واژه‌ی پروستات prostate واژه‌ای لاتینی‌ست که در گذشته‌های دور به معنای «یکی که جلو می‌ایستد» استفاده می‌شد. از آن‌جا که غده‌ی پروستات در پایه‌ی مثانه قرار گرفته، به این اسم نامیده شده است.
پروستات چیست؟
پروستات غده‌ای‌ست در دستگاه تناسلی مردان که دقیقا زیر مثانه قرار دارد و تقریبا اندازه‌ی گردوست. مجرای ادراری که از مثانه خارج میشود، از میان این غده می‌گذرد. بر همین اساس ماهیچه‌های این غده با انقباض و انبساط در کنترل ادرار نقش دارند یا زمانی‌که این غده به هر دلیلی رشد می‌کند، علائم تکرر ادرار، سختی ادرار یا بی‌اختیاری ادرار ایجاد میشود.
غده‌ی پروستات آنتی‌ژن مخصوصی تولید می‌کند که به همین نام هم خوانده میشود: آنتی‌ژن مخصوص پروستات یا پی اس ای. چون مقداری از این آنتی‌ژن به جریان خون می‌ریزد، با آزمایش خون می‌توان مقدار پی اس ای یک فرد را اندازه‌گیری کرد. این مقدار معمولا ثابت است مگر فرد سرطان پروستات داشته باشد یا وضعیتی خاص در پروستاتش ایجاد شود که در آن‌صورت میزان آن بالا می‌رود. به همین دلیل بالا بودن میزان پی اس ای همیشه نشانه‌ی سرطان نیست، ولی گویای آن است که در پروستات شما اتفاقی افتاده که باید بررسی و مشخص شود.
در برخی از افراد پروستات آن‌قدر رشد می‌کند که دفع ادرار سخت میشود. گاهی حتا مجرای ادراری از کار می‌افتد. به این نوع رشد بی‌رویه‌ی پروستات، هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات می‌گویند که سرطان نیست ولی باید درمان شود.
تغییرات غده پروستات در عکس دیده می شود
سرطان پروستات
در بیش‌تر نقاط جهان، سرطان پروستات شایع‌ترین سرطان در میان مردان است و بسته به نقطه‌ی شروع آن به انواع گوناگون تقسیم میشود. در بیش از ۹۵ درصد موارد، این سرطان از سلول‌های داخل غده شروع میشود که به آن آدنوکارسینوما می‌گویند. بر این اساس وقتی از سرطان پروستات می‌گوییم منظور همین نوع است.
خوشبختانه سرطان پروستات رشدی بسیار آهسته دارد. البته در غده‌ی پروستاتِ بسیاری از مردان سلول‌های سرطانی یافت میشود، اما بیش‌تر آن‌ها در اثر کهولت سن می‌میرند و نه از سرطان پروستات. در اتوپسی‌های زیادی که از غده‌ی پروستات مردان (پس از مرگ آن‌ها) انجام دادند، نتیجه گرفتند که ۸۰ درصد از مردان در دهه‌ی هشتم یا نهم عمرشان سرطان پروستات داشته‌اند، اما هرگز تشخیص داده نشده و به دلایل دیگری از دنیا رفته‌اند.
تقریبا در غده‌ی پروستاتِ ۵۰ درصد از مردان پنجاه ساله این نوع سرطان وجود دارد. اما در بیش‌تر موارد سلول‌های تغییر شکل یافته سر جای‌شان می‌مانند و پخش نمی‌شوند. اگر این سلول‌ها به نقطه‌های دیگر غده‌ی پروستات نفوذ کنند، بسته به شمار این سلول‌ها درجه‌ی سرطان (Grade) تغییر می‌کند. درجه‌ی پایین آن کم‌وبیش طبیعی به‌شمار می‌رود و برایش کاری انجام نمی‌شود.
علائم سرطان پروستات
در مرحله‌ی اولیه معمولا علامتی دیده نمی‌شود و بیش‌تر اتفاقی و هنگام بررسی سالانه کشف میشود.
