اعدام به خاطر جرائم مواد مخدر در ایران
ترجمه: علیرضا قولونجو
سازمان عفو بین الملل امروز ۱۵ دسامبر ۲۰۱۱، با انتشار یک بیانیه مطبوعاتی و یک گزارش مفصل ۴۴ صفحه ای با تیتر اعتیاد به مرگ: اعدام به خاطر جرائم مواد مخدر در ایران، از ایران خواسته است که به موج اعدام های مخفی اقشار ضعیف و فقیر به اتهام قاچاق مواد مخدر که اغلب به دنبال محاکمات ناعادلانه صورت می گیرند، پایان دهد. در گزارش این سازمان از اقلیت های اتنیکی و مذهبی همچون بلوچ ها و سنی های آذربایجان، و همچنین اتباع خارجی و مشخصاً افغان ها به عنوان گروه هایی که با بیشترین ریسک اعدام مواجه هستند نام برده شده است
پوستر سازمان عفو بین الملل
در این گزارش به قربانیان زن و کودکان زیر ۱٨ سال نیز اشاره شده است.
سازمان عفو بین الملل همچنین از جامعه جهانی دعوت کرده است، در همکاری خود با ایران در خصوص مبارزه با مواد مخدر تجدید نظر کنند و مطمئن شوند کمک هایی که برای مبارزه با قاچاق در اختیار این کشور قرار می دهند، برای نقض حقوق بشر به کار گرفته نمی شود.
تقریباً در تمام موارد حکم اعدام به دنبال محاکمات کاملاً ناعادلانه صادر می شود و خانواده ها یا وکلای محکومین به ندرت از دستور اجرای حکم مطلع می شوند. گروه های به حاشیه رانده شده شامل اقشار فقیر و جوامع اقلیت اتنیکی که قربانی تبعیض اند و همچنین اتباع خارجی (مشخصاً افغان ها) بیشتر از همه در خطر اعدام شدن هستند.
بلوچها و کورهسوننی ها (ترک های سنی آذربایجان) اقلیت های اتنیکی و مذهبی هستند که در گزارش ۴۴ صفحه ای عفو بین الملل از آنها به عنوان گروه های اتنیکی مواجه با بالاترین ریسک اعدام نام برده شده است.
این سازمان در گزارش مطبوعاتی خود به محمد جنگلی ٣٨ ساله شاگرد راننده کامیون از اقلیت کوره سوننی – اقلیت سنی مذهب در درون جامعه آذربایجانی ایران – اشاره کرده که در دهم اکتبر ۲۰۱۱ اعدام شده است. او پس از قرار گرفتن تحت شکنجه برگه «اعتراف» اجباری را که توسط اداره اطلاعات تهیه شده بود، امضاء کرده است. به خانواده او اعلام شد که فرزندشان تا هشت ساعت دیگر اعدام می شود و اگر خواهان ملاقات با او هستند به (زندان) بروند. تا آن لحظه هیچگونه اطلاعی در مورد پرونده از طرف مقامات به این خانواده داده نشده بود.
بنا به گزارش هایی که عفو بین الملل دریافت کرده، بسیاری از افغان ها اساساً بدون هیچگونه محاکمه ای به دار آویخته شده اند.
به گفته خانم آن هاریسون مسئول موقت خاورمیانه و شمال آفریقای سازمان عفو بین الملل، کشورها و نهادهای بین المللی که به برای دستگیری عده بیشتری به بهانه جرائم مربوط به مواد مخدر به مقامات ایران کمک می کنند، باید در خصوص تأثیرات سوء و عواقب احتمالی حمایت های خود دقت بسیار داشته، و به دنبال راهکاری برای پایان دادن به موج گسترده اعدام ها در ایران باشند. «آنها نمی توانند خیلی ساده خود را به ندیدن بزنند و سالانه صدها انسان فقیر بدون محاکمه عادلانه کشته شوند و بیشتر آنها تنها چند ساعت قبل (از مرگ) از سرنوشت خود باخبر شوند.»
عفو بین الملل قسمتی از گزارش ۴۴ صفحه ای خود به کسانی که در خطر اعدام ناگهانی قرار دارند پرداخته است. سازمان تعداد افغان هایی را که در نوبت اعدام هستند حدود ۴۰۰۰ نفر اعلام کرده است. آنها عمدتاً از محاکمه عادلانه ای بهره مند نبوده اند.
محمود اسلامدوست، از جامعه ترک های سنی مذهب، که پسرش یوسف اسلامدوست به دنبال یک محاکمه ناعادلانه در خطر اعدام قرار گرفته به عفو بین الملل گفته است: «پسر من بی گناه است. قاضی به ما گفته بود که او به شش یا هفت ماه زندان محکوم خواهد شد، ولی اداره اطلاعات حکم اعدام برای او درخواست کرد. پسر من به مدت ۵۰ روز در زندان اداره اطلاعات تحت بدترین شکنجه ها قرار داشته است.»
