اختلالات شخصیتی بالقوه جرم خیز
۱- اختلال شخصیت هیستریک
گرایش به بزهکاری در شخصیت های هیستریک بیش از شخصیت های بهنجار است. چنانچه آمارها نشان می دهد احتمال ارتکاب جرم از سوی افرادی که مبتلا به این امر هستند بیش از افرادی است که مبتلا به این اختلال نیستند.
خصوصیات عمده‌ی این تیپ شخصیتی، توجه‌طلبی افراطی و آرایش ظاهری برای جلب توجه و هم‌چنین داشتن رفتارهای هیجانی و نمایشی است. این قبیل افراد، بسیار تلقین‌پذیر بوده و در روابط بین فردی، بیش از حدِ متعارف، از خود صمیمیت نشان‌می‌دهند. تیپ‌های هیستریکال بسیار احساسی، برون‌گرا، شورانگیز، تابع امیال، ساده‌لوح، بی‌آلایش و غالباً جذاب هستند. علاوه‌بر جذاب بودن به‌ویژه در بین جنس مخالف مردم‌پسند نیز هستند.
این دسته افراد به دیگران وابسته بوده، تشنه‌ی توجه و محبت، رفتارهای نمایشی یا خشن و پرخاشگرانه و گاه مخاطره آمیز هستند. اغراق در بیان مسائل، افسارگسیختگی هیجانی، احساسات ناپایدار(از عشق به نفرت و از غم به شادی)، خود‌محوری، ترس از تنهایی، اعتماد‌به‌نفس پایین، تلقین‌پذیری و زودباوری در آنها باعث می شود که به‌راحتی تحت تأثیر دیگران قرار‌گیرند، به‌راحتی فریب بخورند، به‌سرعت تحت تأثیر فضا و اشخاص قرار گرفته به‌گونه‌ای که خود را از یاد ببرند. تحریک‌پذیری بیش از اندازه، زود برانگیختگی و واکنش‌های تند‌و‌تیز و بیشتر از حد انتظار به محرک‌های محیطی این گونه شخصیت ها را مستعد انجام رفتارهای خارج از نرم اجتماع می کند.
۲– اختلال شخصیت مرزی
مهم ترین ویژگی های «شخصیت های مرزی» عبارتند از: بی ثباتی دائمی در روابط با افراد دیگر، بی ثباتی در هویت و ارزیابی از خویشتن، بی ثباتی در عواطف و رفتارهای ناگهانی و مهارنشدنی به ویژه به صورت تظاهر شدید خشم و پرخاشگری.
بدیهی است که این بی ثباتی ها و این فوران های خشم با روابط شغلی، دوستی و زناشویی سازگاری ندارد. آغاز این اختلال از اول جوانی است و اگر درمان نشود برای همیشه ادامه می یابد و وخیم می شود.
عوارض آن تنها به احساس ناراحتی و رنج محدود نمی شود، بلکه به شکل صدمه به خود، خودکشی، اعتیاد و ضرب و جرح اطرافیان نیز تظاهر می یابد. وضعیت این مبتلایان چنان است که گویی همیشه در بحران هستند. نوسان های خلقی در آنها شایع است. فرد در یک لحظه مجادله گر و در لحظه بعد افسرده است. رفتار این افراد، پیش بینی ناپذیر و به میزان زیاد به زمینه ارتباط آنان با دیگران مرتبط است. ویژگی اصلی افراد مبتلا به این اختلال؛ یعنی «روابط میان فردی بی ثبات» است. شخصیت های مرزی تقریبا همیشه به نظر می رسد که در بحران و توفان به سر می برند. چرخش های سریع خلق در اینها شایع است: یک لحظه ممکن است نزاع طلب باشند، لحظه بعد افسرده و لحظه ای دیگر شاکی از این که هیچ احساسی ندارند.
احساس های مزمن کسالت و بی حوصلگی باعث می شوند افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به دنبال تحریک باشند. ماجرای روابط آنها، تا اندازه ای این جستجو برای تجربیات هیجانی شدید را نشان می دهد. امکان دارد برای رفع کسالت به رفتارهای تکانشی مانند ولخرجی های نسنجیده، رانندگی بی پروا، پرخوری، یا حتی دزدی از فروشگاه ها بپردازند. هیجان ناشی از این فعالیت ها آنها را سرزنده می کند.
این افراد روابط عمیق و پرتوقعی با دیگران برقرار می کنند و دیگران را نمی توانند خاکستری ببینند، بلکه یا همه را خوب خوب می دانند یا کاملا بد. این دسته از افراد مستعد ایجاد چرخه های خشونت هستند به طوری که فرد قربانی را مورد آزار و اذیت قرار می دهند وقتی قربانی به دلیل آزارها از آنها فاصله می گیرد پشیمان شده و با عذرخواهی، التماس و حتی خرید هدایای گران قیمت خواهان بخشش می شوند ولی به محض این که رابطه می رود که بهبود یابد دوباره با رفتارهای آزارنده و خشن خود موجبات طرد خود را فراهم می آورد و این بازی ادامه دارد. این رفتار آنها باعث می شود که هرگز روابط صمیمانه ای را تجربه نکنند و خود را غریبه و تنها احساس کنند. آنها خود را عضوی از جامعه به حساب نمی آ‌ورند و معتقدند که مردم آنها را درک نمی‌کنند.
* دکتر نسترن ادیب راد مشاور خانواده و جوانان در ایران و کانادا، مولف و مترجم پنج جلد کتاب در این زمینه است.
