروه های کشاورزی بزرگ را در دست خواهد گرفت و مدیران آنها توسط دولت منصوب خواهند شد». در حال حاضر، بیشتر کارخانه های شرق اوکراین تعطیل هستند. پیش از آغاز درگیری ها، شرکت دولتی ماکیفکا اوگل از ۸ معدن در ماکیفکا، یکی از شهرهای دونتسک، بهره برداری می کرد و ۱۷ هزار حقوق بگیر داشت، اما از تابستان به بعد تنها ۳ معدن به کندی فعالیت می کند ولادیمیر فیلیمونتچوک، عضو سندیکای معدنکاران مستقل با تاسف می گوید: «زغال سنگ روی هم انباشته می شود زیرا راه گذر به بقیه اوکراین بسته است و ما هیچ حقوقی دریافت نمی کنیم».
جدایی طلبان برای این که از نظر اقتصادی دوام بیاورند چاره ای جز شل کردن گیره نظامی ندارند. به علاوه، برخی از سران شورشی در مورد راهبرد خود پنهان نمی کنند که «ما نواحی خودمختار دونتسک و لوگانسک که هنوز زیر کنترل فاشیست های کی یف است را باز پس می گیریم». آندریی پورگین که خود را خیلی ملی گرا می نمایاند، می افزاید: «من براین باورم که شهرهای روس تبار دنیپروپتروفسک، خارکف یا اودسا به زودی قیام می کنند و جمهوری های مردمی جدیدی را پایه گذاری می نمایند». اگر درگیری به درازا کشد و مسکو به این بسنده کند که از واحدهای خود برای بی ثبات کردن همسایه اوکراینی استفاده نماید، بدون این که جمهوری های جداشده را به رسمیت بشناسد، شرق اوکراین برای مدتی دراز منطقه ای بی ثبات و دستخوش انواع نابسامانی خواهد ماند.
پانویس ها:
۱ـ بنا به گزارش کمیساریای عالی پناهندگان از ابتدای سال ۲۰۱۴ حدود صد هزار تن به روسیه پناهنده شده اند. حدود ۴۰۰ هزار نفر به مناطق دیگر اوکراین مهاجرت کرده اند.
۲ ـ شرکت در این انتخابات حدود ۴/۵۲ درصد بوده است.
۳ ـ Novorossia یا « روسیه نوین» : این نام در حافظه جمعی روس ها یادآور حکومت دوران امپراتوری کاترین ۲ در پایان قرن هجدهم است.
۴ـ این مطلب از سوی بی بی سی در ۳ نوامبر انتشار پیدا کرد هنوز این حکم اجرا نشده است.