گروههایی که با بالاترین ریسک مواجه هستند:
«به دادستان نامه نوشتیم و خواستیم که دوباره به پرونده نگاه کند. الله وئردی بیسواد است. ما هیچ آشنایی نداریم. ما فقط می توانیم از خدا بخواهیم که این را تغییر دهد …» برادرٍ الله وئردی احمدپورآذر از سنی های آذربایجان که بعد از محاکمه ناعادلانه به جرم قاچاق در خطر اعدام ناگهانی قرار دارد
افغان ها:
بنا بر این گزارش، احتمالاً حدود ۴۰۰۰ تبعه افغان در نوبت اعدام قرار دارند که بیشتر آنها در جریان محاکمه ناعادلانه به مرگ محکوم شده اند. مشخص نیست بیشتر افغان هایی که اعدام شده اند از پناهندگان، دارندگان اجازه اقامت موقت و کارگران مهاجر هستند یا آنهایی که به طور غیرقانونی در ایران زندگی می کنند و اجازه کار ندارند.
بیش از ۱۰۰۰ افغان که جمعی آنها کودک بوده اند مابین سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۰ کپسول های هروئین را قورت داده و به ایران منتقل کرده اند که ۶۰ تن از آنها شامل جوانان ۱۵ تا ۲۶ ساله به خاطر باز شدن کپسول ها در معده شان هلاک شده اند.
با این حال عفو بین الممل گزارش هایی در خصوص دستگیری فله ای و سرخود بسیاری از اتباع افغان به بهانه قاچاق مواد مخدر دریافت کرده است. عده ای از آنها بدون حضور دادگاه به محکوم شده اند. یک افغانی به اسم “محمد” گفته است: «هرگز دادگاه را ندیده ام. با اینحال باخبر شدم که به مرگ محکوم شده ام.»
بلوچ ها:
بیشتر بلوچ های ساکن ایران در استان سیستان و بلوچستان و تعدادی از آنها در استان کرمان و خراسان رضوی زندگی می کنند. بسیاری از آنها در جستجوی کار به مناطق دیگر ایران و مشخصاً تهران مهاجرت کرده اند. تقریباً تمام آنها سنی مذهب بوده و روابط خانوادگی و قبیله ای مستحکمی با بلوچ های ساکن کشورهای پاکستان و افغانستان دارند. سیستان و بلوچستان یکی از فقیرترین و محروم ترین استان های ایران است. در سالهای اخیر دچار خشک سالی شدید و شرایط بد آب و هوایی بوده که موجب از بین رفتن منابع ناچیز آنها شده است. استان سیستان و بلوچستان در میان استان های ایران بدترین شاخص ها را در رابطه با امید به زندگی، سواد در میان بزرگسالان، درصد کودکان دانش آموز، دسترسی به آب سالم و بهداشت و مرگ و میر کودکان دارد. به عنوان مسلمانان سنی مذهب بلوچ ها قانوناً و عملاً به ویژه در رابطه با تحصیلات عالی و مشاغل دولتی با تبعیض های گسترده روبرو هستند.
عده ای از بلوچ ها به جرائمی مانند قاچاق مواد مخدر از کشورهای افغانستان و پاکستان به ایران می پردازند. گرچه قسمت اعظم مواد توسط باندهای سازمان یافته منتقل می شود، اما گزارش ها می گویند که در سال های اخیر بر تعداد اشخاصی که به قاچاق مقادیر جزئی مواد در طول مرزها مشغول شده اند افزایش یافته است. به گفته فعالان بلوچ، محرومیت اقتصادی جامعه آنها را ناگزیر از پرداختن به قاچاق می کند.
عده زیادی از بلوچ ها توسط مقامات ایران به قاچاق مواد مخدر متهم می شوند ولی دستیابی به حقیقت موجود در این پرونده ها بسیار مشکل است. به عقیده فعالان بلوچ، در برخی از موارد برخی از جوانان بی گناه قربانی انتقام جویی حکومت ایران شده اند که برای تلافی حملات گروه هایی مانند جندالله همه جامعه بلوچ را مورد حمله قرار داده است.
