آشنایی با عملکرد مرکز اسناد حقوق بشر ایران

سخنرانی اعضای هیئت مدیره مرکز: کاوه شهروز، گیسو نیا، حسین رئیسی

شهروند ـ فرح طاهری: جمعه ۲۵ ژانویه ۲۰۱۳، در هوای سرد و برفی زمستان تورنتو، جلسه ای در سالن اجتماعات مرکز نورت یورک برگزار شد که به موضوع حقوق بشر در ایران مربوط می شد.

سه سخنران از مرکز اسناد حقوق بشر ایران، در این برنامه مرکز و اهدافش را به حاضران معرفی کردند.

فروزنده مسرور، گرداننده جلسه ضمن تشکر از حضور شرکت کنندگان، به کوتاهی به  فارسی و انگلیسی “مرکز اسناد” را معرفی کرد.

مرکز اسناد حقوق بشر ایران (Iran Human Rights Documentation Center-IHRDC)  مرکز مستقل و غیر انتفاعی است که در سال ۱۳۸۳(۲۰۰۴) در آمریکا توسط گروهی از وکلا و حقوق دانان ایرانی و خارجی از جمله پیام اخوان، به منظور مستندسازی نقض حقوق بشر در ایران، تأسیس شد.

از راست: حسین رئیسی، گیسو نیا، کاوه شهروز سخنرانان جلسه

اهداف این مرکز: به وجود آوردن آرشیوی جامع و عینی از موارد تخلف حقوق بشر در ایران و تعیین مسئولیت تخلفات حقوق بشر بر اساس این آرشیو؛ در دسترس قرار دادن این آرشیو به گونه ای که برای عموم مردم و محققان و آموزگاران قابل دستیابی باشد؛ ترویج مسئولیت پذیری، احترام به حقوق بشر و قانونمندی در ایران؛ و تشویق برای برقراری گفتگویی آگاه میان محققان و عموم مردم چه در ایران و چه خارج از ایران درباره وضعیت حقوق بشر در ایران.

مرکز اسناد حقوق بشر ایران بر این باور است که ترویج مسئولیت پذیری و ارتقای فرهنگ حقوق بشر در ایران برای امنیت و صلح پایدار ایران و خاورمیانه اهمیت به سزایی دارد.

در ادامه از کاوه شهروز، یکی از اعضای جدید هیئت مدیره “مرکز اسناد” دعوت به سخنرانی شد.

کاوه شهروز وکیل ساکن تورنتو. در تهران و تورنتو بزرگ شده و لیسانس خود را از دانشگاه تورنتو و دانشنامه حقوق را از دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۶ دریافت کرده است. او سردبیر پیشین مجله حقوق بشر هاروارد است و در حال حاضر به عنوان یک وکیل در یک شرکت بزرگ و معتبر کانادایی کار می کند و حوزه فعالیتش در مورد تطبیق دادن رفتار کمپانی با استانداردهای جهانی حقوق بشر است.

جلسه آشنایی با مرکز اسناد حقوق بشر

شهروز، که سخنرانی خود را به انگلیسی بیان می کرد، ضمن ابراز خشنودی از همکاری با “مرکز اسناد”، اقدامات این مرکز را در مستندسازی موارد نقض حقوق بشر در ایران، در مسیر درست خواند و گفت: متأسفانه فرهنگ حقوق بشری در میان ایرانیان غایب است. نقض حقوق بشر از طرف دولت ایران که موضوع کار ماست، اما منظور من بسیار وسیع تر از این است. رفتار ایرانیان، در میان اپوزیسیون و گروه های سیاسی، در قبال حقوق بشر اغلب بسیار گزینشی ست. آنها به طور سنتی خواهان حقوق بشر، حق آزادی بیان، حقوق اجتماعی و اقتصادی و به طور کلی همه گونه حقوقی هستند، اما آن را نه برای همه، بلکه برای مردمی که مثل آنها می اندیشند، از همان تیره ی اتنیکی هستند، همان گرایش های جنسی را دارند، و … می خواهند.

شهروز تأکید کرد، چنین شیوه ای خلاف استانداردهای حقوق بشر است و در نهایت به نقض حقوق بشر دیگری ختم می شود.

شهروز همه را دعوت کرد تا از سایت مرکز اسناد دیدن کنند و تمام گزارشات مرکز را روی موارد متعدد نقض حقوق بشر ببینند که بی تعصب شامل همه ی زمینه هاست، از ترورهای خارج کشور توسط رژیم مثل میکونوس، تا گزارش از اعدام های ۶۷ در ایران، تا گزارش درباره دستگیری بلاگ نویس ها و روزنامه نگاران، تا گزارش روی خشونت های بعد از انتخابات سال ۸۸، تا فشارها روی بهایی ها و کردها، تا تجاوز در زندان ها، تا حبس و بند وکلا  و … . او افزود، که ما روی یک موضوع تمرکز نکردیم و همه موارد را مدنظر قرار دادیم.

