به طور کلی افرادی که به بیماری افسردگی مبتلا می شوند کمتر به ظاهر خود توجه دارند و علاقه ای به حفظ و نگهداری خویش از نظر سلامتی و تغذیه و بهداشت نشان نمی دهند که شامل نامرتب بودن وعده های غذایی و کاهش کیفیت رژیم غذایی روزانه نیز می شود.
پرخوری و کم خوری و عدم رعایت نیازمندی های غذایی بدن مخصوصا در آن دسته ای که از خوردن غذا دوری می کنند، باعث کمبود انرژی، پروتئین، املاح معدنی و ویتامین ها شده و در نظم فعالیت سیستم دفاعی بدن خدشه وارد نموده و در مزمن و غیرقابل علاج شدن بیماری افسردگی نقش انکارناپذیر خواهند داشت.
با تمام تفاصیل هنوز از نظر علمی چند و چون نقش بدی تغذیه در بروز و پیشرفت بیماری افسردگی به وضوح روشن نگردیده، ولی می دانیم که امینو اسید تریپتوفان (Tryptophan) که در تولیدSerotonin یکی از عوامل خواب و آرامش، موثر است، در تخفیف درمان بعضی از انواع افسردگی نقش دارد. در عین حال مطالعات علمی نشان می دهند که اگر شکل مصنوعی و غیرطبیعی این اسید امینه مصرف شود گاهی نه تنها تاثیری در درمان بیماری نخواهد داشت، بلکه عوارض مختلفی را نیز موجب می شود. در این صورت افرادی که به بیماری افسردگی مبتلا هستند می توانند برای تخفیف اثرات افسردگی این ماده حیاتی را از غذاهای طبیعی مانندگوشت ها مخصوصا گوشت بوقلمون که حاوی مقدار زیادی تریپتوفان است تامین نمایند.
کولین (Choline) ماده حیاتی دیگری که اصولا با ویتامین های گروه B همراه است در تخفیف اثرات افسردگی نقشی مهم دارد. کولین را می توان در تخم مرغ، جگر، دانه سویا و غیره یافت. کولین مصنوعی که به صورت پودر یا کپسول مصرف می شود، موجب به وجود آمدن بوی تند ماهی در نفس و پوست و عرق انسان می گردد که نامطبوع است، در صورتی که غذاهایی که حاوی کولین هستند این عارضه جانبی را نداشته و مشکلی را به وجود نمی آورند. بررسی های علمی ثابت کرده اند، بعضی از افراد که در برابر مصرف مواد قندی حساسیت دارند، پس از مصرف این ماده غذایی دچار نوعی افسردگی می شوند و به همین جهت بیمارانی که سابقه افسردگی دارند باید با استفاده از تجربه ی شخصی خود، مواد غذایی را که باعث ازدیاد شدت افسردگی آنها یا بروز و ادامه آن می گردد، از لیست مواد غذایی رژیم روزانه خود حذف نمایند و یا در مصرف آنها اعتدال به خرج دهند که در نهایت کمک مهمی در پیشگیری و درمان افسردگی خواهد کرد.
موضوع بسیار مهم دیگر درباره رابطه افسردگی و تغذیه، امکان بروز عکس العمل هایی بین داروهای ضدافسردگی و برخی از غذاهاست که عدم توجه و بی اطلاعی از آنها موجب افزودن بر مشکلات می گردد. به طور کلی بعضی از داروهای ضد افسردگی که از دسته Monoamine oxidase هستند، در کنار برخی از مواد غذایی موجب عکس العمل بسیار شدیدی می شوند. مثلا اگر یک بیمار مبتلا به افسردگی دارویی از این گروه را به همراه مواد غذایی که حاوی تیرامین (Tyramine) هستند مصرف کند، فشار خون او به طور خطرناکی افزایش می یابد. مواد غذایی تیرامین دار عبارتند از آبجو، آواکادو، موز، انجیر، سوس سویا، خاویار، ماهی دودی، پنیرهای سفت و کهنه، دل و قلوه، گوشت های دودی و کنسرو شده مانند سوسیس و کالباس و غیره. البته چای، قهوه، شکلات، کاکائو، خمیر مایه و باقلا نیز حاوی مقداری تیرامین هستند که در مصرف آنها در موقع ابتلا به افسردگی نباید زیاده روی شود.
نکته جالب توجه دیگر مصرف قرص های جلوگیری از بارداری است که به علت وجود هورمون های مختلف در ترکیب آن، در درازمدت موجب کمبود بسیاری از املاح و ویتامین ها در بدن می گردند که عبارتند از ویتامین های گروه B و ویتامین C. در این صورت خانم هایی که به بیماری افسردگی مبتلا هستند باید از مصرف قرص های جلوگیری از بارداری خودداری کنند و با مشورت پزشک معالج و یا متخصص تغذیه بر میزان املاح و ویتامین هایی که در اثر هورمون های موجود در قرص های جلوگیری از باروری از بین می روند، افزود تا این کمبودها موجب کهنه تر شدن مشکل افسردگی نشده و یا باعث تشدید آن نگردد.
کافئین در بسیاری از مواد غذایی مخصوصا نوشیدنی هایی مانند قهوه و چای و نوشابه های گازدار و برخی از داروهای بی نسخه وجود دارد و طبق مطالعات علمی، افسردگی و تغییر Mood رابطه مستقیمی با مصرف کافئین دارد. در این صورت کسی که به بیماری افسردگی مبتلا است بهتر است تمام مواد غذایی را که حاوی کافئین هستند از لیست رژیم غذایی روزانه خویش حذف نماید.
در آمریکای شمالی میزان روزانه مصرف سرانه ی کافئین حدود ۱۵۰ تا ۲۲۵ میلی گرم است. یک فنجان قهوه حدود ۵۰ تا ۱۵۰ میلی گرم کافئین دارد، در حالی که یک فنجان چای دارای حدود ۲۵ میلی گرم کافئین است و یک لیوان نوشیدنی گازدار تقریبا ۳۵ میلی گرم کافئین دارد.
مطالعات علمی همچنین حاکی برآنند که مصرف سیگار در افرادی که به بیماری افسردگی مبتلا هستند برعکس آنچه که شایع شده است مضر بوده و به درمان بیماری لطمه خواهد زد.
کم کاری غده تیروئید نقشی در بروز و پیشرفت بیماری افسردگی دارد و همچنین افسردگی در افرادی که به بیماری های پارکینسون، سکته های مغزی و آرتریت و سرطان های مختلف مبتلا هستند بیشتر دیده می شود. چنانچه اشاره شد، یکی از عوارض جانبی بسیاری از داروها مانند داروهای فشار خون، بعضی از داروهای بیماریهای قلبی، مسکن ها و آنتی هیستامین ها و غیره افسردگی است.
ناگفته نماند که در امریکای شمالی حدود ۷ درصد از خانم ها و۶/۴درصد از آقایان در طول عمر خود به بیماری افسردگی مبتلا خواهند شد و عواملی مانند سن، موقعیت های اجتماعی، محیط زندگی و عوامل نامساعد زناشویی و گرفتاریهای شغلی نیز می تواند مزید بر علت باشد.