کوره سوننی ها یا ترک های سننی
جامعه سنی های آذربایجان یا کوره سوننی ها، یک اقلیت مذهبی درون یک گروه اتنیکی است، که خود آن گروه نیز علیرغم شیعه بودن اکثریت آن تحت تبعیض است. آنها در قسمت غربی دریاچه اورمیه و در شمال شهری که نام خود را از این دریاچه گرفته، همچنین در اطراف شهرهای سلماس، خوی و ماکو در استان آذربایجان غربی ساکن هستند. فقیر و عمدتاً ساکن روستاها بوده، و در سال های اخیر فشارهای اجتماعی بر علیه شان افزایش یافته است. بنابر گزارش هایی که سازمان عفو بین الملل دریافت کرده، در عمل از تحصیلات عالی محروم می شوند و قادر به تأسیس مدارس دینی و سازمان غیر دولتی نیستند.
حداقل ۵ آذربایجانی که ٣ تن از آنها کوره سوننی بوده اند، در تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۱۱ در زندان مرکزی اورمیه اعدام شدند. به گزارش انجمن دفاع از زندانیان سیاسی آذربایجانی در ایران (آداپ)، رضا علیپور، دهقان سلامت و ٣ کورهسوننی به نامهای محمد جنگلی، فرهاد اسلام دوست و جمال شیخ زاده جزء اعدام شدگان بودند. هر سه کوره سوننی اهل روستای “ایستی سو” در سلماس بوده اند. همچنین یک کوره سوننی دیگر از ایستی سو و یکی از”گجین” نزدیک اورمیه قبلاً اعدام شده بودند. بنابر گزارش ها، حکم اعدام تمام آنها در جریان محاکمه ناعادله بر پایه اعترافات گرفته شده تحت شکنجه و پرونده های تشکیل شده توسط وزارت اطلاعات صادر شده است. سه کوره سوننی دیگر از اهالی روستای ایستی سو و قصبات “قولونجو” و “بالوو” در خطر اعدام هستند.
طبق گزارش هایی که عفو بین الملل دریافت کرده، یکی از اعدام شدگان، محمد جنگلی ٣٨ ساله شاگرد راننده کامیون در سال ۲۰۰٨ به همراه راننده، که به گفته یکی از بستگان به محمد آموزش رانندگی می داده، در نزدیکی اورمیه دستگیر شده بودند. او یک ماه بعد از دستگیری در یک مکالمه تلفنی با خانواده خود گفته بود که از وجود مواد مخدر در کامیون بی خبر بوده است. خانواده اش با وکیل تسخیری او، که توسط دادگاه تعیین شده بود، تماسی نداشتند. دادگاه سریعاً نتیجه را اعلام کرد و او به اعدام محکوم شد. پرونده توسط دادستانی به تهران فرستاده شد و حدود یک سال بعد دیوان عالی حکم اعدام را تأیید کرد. خانواده اش در خصوص بی گناهی او به دیوان عالی در تهران دادخواست فرستادند ولی نه پاسخی برای دادخواست خود گرفتند و نه در عمل هرگونه اطلاعی در مورد پرونده به آنها داده شد. در اکتبر ۲۰۱۱ به خانواده او اعلام شد که فرزندشان تا هشت ساعت دیگر اعدام می شود و اگر خواهان ملاقات با او هستند باید حالا (به زندان) بیایند. او هنگام دیدار خانواده قبل از مرگ بی گناهی خود تأکید کرد و از آنها خواست که برایش گریه نکنند.
الله وئردی احمدپورآذر ٣۴ ساله، متأهل و صاحب دو فرزند، متعلق به جامعه کوره سوننی از قصبه قولونجو در شمال اورمیه یکی از کسانی است که در رابطه با جرم قاچاق مواد مخدر با حکم اعدام روبروست. او هم اکنون در زندان اورمیه به سر می برد. برادر او به عفو بین الملل گفت، الله وئردی در نیمه اول سال ۲۰۰۹ هنگامی که با یک کامیونت یا ون بوده دستگیر شده است. مشابه مورد محمد جنگلی، الله وئردی هم مدعی است که از وجود مواد در کامیون بی خبر بوده است. برادرش می گوید، الله وئردی که بیسواد است توسط تنها یک قاضی محاکمه و به اعدام محکوم شده است. به گفته او، وکیل تسخیری تعیین شده توسط دادگاه از برادرش هیچ دفاعی نکرده است. اخیراً به خانواده گفته شده که دیوان عالی نیز حکم اعدام را تأیید کرده است.
در گزارش سازمان عفو بین الملل به زنان نان آور خانواده که در انتقال مواد مخدر شرکت کرده و به مرگ محکوم شده اند هم اشاره شده است. همچنین به گفته این گزارش عده زیادی از کودکان به مرگ محکوم شده و قبل از ۱٨ سالگی اعدام شده اند. به گفته عفو بین الملل ایران از معدود کشورهایی است که افراد زیر ۱٨ سال را اعدام می کند.
