ایران گیت، بمباران مدارس، چرنوبیل /رویدادهای مهم سال ۱۳۶۵

سالشمار تاریخ جمهوری اسلامی ایران

این هشتمین شماره ی شهروند است که در آن به رویدادهای مهم تاریخ جمهوری اسلامی می پردازیم. از شماره ۱۳۵۸ آغاز کردیم مروری سالانه بر این ۳۳ سال حکومت جمهوری اسلامی و در این شماره به سال ۱۳۶۵ رسیدیم. برای سه سال اول با استفاده از آرشیو روزنامه های اطلاعات و کیهان توانستیم تقریبا به همه آنچه که در آن زمان ها در روزنامه ها منعکس می شد، اشاره کنیم. از سال ۶۱ ما ماندیم و اینترنت، ضمن اینکه بارها از خوانندگانمان تقاضا کردیم در این مسیر ما را همیاری کنند و اگر رویداد یا نکته ای باید گفته شود را یادآوری نمایند، یا خاطرات خودشان را از آن سالها برایمان بفرستند. این خاطره ها در همه زمینه ها می تواند باشد، از خانه و مدرسه گرفته تا جامعه و جنگ و زندان.

حاصل این است و می دانیم که کامل نیست.

 ـ در سال ۱۳۶۵، جمعیت ایران که در سال ۱۳۳۵، ۱۹ میلیون نفر بود، به ۵۰ میلیون نفر رسید.

 ـ قیمت نفت در سال ۶۵(۱۹۸۶) سقوط کرد و از طرف برخی از تحلیلگران این سقوط به عنوان پایان اهمیت نفت در اقتصاد جهانی معرفی شد. وقوع جنگ ایران و عراق، “دو عضو کلیدی اوپک”، در این دهه و عملکرد کشورهای غیر اوپک صادر کننده نفت، به عنوان دلایل کاهش اهمیت نفت در اقتصاد جهانی و در سیاست ابرقدرت ها معرفی می شود. (کتاب “تحولات نفتی خلیج فارس و گسترش نقش ایالات متحد در منطقه”، محمد تقی زاده انصاری، نشر البرز

 ـ یکی از بدترین حوادث جهان در سال ۱۳۶۵، حادثه اتمی چرنوبیل بود که در رآکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل اکراین در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶(۶ اردیبهشت ۶۵ ) اتفاق افتاد.

در اثر انفجار در راکتور بلوک چهار تاسیسات اتمی چرنوبیل، مواد رادیواکتیو برای ساختن حدود ۱۰۰ بمب اتمی آزاد شدند. اگرچه در آن سال مقامات اتحاد شوروی سابق در آن زمان، پخش هر گونه خبری را در مورد این فاجعه به شدت ممنوع ساختند، اما در مقایسه جوامع بشری، فاجعه چرنوبیل وحشتناک‌ترین فاجعه تکنولوژیک انسانی در تمام تاریخ به شمار می‌آید در اثر فاجعه چرنوبیل قریب به ۵ میلیون نفر آسیب دیدند، حدود ۵ هزار مرکز مسکونی در جمهوری روسیه سفید، اوکراین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیو اکتیو آلوده شدند. از میان آنها، ۲۲۱۸ شهر و روستا با جمعیت حدود ۲/۴ میلیون نفر در محدوده اوکراین قرار داشتند، فاجعه چرنوبیل جمعیت کشورهای مذکور را تحت الشعاع قرار داد. غیر از اوکراین، جمهوری روسیه سفید و فدراسیون روسیه، کشورهای فنلاند، سوئد، نروژ، لهستان، بریتانیای کبیر و برخی کشورهای دیگر نیز اثرات فاجعه را احساس کردند. عوامل اصلی فاجعه انجام آزمایش بدون فراهم بودن شرایط، سطح ناکافی ایمنی در راکتور، اشتباهات پرسنل اعلام شد. فاجعه چرنوبیل وضعیت تشعشع در محدوده‌های بسیاری از کشورهای اروپایی را به شدت تغییر داد. با وجود گذشت سال ها از این حادثه وحشتناک، اما هنوز آثاری از مواد رادیو اکتیو و جهش های ژنتیکی در مردم منطقه مشاهده می شود. در این میان می توان به ناقص شدن نوزادان در دو دهه اخیر، از قبیل بی دست و پا متولد شدن اشاره کرد. مقیاس این فاجعه بسیار بیشتر از آن بود که مقامات دولتی آن را اعلام می کردند.

