افسردگی: یک بحران جهانی/ شیدا بامداد

به مناسبت روز جهانی بهداشت و سلامت روان

 اینک ۲۰ سال از نامگذاری دهم اکتبر به عنوان روز جهانی سلامت روان به ابتکار فدراسیون جهانی بیماری های روانی می گذرد.  این روز به عنوان فرصتی برای گفتگوهای عمومی در مورد بیماری های روانی و ترویج و آموزش مسائل مربوط به  سلامت روان، به منظور افزایش دانش و اطلاعات مردم، تلقی می شود.

 “روز جهانی بیماری های بهداشت و سلامت روان، فرصتی است تا مشکلات مربوط به درمان و مداوا و نیز مسائل مبتلایان به بیماری های روانی در افکار عمومی و وجدان اجتماعی بازتاب بیشتری یابد. مسائلی که می تواند مربوط به هر یک از ما، عزیزان و یا وابستگان ما باشد”.^۱

امسال  موضوع اصلی که برای روز جهانی سلامت روان توسط فدراسیون انتخاب شده است، “افسردگی: یک بحران جهانی” می باشد. از همین رو این یادداشت بر موضوع افسردگی و اهمیت پیشگیری آن تمرکز می یابد.^۲

گزارش سالانه سازمان بهداشت جهانی- ۲۰۱۲  تاکید می کند که افسردگی یکی از مهمترین اختلالات و عوامل بیماری در میان همه ی مردم جهان، در همه سنین و طبفات اجتماعی،  است. شمار افرادی که در سال گذشته به افسردگی مبتلا بوده اند، بیش از ۳۵۰ میلیون نفر تخمین زده می شود، و در عین حال میلیون ها انسان دیگر در معرض اثرات غیرمستقیم افسردگی قرار دارند. نتایج آخرین مطالعات سازمان بهداشت جهانی در ۱۷ کشور نشان می دهد که در سال گذشته به طور متوسط  از هر بیست نفر یک نفر مبتلا به افسردگی است. در بسیاری از موارد،  افسردگی از سنین جوانی آغاز می شود، و توان انسان‌ها را برای رویارویی با مسائل روزانه زندگی به شدت کاهش می دهد. افسردگی پیامدهایی همچون ناتوانی و از کارافتادگی، ترک تحصیل، جدایی خانواده‌ها، و از دست دادن شغل، دارد و در موارد شدیدتر منجر به خودکشی می‌شود. هر ساله تقریباً یک میلیون انسان اقدام به خودکشی می‌‌کنند، یعنی روزانه ۳۰۰۰ مورد، که اکثر این موارد به دلیل افسردگی ناشناخته یا درمان نشده است.

افسردگی چیست؟

افسردگی یک اختلال شایع روانی است که با علائمی چون خلق و خوی افسرده، از دست دادن علاقه و میل نسبت به انجام  فعالیت های روزانه، کاهش انرژی و خستگی، احساس گناه و یا کم ارزش بودن، بی خوابی و یا پر خوابی، کاهش و یا افزایش اشتها، کاهش توان اندیشیدن، تمرکز و تصمیم گیری، فکر کردن به مرگ و خودکشی و در  موارد شدیدتر با اقدام به خودکشی  شناسایی می شود. در بسیاری از موارد افسردگی با اضطراب همراه است.

همه افراد مبتلا به افسردگی تمام علامات گفته شده را تجربه نمی کنند، در عین حال  شدت بروز علائم افسردگی  افراد مختلف متفاوت است.

 

علت های افسردگی

با وجود آن که علت های دقیق ابتلا به افسردگی هنوز کشف نشده اند، دخالت عامل بیولوژیکی، زیست شیمیایی و روانی اجتماعی در ایجاد بستر مناسب و یا بروز افسردگی اثبات شده اند.

ساختار بیولوژیکی و ژنتیکی بعضی از افراد چنان است که در مقابل دشواری های محیطی و یا اجتماعی آسیب پذیری بیشتر نسبت به افسردگی نشان می دهند. علت های روان شناختی افسردگی گوناگون اند. استرس نقطه آغاز  بروز افسردگی است. استرس های موجد افسردگی  رویدادهای بزرگ خواسته یا  ناخواسته زندگی مانند  مهاجرت، از دست دادن یک عزیز، جدایی و طلاق، بیماری های سخت،  ناتوانی های جسمی، گرفتاری های بزرگ مالی و تجربه کردن بلایای بزرگ طبیعی و یا جنگ  و … می باشند.

درمان افسردگی

براساس گزارش “انجمن روان پزشکان آمریکا” ۸۵ درصد مبتلایان به افسردگی تا حد زیادی درمان می شوند. از این گذشته تشخیص به موقع بیماری سبب کاهش مدت و شدت بیماری می شود و با درمان مناسب می توان از بازگشت بیماری پیشگیری کرد یا از شدت آن کاست.