در مرحله‌ی بعدی علائم آن عبارتند از:
بیمار بیش از معمول به رفتن به دستشویی نیاز دارد
در شب چندبار برای ادرار کردن بیدار میشود
ممکن است شروع ادرار سخت باشد
پس از شروع ممکن است نتواند مثانه‌اش را راحت خالی کند.
ممکن است خون در ادرار دیده شود
ادرار می‌تواند با درد همراه باشد
در صورتی‌که سرطان پیشرفته باشد علائم زیر ظاهر می‌شوند:
دردهای استخوانی که معمولا در ستون فقرات، لگن یا دنده‌ها احساس می‌شوند
درد می‌تواند در ناحیه‌ی بالای استخوان ران هم احساس شود
احساس ضعف در پاها (درصورتی‌که سلول‌های سرطانی به ستون فقرات برسند و به آن فشار بیاورند)
بی‌اختیاری ادرار (درصورتی‌که سلول‌های سرطانی به ستون فقرات برسند و به آن فشار بیاورند)
بی‌اختیاری مدفوع (درصورتی‌که سلول‌های سرطانی به ستون فقرات برسند و به آن فشار بیاورند)
عوامل موثر در ایجاد سرطان پروستات:
هیچ‌کس واقعا نمی‌داند که علل اصلی ابتلا به سرطان پروستات چیست. عوامل بسیاری می‌توانند دخالت داشته باشند، از جمله سن، ژنتیک، نژاد، سبک زندگی و داروها که در این‌جا هر یک از این عوامل را کوتاه شرح می‌دهم.
سن اصلی‌ترین عامل ابتلا به سرطان پروستات است. هرچه سن از ۵۰ سالگی بالاتر می‌رود احتمال ابتلا بیش‌تر میشود. برخی از دانشمندان بر این باورند که تغییرات هورمونی در ایجاد سلول‌های سرطانی در این غده نقش دارند. با این تئوری در شماری از بیماران هورمون‌درمانی را شروع کردند. اما در مواردی نتیجه عکس شد.
ژنتیک: آمارها نشان می‌دهند که ارث عامل مهمی‌ست. احتمال ابتلای فردی که پدر یا برادرش به سرطان پروستات مبتلا شده دوبرابر بیش‌تر از دیگران است.
نژاد: مثلا در میان آفریقایی- آمریکایی تبار‌ها شایع‌تر و کشنده‌تر است تا در میان سفیدپوستان.
بیماری‌های جنسی مثل بیماری سوزاک (گنوره) در ابتلا به این سرطان نقش دارد
عامل پرتقالی‌رنگ (گیاه‌کش سمی) که در جنگ ویتنام استفاده شد. در سربازها و کسانی که این نوع گیاه‌کش وارد بدن‌شان شد، ۴۸ درصد احتمال ابتلا به سرطان پروستات افزایش یافت.
داروها: پژوهش‌ها نشان داده که استفاده از داروهای ضد التهاب مثل آسپیرین، ایبوپروفن، و ناپروکسن خطر ابتلا را زیاد می‌کند و مصرف داروهای ضد کلسترول یا استاتین‌ها خطر را کم می‌کند.
چاقی: مطالعه‌ای نشان داده که افراد چاق بیش از افراد لاغر به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند. هم‌چنین در میان افراد چاق، سلول‌های سرطانی آسان‌تر در نقاط دیگر بدن پخش می‌شوند و در میان آن‌ها میزان مرگ بالاتر است.
