سالشمار تاریخ جمهوری اسلامی ایران
درگذشت یدالله سحابی، مصطفی رحیمی، پرفسور عدل، فرخ تمیمی، فرهاد مهراد، رضا ژیان
بیست و چهارمین شماره ی پیاپی شهروند به رویدادهای سال ۱۳۸۱ می پردازد.
از شماره ۱۳۵۸ مرور سال ۵۸ را آغاز کردیم و بنا داریم رویدادهای مهم این ۳۳ سال حکومت جمهوری اسلامی را در ۳۳ شماره ی شهروند بیاوریم. برای سه سال اول با استفاده از آرشیو روزنامه های اطلاعات و کیهان توانستیم تقریبا به همه آنچه که در آن زمان ها در روزنامه ها منعکس می شد، اشاره کنیم. از سال ۶۱ از اینترنت کمک گرفتیم و از خوانندگانمان نیز تقاضا کردیم در این مسیر ما را یاری کنند و اگر رویداد یا نکته ای باید گفته شود را یادآوری نمایند، یا خاطرات خودشان را از آن سالها برایمان بفرستند.
از سال ۷۷ باز از آرشیو روزنامه اطلاعات کمک می گیریم، ضمن آنکه دیگر هرچیزی را در روزنامه ها نمی توان پیدا کرد، قتل های زنجیره ای، ترورها و بسیاری مسائلی که مردم برای دانستنش خودی محسوب نمی شوند. پس باز هم باید از منابع دیگر کمک گرفت.
این مرور نه چندان کامل با نیت مبارزه با معضل فراموشی جمعی انجام می گیرد با این امید که تأثیری ولو اندک بر جای گذارد.
فروردین ۸۱:
ـ گشایش دفتر فلسطین در ایران
ـ همکاری ایران و سوریه با تهاجم فرهنگی
ـ نشست کنفرانس اسلامی در مالزی و اعلام آمادگی ایران برای استفاده از سلاح نفت به منظور وادار کردن امریکا برای تحت فشار قرار دادن اسرائیل و خروج نیروهایش از سرزمین های فلسطینی
ـ خرید ۶۰درصد سهام شرکت تولید مواد شوینده “پاک وش” توسط یک شرکت آلمانی
ـ خصوصی سازی کارخانه های فولاد از طریق فروش سهام عمومی
۲۳ فروردین ۸۱ ـ یدالله سحابی به همراه سید محمود طالقانی و مهدی بازرگان، یکی از مؤسسان نهضت آزادی ایران بود. وی پدر عزت‌الله سحابی یکی از فعالان سیاسی و عضو سابق نهضت آزادی است. او پیش از انقلاب ریاست اداره فرهنگ تهران را برعهده داشت و از زندانیان سیاسی بوده است. یدالله سحابی از اولین دارندگان مدرک دکترای علوم و از پیشگامان علم زمین شناسی در ایران است. او در دولت موقت به نخست‌وزیری مهدی بازرگان که پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ تشکیل شد، سمت وزیر مشاور را داشت. از دیگر پست‌های سیاسی سحابی پس از انقلاب، عضویت در شورای انقلاب و ریاست سنی دوره اول مجلس شورای اسلامی بود.
یدالله سحابی در سن ۹۷ سالگی در تهران درگذشت.
درگذشتگان سال ۱۳۸۱
اردیبهشت ۸۱:
ـ توافق چین و ایران برای گسترش همکاری های اقتصادی، علمی، فرهنگی
ـ یک تیم ایرانی با گروهی شامل ۲۳ کشور برای اولین بار برای تعیین قبله مسلمین جهان عازم قطب شمال شدند.
ـ دکتر ابراهیم یزدی وارد تهران شد. او بعد مرگ دکتر مهدی بازرگان در سال ۱۳۷۳ به عنوان دبیر کل گروه نهضت آزادی انتخاب شد.
ـ نمایشگاه هنر معاصر ایران در معتبرترین مرکز عرضه و خرید و فروش آثار هنری و تاریخی دنیا در لندن گشایش یافت. در این نمایشگاه آثار: مسعود عرب شاهی، پرویز تناولی، حسین کاظمی، غلامحسین نامی، ژازه طباطبایی، آیدین آغداشلو، حبیب اله صادقی، حسین زنده رودی، پرویز کلانتری، پروانه اعتمادی، محمد احصایی، فریده لاشایی، نعمت اله مسلمیان، بهروز دارش، حسین خسروجردی، محمدعلی ترقی جاه، فرح اصولی، صادق تیرافکن، بهار بهبهانی، چویا آریان پور، ناصر عزیزی و خیرو حسن زاده به نمایش درآمد.
خرداد۸۱:
ـ در همایش استانداران سراسر کشور ستاد ایجاد التهاب شکل گرفت. عبدالواحد موسوی لاری وزیر کشور در این همایش گفت: فضایی که هم اکنون عده ای در کشور به وجود آورده اند تقریبا شبیه التهابات سیاسی پس از خرداد ۱۳۷۶ است.