کاوه شهروز، گیسو نیا، حسین رئیسی، فروزنده مسرور

شهروز همکاری با “مرکز اسناد” را به چند دلیل مهم خواند از جمله آگاهی رسانی درباره ی وقوع جنایت و نقض حقوق بشر در ایران به جهانیان، دیگر پاسخگو کردن دیکتاتورها. او افزود: دیکتاتورها، هیچ چیزی را بیش از این نمی خواهند که دنیا جنایات آنان را فراموش کند، اما مرکز اسناد، به رژیم ایران می گوید که ما شواهد و اسناد را جمع آوری می کنیم تا روزی شما را در قبال آنها پاسخگو کنیم.

شهروز به دادگاه ایران تریبونال اشاره کرد و گفت، مرکز اسناد به طور رسمی در این دادگاه درگیر نبود، اما بسیاری از همکاران مرکز اسناد، مثل من و پیام اخوان و گیسو نیا به دلیل باور به عدالت و پاسخگویی، در این دادگاه نیز همکاری داشتیم.

یکی از مهمترین ویژگی های کار “مرکز اسناد” به گفته ی کاوه شهروز، برجسته کردن موضوع نقض حقوق بشر در ایران است. او گفت، اگر به اخبار نگاه کنید، همه جا حرف از انرژی هسته ای ست و تهدیدی که ممکن است ایران برای سایر کشورها داشته باشد، اما آنچه که اغلب مطرح نمی شود این است که قربانیان اصلی رژیم جمهوری اسلامی، مردم ایران هستند.

شهروز افزود: سیاستگزارانی هستند که اگر همین فردا ایران بر سر میز مذاکره بنشیند و در این رابطه با او به توافق برسند، همه چیز را تمام شده می دانند. اما کار مرکز اسناد این است که بگوید، حل موضوع انرژی هسته ای، پایان مذاکره نیست. کار مرکز این است که بگوید، پرونده ی فاجعه ی حقوق بشری طی این سه دهه در ایران، هنوز بسته نشده است.

در ادامه ی جلسه، نوبت به گیسو نیا، مدیر اجرایی مرکز اسناد حقوق بشر ایران رسید که از آمریکا میهمان تورنتو بود.

گیسو نیا تحصیلات مقدماتی خود را در رشته علوم سیاسی در دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس تمام کرده و فارغ التحصیل رشته حقوق دانشگاه راتگرز است. او در دادگاه بین المللی رسیدگی به جنایات جنگی در یوگسلاوی سابق و دادگاه های مقدماتی رسیدگی به جنایات علیه بشریت و همچنین دادگاه بین المللی درباره کشتار سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ در کنیا نقش فعال داشته است.

گیسو نیا، علاوه بر مدیریت مرکز اسناد حقوق بشر ایران، با عضویت در گروه های مختلف در افشای فجایع جمهوری اسلامی فعال است.

گیسو نیا نیز سخنرانی اش را به انگلیسی ایراد کرد و در آغاز گفت، دلیل این که من به تورنتو آمدم و به شهرهای بسیار دیگری رفته ام تا افراد را با نحوه ی کار مرکز آشنا کنم، این است که بسیاری می پرسند کار مرکز چیست و نسبت به اینکه آیا این تلاش ها ثمربخش خواهد بود، مطمئن نیستند. به همین دلیل تصمیم گرفتم با تماس رودررو در شهرهای مختلف به پرسش های افراد پاسخ دهم.

نیا از جمعیت پرسید  Documentation به نظر شما یعنی چه؟ بعد از جواب های متعدد، دلیل این پرسش را گفت.

او در زمستان ۲۰۱۱ در مأموریتی در ترکیه با زنی میانسال از اهالی سنندج روبرو شده که چهار برادرش در جریان جنگ ۲۴ روزه در کردستان کشته شده بودند و خودش به ظن همکاری با کومه له دستگیر و به زندان افتاده بود.

نیا گفت، در خلال مصاحبه ی سه ساعته با این زن، او گفت که این داستان را به هیچ کسی نگفته چون دیگران هم همین تجربیات سخت را داشته اند. او فکر می کرد که این چیزی ست که برای تمام اطرافیانش اتفاق افتاده و مورد او منحصربه فرد نیست.

نیا افزود، شواهد زیادی وجود دارد که کسی تا به حال از وجودشان مطلع نشده. گاهی قربانیان و شاهدان فجایع، که چنین تجربه ای را از سر گذرانده اند، آن را بخشی از زندگی شان محسوب کرده و فکر نمی کنند که ارزش بیان شدن داشته باشد.