چگونه آنتی اکسیدانها به سلولهای سرطانی حمله می کنند

تا به حال بررسی های علمی زیادی ثابت کرده اند که آنتی اکسیدانها مانند بعضی از ویتامین ها قادرند در بدن به سلولهای سرطانی حمله کرده و آنها را از بین ببرند، ولی تا امروز معلوم نبود که چگونه این عمل انجام می گیرد و چطور آنتی اکسیدانهای رژیم غذایی سبب مرگ سلولهای سرطانی می شوند.
یکی از عللی که سلول سرطانی در بدن سرانجام می گیرد و خلق می شود، اثر رادیکالهای آزاد بر روی
DNA سلولها است که نوعی جهش ژنتیکی در سلول به وجود می آورند و برای اولین بار سلول بدخیمی ظهور می کند. در مقاله علمی جالبی که توسط دانشمندان دانشگاه جان هاپکینز منتشر شده نشان می دهد که سلولهای سرطانی پس از به وجود آمدن توسط رادیکالهای آزاد، که از سوخت و ساز غذا در بدن به وجود می آیند و یا به صورت سمومی به همراه غذا و آب و هوا وارد بدن می شوند و یا در موقع مصرف سیگار و مشروبات الکلی و بعضی از داروها بدن را آلوده می کنند، با همدیگر ارتباط برقرار کرده و پیامهای خود را رد و بدل می کنند و در انتشار سلولهای سرطانی سهمی مهم دارند. حال اگر آنتی اکسیدانها به موقع و به اندازه کافی به بدن برسند در حقیقت فعالیتهای رادیکالهای آزاد مختل شده و سلولهای سرطانی قادر نیستند نوعی هماهنگی بین همدیگر ایجاد کرده و رشد و نمو نمایند و در نهایت از بین می روند. البته باید اضافه نمود که ارتباط سلولها با همدیگر و رد و بدل کردن پیامها توسط بعضی از پروتئین ها، آنزیم ها و گاهی به کمک بعضی از ژن ها انجام می گیرد. آنتی اکسیدانها در این میان عملکرد اختصاصی و ویژه ای دارند و طی فعالیتهای پیچیده ای مانع ارتباط و تعویض پیام ها بین سلولهای سرطانی می گردند و سبب از بین رفتن آنها می شوند. این عملکرد شباهت زیادی با نقشه های جنگی دارد، زیرا اگر ارتش بتواند مانع ارتباطات سربازان دشمن شود و به کلی آنها را در بی خبری و سرگردانی قرار دهد و از رسیدن پیام های مختلف در مورد حمله و پیشرفت و غیره جلوگیری کند، سرنوشت دشمن مشخص و مسلم خواهد بود.


* دکتر پرویز قدیریان استاد دانشگاه مونتریال در تغذیه و استاد دانشگاه مک گیل در سرطان شناسی و کارشناس سازمان بهداشت جهانی است.
EPIDEMIOSEARCH@yahoo.com