در سطح جهان سال ۶۵، در عرصه ی ورزش شاهد ظهور پدیده ای در فوتبال بود. دیه گو مارادونا با هنرنمایی خارق العاده اش، آرژانتین را در سیزدهمین جام جهانی فوتبال در مکزیک که از ۱۰ خرداد تا ۸ تیر ۶۵ ـ  برگزار شد، به قهرمانی جهان ‌رساند.

 

۱۴ فروردین ۶۵ ـ سید محمّدکاظم شریعتمداری  موسس حزب جمهوری خلق مسلمان ایران و دارالتبلیغ اسلامی و از روحانیون و مراجع تقلید شیعه، در سن ۸۱ سالگی در تبریز درگذشت.

پس از انقلاب بین  سید محمّدکاظم شریعتمداری  و روح‌الله خمینی در جریان کودتای نوژه، مخالفت او با اصل ولایت فقیه و درگیری های حزب جمهوری خلق مسلمان ایران اختلافاتی به وجود آمد که موجب خانه‌نشینی او و سلب مرجعیتش توسط خمینی شد. 

اول خرداد ۶۵ ـ  آسوشیتدپرس گزارش کرد: به گزارش پلیس، سفیر ایران در سازمان ملل متحد به هنگام دزدی یک کاپشن ۱۰۰ دلاری از یک فروشگاه دستگیر و سپس به خاطر مصونیت دیپلماتیک آزاد شد.

جان ونتوچی (John Venetucci)، سخنگوی پلیس گفت که سعید رجایی خراسانی، ۵۰ ساله، در طبقه دوم بخش لباس مردانه Alexander’s در مرکز مانهاتان تلاش برای دزدیدن یک کاپشن داشت. او هنگامی که پشت یک گنجه لباس رفته بود، پس از کندن اتیکت بهای یک کاپشن به سوی در خروجی رفت. یک کارآگاه فروشگاه شاهد این دزدی از سوی رجایی خراسانی بود. این کارآگاه و یک مامور امنیتی پیش از خروج رجایی خراسانی او را از خروج بازداشتند. ماموران اف بی آی که از سوی فروشگاه فراخوانده شده بودند، رجایی خراسانی را به عنوان سفیر شناسایی کردند و او را به خاطر مصونیت دیپلماتیک آزاد ساختند.

امیر زمانی، یکی از اعضای هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل اعلام داشت که آقای سفیر امروز یک نشست رسانه ای برگزار خواهد کرد. او از هرگونه اظهار نظر خودداری کرد.

این جریان در هفتم ماه مه (۱۷ اردیبهشت۶۵) روی داده است، اما به بیان ونتوچی تا روز چهارشنبه پلیس شهری از آن خبر نداشته است.

رجایی خراسانی چهار سال سفیر ایران در سازمان ملل بوده است.

 

۴ خرداد ۶۵ ـ پرونده مک فارلین در سال ۱۳۶۵ یکی از رازهای ناگفته تاریخ جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی است. صبح روز یکشنبه ۲۵ مه ۱۹۸۶ برابر ۴ خرداد ۱۳۶۵ هیات امریکایی به ریاست رابرت مک فارلین، همراه با الیور نورث، جورج کیو، هوارد تیچر و امیرام نیر برای یک سفر دوستانه و البته محرمانه وارد تهران شده و مورد استقبال مقامات ایرانی قرار گرفتند. در این سفر مک فارلین به همراه یک فروند هواپیمای حامل تسلیحات وارد تهران شد. کلت، کیکی که به صورت کلیدی به نشانه کلید حل مشکلات و موانع موجود بود و انجیل امضا شده توسط رونالد ریگان، رییس جمهور وقت ایالات متحده هدایای همراه وی بود که به علامت حسن نیت همراه خود آورده بود.