درمان های موجود و متداول برای افسردگی عبارتند از: دارو درمانی و یا استفاده از داروهای ضد افسردگی، روان درمانی یا مشاوره تخصصی و یا ترکیبی از دارو و روان درمانی.

درمان افسردگی های خفیف تا متوسط می تواند تا حد زیادی با مشاوره های تخصصی قابل درمان باشند. اگر علائم بیماری شدید باشند اغلب ترکیبی از دارو و مشاوره تخصصی تجویز می شود. اگر علائمی مانند افکار خودکشی یا خطر آسیب به خود یا دیگران یا علائم شدیدتری مانند توهم،  فاصله گرفتن از دنیای پیرامون، جنون و یا سوء مصرف بیش از حد الکل و داروها وجود داشته باشند، احتمالا بیمار در بیمارستان  بستری می شود.

افسردگی معمولا به وسیله داروها،  مشاوره های روان درمانی و یا ترکیبی از این دو روش با موفقیت درمان می شود. با این حال ممکن است مدت زمانی نیاز باشد تا نوع دارو، میزان آن و نوع روان درمانی و مشاوره مشخص شود. از سویی طول درمان به نوع آن و شدت افسردگی وابسته است. معمولا  چهار تا دوازده  هفته طول می کشد تا داروها تاثیر کنند. پس از آن روند درمان سریع تر می شود. روان درمانی معمولا  ظرف شش تا هشت هفته  موثر واقع می شود و علائم بهبودی ظاهر می شوند، ولی  بهبود کامل تا دوازده هفته طول می کشد.

در موارد نادری و در مورد افرادی که به درمانهای معمول پاسخ نمی دهند، ممکن است از درمان با الکتریسیته یا شوک درمانی استفاده شود. این درمان یک تحریک الکتریکی است که باعث ایجاد یک تشنج خفیف می شود و به نظر می رسد که با اثر بر واسطه های شیمیایی مغز باعت تسکین علائم افسردگی می شود.

مراجعه به پزشک خانواده و یا پرستار متخصص معمولا اولین و موثرترین اقدام برای تشخیص و درمان افسردگی است.

 

پیشگیری از افسردگی

شرایط اجتماعی و اقتصادی جهان ما، امکانات بالقوه برای شیوع اختلالات روانی و شواهد موجود در مورد افسردگی به معنای یک بحران جهانی،  پیشگیری از افسردگی را امری مهم و سزاوار توجه نموده است. پیشگیری از افسردگی موضوعی است که در همه عمر و دوران های مختلف زندگی باید مورد توجه دولت ها و برنامه ریزان، و مردم  قرار گیرد.

به طور مثال در مورد کودکان می توان به تقویت عوامل پیشگیری کننده مانند آموزش مهارت های اجتماعی، بخصوص مهارت حل مشکلات، و انجام فعالیت های بدنی روزانه اشاره نمود. و یا در مورد بزرگسالان داشتن یک برنامه غذایی سالم و تحرک بدنی روزانه، در معرض نور خورشیدن بودن، روابط اجتماعی سازنده، داشتن  اوقات مفرح و شاد، خندیدن و لبخند زدن، بررسی و شناخت عوامل موثر بر سلامت روان فردی، می توانند در پیشگیری افسردگی موثر باشند.^۳

نتیجه گیری

افسردگی یک اختلال روانی است که در جهان ما در حال فراگیر شدن است، اما بر خلاف بسیاری از مشکلات و بحران های معاصر، راه درمان و پیشگیری آن در اکثر مواقع شناخته شده، ارزان و  قابل دسترس است. بیاییم در سطح فردی و اجتماعی خود را در مورد افسردگی، روش های پیشگیری و امکانات درمانی آن آموزش دهیم، از این طریق خود و خانواده مان را از پیامدهای دردناک افسردگی حفظ کنیم و نیز از کسانی که از این اختلال رنج می برند، حمایت کنیم.

پانویس ها:

۱ ـ شیدا بامداد.  “دهم اکتبر، روز جهانی بهداشت و سلامت روان“،  شهروند ۶ اکتبر ۲۰۱۱.

۲ ـ فدراسیون جهانی برای سلامت روان

۳ـ برای مطالعه بیشتر به مطلب زیر از همین قلم رجوع کنید:

شیدا بامداد”هفته ملی سلامت و بهداشت روان“، شهروند، ۳ می ۲۰۱۲.

* شیدا بامداد فوق لیسانس مددکاری اجتماعی و عضو کالج مددکاران اجتماعی انتاریو است و در یکی از مراکز بهداشت شهر تورنتو در زمینه سلامت روان کار می کند.