نیا گفت، مطمئنم بسیاری از شما کسانی را می شناسید که چنین تجارب دردناکی دارند و می توانید آنها را تشویق کنید تا بیایند و تجاربشان را با ما سهیم شوند. بعضی ها برایشان یادآوری آن شرایط دردناک سخت است، ولی باید متوجه اهمیت ثبت این موارد شوند که هر نمونه برای خودش منحصربه فرد و مهم است برای اقدامات بعدی.

نیا تأکید کرد، در حال حاضر ما دادگاه رسمی مشخصا برای ایران نداریم، جز دادگاه سمبلیک ایران تریبونال، اما بگذارید دلیل جمع آوری این اسناد را برای قدم های بعدی بگویم. وقتی من در هیگ بودم دادگاه های مختلفی در مورد جنایات مقامات در یوگسلاوی سابق و رواندا و کنیا برگزار می شد. یکی از همکاران من که روی پرونده ی چارلز تیلور (رئیس جمهور سابق لیبریا) از آفریقای غربی کار می کرد، می گفت، تمام موارد علیه او به سند درآمده بود، حتی غذایی که زندانی ها خورده بودند. در دادگاه به شهادت شاهدان بسیار اهمیت می دادند، ولی به دلیل اینکه شاهدان بسیاری یا در نبرد یا از بیماری مرده بودند، دادستان ها در جمع آوری شهادت و اسناد برای اثبات وقوع جنایت بسیار مشکل داشتند.

این مورد به ما نشان داد که نباید بگذاریم برای پرونده ی ایران چنین اتفاقی بیفتد.

نیا افزود، من فکر می کنم کامیونیتی ایرانی در تورنتو و کلا در کانادا بسیار فعال است و در این راستا می تواند یاریگر باشد. بسیاری می خواهند در کار ترجمه اسناد کمک کنند، یا کمک مالی، یا …. در هر زمینه ای که می توانید یاری کنید با ما تماس بگیرید.

در اینجا گیسو نیا، از حاضران خواست که نظرات و پرسش هایشان را در مورد کار مرکز مطرح کنند.

این بخش پرسش و پاسخ چهل دقیقه به درازا کشید.

سومین سخنران، حسین رئیسی بود که سخنرانی اش را به فارسی ایراد کرد. حسین رئیسی وکیل دادگستری و کوشنده حقوق بشر بیش از ۲۰ سال در شیراز به وکالت اشتغال داشته و بیش از هزار پرونده موفق در کارنامه دارد. فعالیت های حقوق بشرانه ی او در راستای دفاع از زنان، کودکان و اقلیت های مذهبی بوده است. از زمانی که با خانواده به تورنتو نقل مکان کرده به فعالیت های حقوق بشرانه خود همچنان ادامه داده است.

رئیسی گفت، دوستان من کاوه و گیسو در مورد فعالیت های مرکز گفتند من بیشتر تمرکز می کنم روی موضوع حقوق بشر. آنچه که امروز جامعه ی ما به آن نیاز دارد، بحث حقوق بشر است. اینکه امروز تعداد ان جی او های حقوق بشری ایرانی در خارج کشور زیاد شده، امر بسیار خوبی ست، اگرچه ممکن است بعضی ها چندان فعال نباشند. اما آنچه که برای مرکز اهمیت دارد، این است که از طریق مستندسازی نقض حقوق بشر دو اتفاق مهم می افتد: اول به عمومی شدن موضوع حقوق بشر می پردازد. موضوع حقوق بشر در ایران مثل موضوع انرژی هسته ای باید بیاید در صدر قرار گیرد. قرار گرفتن این موضوع در صدر موضوع سیاست جهانی و رفتار جامعه جهانی، می تواند به جامعه ی ما کمک کند. و از طرف دیگر بیدار کردن جامعه ی ایرانیان داخل و خارج کشور از طریق شناساندن موارد نقض حقوق بشر و این کمک می کند به بیداری و مطالبه ی حق.

رئیسی افزود: تا حقوق بشر موضوع و مسئله ی همه ی مردم ایران نشود، هیچ حقی در کشورمان مطالبه نخواهد شد. مستندسازی حقوق بشر، می تواند جلوی جنایت های بزرگی را بگیرد. ما دیگر مطمئن هستیم فجایعی مانند دهه شصت اتفاق نخواهد افتاد. ما متوجه هستیم پنج نفر از هموطنان عرب اهوازی ما در معرض اعدام هستند و مرکز ما به شدت دارد روی پرونده ی آن ها کار می کند. برای اینکه جامعه ی ایرانی داخل و خارج ایران حق دارد که بداند شهروندش چرا اعدام می شود؟ حق دارد بداند که چه مناسبت حقوقی بین حق شهروندی و حق حکومت نسبت به شهروند وجود دارد؟ تقابل بین حقوق شهروند و حقوق حاکمیت باید مشخص شود؛ حاکمیتی که به سادگی به خاطر یک سرقت ساده مفهوم محاربه را توسعه می دهد و جوانانش را به قربانگاه می فرستد. اگر کسی در اهواز فعالیتی انجام داده، جامعه حق دارد بداند که آنها چرا محکوم شده اند. در ایران کماکان دادرسی ها به صورت محرمانه انجام می شود. تحقیقات اولیه کاملا محرمانه است. هیچ وکیلی دسترسی به تحقیقاتی که نیروهای امنیتی انجام می دهند، ندارد اینها نقض آشکار دادرسی عادلانه است. باید اینها برای جامعه ی ما روشن شود و کجا این ها روشن می شود، همین ان جی او های حقوق بشری می توانند. در ایران که نمی شود. الان حدود دوازده نفر از وکلای حقوق بشری ایران در زندان هستند و حدود پنجاه نفر از وکلایی که در این عرصه کار می کردند مجبور به ترک ایران شده اند.