هاشمی رفسنجانی بعدها اظهار داشت که مک فارلین که به ایران آمد، بنا بود مقدار قابل توجهی سلاح هم بیاورد، اما چند کانتینر قطعات مورد نیاز ما را با هواپیما آوردند. تعدادی موشک هاگ اسرائیلی هم آوردند که مدتها در فرودگاه ماند و آنها مجبور شدند پس بگیرند.

 

۱۹ خرداد ۶۵ ـ در این روز ذبیح الله حکیم الهی دشتی معروف به ذبیح الله منصوری از پرکارترین مترجم های تاریخ مطبوعات ایران، روزنامه نگار، نویسنده و نخستین قهرمان سبک وزن بوکس ایران درگذشت.

او که زاده ی سنندج بود، با نام های مستعار پیشتاز و ناصر هم می نوشت و در سن ۸۹ سالگی درگذشت.  

۱۵ تیر ۶۵ ـ سیدجواد حسینی خامنه‌‏ای روحانی شیعه و پدر سید علی خامنه‏‌ای در مشهد درگذشت. او متولد سال ۱۲۷۴ در نجف بود.  

۲۳ تیر ۶۵ ـ مهدی حمیدی شیرازی ادیب، شاعر، مترجم و منتقد زاده ی شیراز در سن ۷۲ سالگی درگذشت.

 

۲۴ مرداد ۶۵ ـ ثریا منوچهری نام شخصیت اصلی رُمان سنگسار ثریا م. است که در روستای کوهپایه در ۳۵ کیلومتری شهر کرمان در سال ۱۳۳۰ به دنیا می‌آید، و در پی یک نزاع خانوادگی به زنا محکوم و سنگسار می‌شود.

فریدون صاحب‌جمع، ژورنالیست ایرانی‌تبار فرانسوی داستان این زن را در رمانی به نام سنگسار ثریا م. در سال ۱۹۹۴ به زبان‌ فرانسوی منتشر می کند. در سال ۲۰۰۸ فیلمی به همین نام «سنگسار ثریا م» به کارگردانی سیروس نورسته بر اساس رمان فریدون صاحب‌جمع، ساخته شد. 

۲۳ مهر ۶۵ ـ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ در فرودگاه شیراز به دلیل درگیری جنگی مورد حمله جنگنده عراقی قرار گرفت و ۲۳مسافر با غافلگیری در این سانحه هوایی کشته شده اند.  

۹ آبان ۶۵ ـ سلمان هراتی، شاعر، در سانحه رانندگی درگذشت. او که در روستای مرزدشت تنکابن مازندران در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد، به شعرهای انتقادی اجتماعی اش شهره بود. او هنگام مرگ۲۷ سال داشت.  

۱۱ آبان ۶۵ ـ یک فروند هواپیمای سی ۱۳۰ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زاهدان سقوط کرد و ۱۰۳ مسافر در این سانحه هوایی کشته شدند. این هواپیما که از مشهد به زاهدان رفته بود و نیروهای جبهه را در مراجعت حمل می کرد به کوه اصابت کرد. خلبان این هواپیما سرگرد شهید حسین سیاح پور بود. 

 

۱۸ آبان ۶۵ ـ کریم کشاورز، مترجم و داستان نویس اهل گیلان و از اعضای حزب کمونیست ایران (دهه ۱۹۲۰) و سپس حزب توده ایران در سن ۸۶ سالگی درگذشت. کریم کشاورز فرزند حاج محمد وکیل التجار یزدی (تاجر ابریشم و نماینده رشت در دوره اول مجلس شورای ملی) و برادر بزرگ‌تر دکتر فریدون کشاورز (پزشک متخصص اطفال و از سران حزب توده ایران و نماینده بندر انزلی در دوره ۱۴ مجلس شورای ملی) و نیز جمشید کشاورز (نوازنده و موسیقیدان) بود.