ـ کمیسیون امنیت ملی افق آینده روابط ایران و امریکا را بررسی کرد. در این کمیسیون که با حضور احمدبورقانی، بهزاد نبوی، علی اکبر محتشمی پور، مصطفی تاج زاده، محمد کاظم سجادپور تشکیل شد ۱۰ تن از نمایندگان نظرات خود را مطرح کردند.
تیر ۸۱:
ـ زلزله در قزوین ۳ کشته و ۱۲۰ مجروح به جای گذاشت.
ـ تراز مالی حساب های ارزی ایران نزد بانک های خارجی ۸میلیارد دلار مثبت است.
ـ پرفسور سمیعی جراح مغز و اعصاب ایرانی در آلمان مورد تجلیل قرار گرفت.
ـ سرمایه ایران در بانک توسعه اسلامی ۵۰درصد افزایش داشت. ایران با در اختیار داشتن ۶۲/۸ درصد از سهام سرمایه بانک توسعه اسلامی چهارمین سهامدار بزرگ این بانک قلمداد می شود.
مرداد ۸۱:
ـ مذاکرات رسمی رئیس جمهوری اسلامی ایران محمد خاتمی با نخست وزیر مالزی. طی این دیدار شش سند همکاری در زمینه بازرگانی، تجاری ، گردشگری، فن آوری، زنان و خانواده امضاء شد.
۹ مرداد ۸۱ ـ مصطفی رحیمی استاد دانشگاه، نویسنده و مترجم در سن ۷۶ سالگی درگذشت.
رحیمی در دهه چهل شمسی با ترجمه‌هایی از سارتر، دوبوار، کامو، برشت و دیگران در شناسایی مکاتب فلسفی و هنر و ادبیات غرب در فضای روشنفکری آن زمان کوشید. اما او خود نیز تألیفات متعددی و بخصوص درباره جایگاه و نقش روشنفکر در اجتماع دارد.
مصطفی رحیمی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران تحصیل کرد. در سال ۱۳۳۷ به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن دوره دکتری خود را گذراند. در پاریس با افکار ژان پل سارتر آشنا شد. در بازگشت به تهران وارد دادگستری شد. در سال‌های دهه ۴۰ به ترجمه پرداخت، و مدتی در دانشگاه تهران ادبیات غرب را تدریس کرد.
در روزهای اواخر دیماه ۱۳۵۷، روزنامهٔ آیندگان در شماره دهم دیماه، نامه‌ای را با امضای دکتر مصطفی رحیمی، خطاب به سید روح‌الله خمینی، مبنی بر دلایل شخص‌اش در مخالفت با مدل حکومتی «جمهوری اسلامی» منتشر کرد. عنوان نامه بود: «چرا با جمهوری اسلامی مخالفم.»
مصطفی رحیمی سه سال بعد از نگارش نامه اش خطاب به روح الله خمینی در روزنامه آیندگان، به علت نوشتن متنی به اسم «عصرانه حکومت قانون» در سال ۱۳۶۰ بیش از سه ماه بازداشت شد. وی در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۸۱ درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا در تهران به خاک سپرده شد.
شهریور ۸۱:
ـ فرهاد مِهراد معروف به فرهاد؛ خواننده، آهنگ‌ساز و نوازندهٔ پاپ راک در پاریس درگذشت.
فرهاد از خوانندگان راک ایرانی بود و نخستین آلبوم راک اند رول ایران را منتشر کرد. آنچه فرهاد را از دیگر همدورههایش متمایز میکند، ترانههای پوچ‌گرا و فرهنگ خیابانی است که در موسیقی او متبلور شدهاست.
او به عنوان یکی از سیاسی‌ترین خوانندگان ایران شناخته می‌شود. فرهاد در اوایل دهه ۱۳۵۰ شعرهایی با مضامین سیاسی می‌خواند و مدتی زندانی سیاسی بود. فرهاد در زمستان ۱۳۵۷ ترانه انقلابی «وحدت» را خواند، اما پس از انقلاب تا سال ۱۳۷۲ از ادامه کار منع شد.
از معروف‌ترین آهنگ‌های او می‌توان به «جمعه»، «کودکانه»، «وحدت»، «گنجشکک اشی مشی» و «شبانه» اشاره کرد. فرهاد آهنگهایی نیز به زبانهای غیرفارسی دارد.
فرهاد ۲۹ دی ۱۳۲۲ در لنگرودگیلان متولد شد و ۹ شهریور ۸۱ پس از مدتی طولانی بیماری در پاریس درگذشت.
ـ مولود عاطفی نخستین بانوی قصه‌گوی کودکان و نوجوانان ایران و گوینده اصلی برنامه‌های رادیو ایران .
مولود عاطفی در سال ۱۳۵۷ ایران را ترک کرد و به تنها فرزندش ـ بهمن ـ در آمریکا پیوست. ۲۹شهریور او در بیمارستانی در ویرجینیا به دلیل ابتلا به آلزایمر و سرطان در سن ۷۴ سالگی درگذشت.