رئیسی تأکید کرد: مستند سازی علاوه بر اینکه وضعیت حقوق بشر در ایران را آشکار می کند، به عمومی شدن موضوع حقوق بشر و حق می پردازد که ما به آن نیاز داریم. حقوق اساسی در ایران در معرض خطر است. جنایت هایی اتفاق می افتد که واقعا قابل شنیدن نیست. امروز این فعالان حقوق بشر هستند که آنها را مستند کرده و مسئله جامعه ایران می کنند. مسئله جامعه ی ایران، مسئله اتمی نیست، مسئله ی حقوق بشر است، مسئله ی حق است. شناختن و مطالبه ی حق. اعدام های متعددی که صورت می گیرد باید در عرصه ی حقوقی مشخص شود و اینها ربطی به سیاست ندارد. سیاسی کردن هرگونه رفتار با شهروندان و برخورد امنیتی با شهروندان نقض آشکار حقوق بشر است. قرائتی که حاکمیت از مقرراتی که خودش وضع کرده، مبتنی بر نقض تمامی موازین حقوق بشر است. بنابراین فعالیت این مرکز و جاهای شبیه آن، عمدتا می تواند مسئله ی حق را آشکار کند.

رئیسی ادامه داد: از طرف دیگر مسئله ی مهمتر، بحث ارزش های حقوق بشری ست که باید در جامعه شناخته شود. هنجارهای حقوق بشری باید بشود مسئله ی قانون ما در کشور. هیچ جرم شناسی در هیچ شرایطی نمی پذیرد که دست سارق قطع شود. حتی در اصل سند هم تردید وجود دارد که منظور قطع دست مادی ست یا قطع دست معنوی. دور کردن سارق از سرقت یا قطع کردن مادی دست او. ما می توانیم این روشنگری را انجام دهیم.

رئیسی با اشاره به کتاب هایی که مرکز اسناد به انگلیسی منتشر کرده و در سایت آنها هم قرار دارد، گفت: از طریق مراجعه به همین کتاب ها که در اختیارتان هست، می توانیم بگوییم وضعیت حقوق بشر امروز ایران چگونه است. اینکه حقوق بشر مسئله امروز اخبار و رسانه ها شود به فعالیت همه ی ما و به طور مشخص به فعالیت سازمان های حقوق بشری بستگی دارد.

رئیسی در پایان گفت: ایجاد حساسیت نسبت به موضوع حقوق بشر در جامعه ی ایران جز با شناخت حقوق بشر و عمومی کردن آن و همکاری تک تک جامعه ی داخل  و خارج ایران، میسر نخواهد شد. اگر می خواهیم مردم به تماشای اعدام نروند، نیاییم از اینجا در وب سایت ها و کامنت ها به آنها ناسزا بگوییم، این بیراهه رفتن است، شناساندن این موضوع است که چرا اعدام و چرا اجرای علنی این مجازات نادرست است. اینها همه ترم های حقوق بشری مشخصی دارد که نهایتا به بحث حق منجر می شود. از مسیر بحث حق است که در واقع به شریعت سازی که جمهوری اسلامی ساخته و در سایه ی آن دارد به نقض حقوق بشر می پردازد، می توانیم حمله و آن را نقد کنیم. این فتنه ای است که برای جامعه ی ایران درست شده. آنها نه به موازینی که خودشان درست کردند پایبند هستند و نه به موازین حقوق بشری که امضا کرده اند.

پایان جلسه به پرسش و پاسخ با آقای رئیسی اختصاص داشت.

مصاحبه ی سیماسحر زرهی با گیسو نیا را که به انگلیسی و فارسی در شهروند شماره ۱۴۲۲ مورخ ۲۴ ژانویه ۲۰۱۳ منتشر شده، در سایت شهروند بخوانید.

برای اطلاعات بیشتر درباره مرکز اسناد حقوق بشر ایران از سایت آنها دیدن کنید.

www.iranhrdc.org