۲۳ آذر ۶۵ ـ ادامه جنگ و شروع عملیات کربلای ۴ 

۲۰ دی ۶۵ ـ در بحبوحه ی جنگ ایران و عراق و پس از عملیات کربلای ۵ ایران، ارتش عراق به بمباران چندین مدرسه در غرب ایران پرداخت. حدود ساعت یک بعدازظهر ۲۰ دی ۱۳۶۵، هواپیماهای عراقی دو مدرسه را در بروجرد (استان لرستان) بمباران کردند. بمباران درست هنگامی رخ داد که دانش‌آموزان نوبت بعدازظهر این دو مدرسه در سر صف‌هایشان ایستاده بودند. تعداد کشته‌شدگان در مجموع ۶۰ تن بود. این دو مدرسه پسرانه، یکی دبستان شهید فیاض‌بخش و دیگری مدرسه ی راهنمایی امام حسن مجتبی بودند که در مجاورت یکدیگر قرار داشتند و در منطقه ی محروم ابراهیم‌آباد در شمال بروجرد واقع بودند.

اجساد کودکان کشته شده برای شناسایی گردآوری و در محل سالن سرپوشیده طالقانی این شهر به معرض نمایش گذاشته شد. عکس کودکان کشته شده در بسیاری از نشریات بین المللی چاپ و یکی از عکس های برگزیده سال شد.

۲۶ دی ۶۵ ـ ابراهیم زرقونی از برجسته ترین میناکاران دوران معاصر و استاد میناسازی هنرستان هنرهای زیبای اصفهان در سن ۷۶ سالگی در اصفهان درگذشت.

 

۱۷ بهمن ۶۵ ـ شکنجه و قتل یک شهروند بهایی در تبریز. مهرداد مقصودی متولد ۲۱ خرداد ۱۳۴۲ در میاندوآب در خانواده ای بهائی برای ادامه تحصیل در مقطع دبیرستان به ارومیه رفت. ۱۱ دی ۱۳۶۴ در دبیرستان امام خمینی شهرستان ارومیه توسط چهار پاسدار دستگیر شد. در پانزدهم بهمن ماه در بند سیاسی زندان ارومیه او را در حمام سوزاندند. مهرداد پس از انتقال به بیمارستان در ارومیه و سپس در تبریز در روز هفدهم بهمن ماه ۱۳۶۵ شهید شد. (مندرج در سایت تقویم بهائی)  

ـ عیسی بهادری، متولد ۱۲۸۴ اراک، نقاش، طراح فرش و از برجسته ترین طراحان هنری و احیاگران هنرهای سنتی ایران درگذشت. او ۳۰ سال سرپرست هنرستان هنرهای زیبا اصفهان بود و در این مدت شاگردان بسیاری را پرورش داد. آثار ماندگاری از او در موزه های مختلف داخلی و خارجی باقی مانده است. بهادری در سال ۱۳۶۵ در پاریس از دنیا رفت و در آرامگاه پرلاشز به خاک سپرده شد. 

ـ تعطیلی ایران خودرو در سال ۶۵ ـ داود میرخانی رشتی مدیرعامل ایران خودرو در دهه شصت در مصاحبه با روزنامه اعتماد، در تاریخ ۲۶/۲/۸۸، درخصوص وضعیت ایران خودرو در دهه ی شصت می گوید: با شروع بحران ارزی در اواخر سال ۱۳۶۴ و کشیده شدن دامنه جنگ به نفتکش ها در سال ۱۳۶۵، کل کشور بیشتر از هفت یا هشت میلیارد دلار درآمد ارزی نداشت، بنابراین دولت اصلاً نمی توانست برای ساخت خودرو ارزی اختصاص دهد، به همین خاطر در این سال تمام کارخانه های خودروسازی با بحران و توقف تولید مواجه شدند، به طوری که در سال ۶۵ مجبور شدیم ایران خودرو را تعطیل کنیم. از ۱۳ هزار کارگر ایران خودرو شش هزار و ۵۰۰ نفر را بازخرید کردیم و تصمیم گرفتیم برویم دنبال کاهش وابستگی به ارز…

و البته در سال ۶۵ جنگ، دستگیری و اعدام ها همچنان ادامه داشت.