آبان ۱۳۸۱:
ـ فیلم ایرانی پرنده باز به کارگردانی رهبر قنبری برنده جایزه اول جشنواره بین المللی هلند شد.
آذر ۸۱:
ـ مراسم بزرگداشت چهارمین سالگرد فروهرها، این مراسم که در خانقاه صفی علیشاه برگزار شد با حمله گروهی به درگیری انجامید.
ـ جهانگیر ملک نوازنده تنبک در سن هفتاد سالگی درگذشت. او از سال ۱۳۳۲در رادیو می نواخت.
دی ۸۱:
ـ دوم دی ماه ۸۱ مطابق با ۲۳ دسامبر ۲۰۰۲، یک آنتونوف ۱۴۰ اوکراینی به کوهی در مرکز ایران برخورد کرد و ۴۹ نفر از سرنشینان آن کشته شدند. این گروه که از مقامات اوکراینی و روسی بودند برای افتتاح کارخانه هواپیماسازی در اصفهان عازم این شهر بودند.
بهمن ۸۱:
ـ نخستین شرکت بیمه خصوصی با ۱۴۰ میلیارد ریال سرمایه آغاز به کار کرد
ـ توقیف مجدد روزنامه نوروز
ـ یوسف صفوت نخستین استاد ملی و قهرمان رسمی شطرنج ایران در سن ۷۱ سالگی درگذشت. او سابقه ی ۴ بار قهرمانی شطرنج ایران در دهه ۳۰ و ۴۰ و ۵ بار حضور در المپیاد شطرنج در ترکیب تیم ایران داشت.
او هیچ‌گاه ازدواج نکرد و در ۹ بهمن ۱۳۸۱ بر اثر ابتلا به بیماری آلزایمر در سرای سالمندان سعادت‌آباد تهران از دنیا رفت.
ـ یحیی عدل را «پدر جراحی ایران» می‌نامند.
در سال ۱۲۷۸ در تبریز متولد شد. وی تحصیلات دبستان را در مدرسه حکمت تبریز به پایان برد و تحصیلات دبیرستان را در کرمانشاه و در پاریس به پایان رساند و وارد دانشکده پزشکی پاریس شد. او در سال ۱۳۱۸ خورشیدی و درست یک ماه پیش از شروع جنگ جهانی دوم به ایران بازگشت.
پس از بازگشت به ایران او در دانشکده پزشکی استخدام شد و استادی کرسی جراحی عمومی و ریاست بخش جراحی بیمارستان سینا به وی واگذار شد. رفت و آمد عدل با مقامات بلند کشور و دربار پهلوی او را تبدیل به شخصیتی سیاسی کرد و باعث شد تا بعد از کناره گیری اسدالله علم به دبیرکلی حزب مردم منصوب شود. او همچنین در سال ۱۳۴۲ به سناتوری مجلس سنای ایران رسید و تا چهار دوره این مقام را حفظ کرد.
دختر او، کاترین عدل که با بهمن حجت کاشانی فرزند سپهبد کاشانی ازدواج کرده بود، به مبارزه مسلحانه با دولت وقت ایران روی آورد و سرانجام در درگیری با پلیس در سوم اردیبهشت ۱۳۵۴ کشته شد. با این همه این واقعه هیچ تاثیری در روابط پروفسور عدل با دربار نداشت و وی تا زمان انقلاب در زمره پزشکان معتمد دربار به شمار می آمد.
او مکتبی در ایران پایه گذاری کرد که به مکتب عدل شهرت دارد. شاگردانش قبل از انقلاب مجله‌ای به نام ”مکتب عدل” منتشر می‌کردند که حاوی آخرین اطلاعات علمی در این رشته بود.
یحیی عدل در سال ۱۳۸۱ درگذشت. خانه موروثی اش به عنوان یکی از آثار ملی ثبت و بازسازی شده است.
ـ رضا ژیان بازیگر، کارگردان، فیلمنامه نویس سینما، تلویزیون و تئاتر ۲۷ بهمن ۸۱ در سن ۵۳ سالگی به دلیل بیماری درگذشت.
رضا ژیان که عمده فعالیتش بر صحنه تئاتر متمرکز بود از بازیگران بنام سینما و تلویزیون نیز به شمار می‌رفت و علاوه بر بازیگری آثاری را نیز کارگردانی کرد.
ـ سقوط هواپیمای سپاه پاسداران
۳۰ بهمن ۸۱ مطابق با ۱۹ فوریه ۲۰۰۳ یک ایلیوشین-۷۶ متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ارتفاعات استان کرمان سقوط کرد و تمام ۲۷۶ سرنشین آن جان باختند.
۲۳ اسفند ۸۱ ـ فرخ تمیمی از شاعران معاصر ایران در سن ۶۹ سالگی درگذشت.