تغذیه و شیوه‌ی زندگی: همان‌طور که گفتیم، از ۵۰ سالگی سلول‌های سرطانی در غده‌ی پروستات شکل می‌گیرند. البته سلول‌های سرطانی در بدن همه‌ی انسان‌ها وجود دارند و متاسفانه در هیچ‌یک از آزمایش‌های معمولی این سلول‌ها دیده نمی‌شوند مگر شمار آن‌ها به چند میلیارد برسد. حال باید دید که چگونه میشود از رشد این سلول‌ها پیشگیری کرد. دکتر دان کافی، از دانشمندان دانشگاه جانز هاپکینز برای بررسی علل شیوع سرطان پروستات مطالعه‌ای انجام داده و ۴ میلیون سال به عقب برگشته و نشان داده که سرطان پروستات بیماری تازه‌ای‌ست، مثل سرطان پستان یا بیماری‌های قلبی. بنابه پژوهش‌های او این بیماری‌ها به دنبال سبک زندگی کم جنب‌وجوش امروزی و غذاهای ناسالم و پر از چربی حیوانی مثل گوشت، سوسیس و کالباس، یا پنیر سرخ‌شده یا مصرف زیاد فراورده‌های شیری، مصرف کمِ چربی‌های گیاهی، سبزی‌ها و میوه‌ها و از پی همه‌ی این‌ها ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن به‌وجود آمده است.
از سوی دیگر، امروزه وقت زیادی از شبانه‌روز به شکار سایت‌های اینترنتی یا کانال‌های تلویزیونی می‌گذرد تا شکار حیوانات و گردآوری خوراک. طبیعت، در روند تکامل، بدن ما را برای هضم و جذب همبرگر، پیتزا، سوسیس و کالباس، و یا برای مقابله با عوارض ناشی از نشستن درازمدت آماده نکرده است. مثلا هضم پروتئینِ گوشت برای بدن ما آسان نیست و برای این کار به مقدار زیادی آنزیم‌های هضم‌کننده نیاز داریم. بخش‌هایی از این پروتئین که هضم نمی‌شوند و در روده می‌مانند سم تولید می‌کنند. از سوی دیگر، سلول‌های سرطانی دیواره‌ی پروتئینی سختی دارند. وقتی ما از خوردن میزان زیاد گوشت خودداری می‌کنیم، به‌جای تولید آنزیم برای هضم پروتئین گوشت، آنزیم‌های بیش‌تری برای مبارزه با سلول‌های سرطانی تولید می‌کنیم که این آنزیم‌ها به دیواره‌ی پروتئینی سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند و این سلول‌ها را از میان می‌برند.
این موضوع را می‌توان این‌گونه نیز توضیح داد: در انسان دو غده برای تولید مایع منی وجود دارد، ۱ ) پروستات ۲ ) کیسه‌ی منی (seminal vesicles) اما پستانداران گوشت‌خوار مثل شیر کیسه‌ی منی ندارند و فقط غده‌ی پروستات دارند و پستانداران سبزی‌خوار مثل فیل، گاو و بوزینه فقط کیسه‌ی منی دارند. می‌بینیم که در این میان تنها انسان است که علاوه بر پروستات، کیسه‌ی منی هم دارد و به همین دلیل باید سبزی‌خوار می‌شد. به عبارت دیگر، بدن ما برای هضم پروتئینِ گوشت آمادگی لازم را ندارد و تا آن‌جا که میشود باید از خوردن آن بپرهیزیم.
برخی از غذاها سیستم ایمنی را برای نابودی سلول‌های سرطانی تقویت می‌کنند و برخی نقش عکس دارند. یکی از راه‌های پیشگیری از رشد و تولید مثلِ سلول‌های سرطانی تقویت سیستم ایمنی و هم‌زمان گرسنه نگه داشتن سلول‌های سرطانی‌ست. به عبارت دیگر بهتر است از خوردن غذاهایی که این سلول‌ها برای تولید مثل و افزایش خود نیاز دارند بپرهیزیم.
۱) شکر خوراک سلول‌های سرطانی‌ست. برای جبران نیاز قند بدن می‌توان از قندهای طبیعی استفاده کرد، مثل قند میوه‌ها و سبزی‌ها.
۲) شیر باعث میشود که بدن ماده‌ی لزجی تولید کند که آن را به حالت اسیدی درآورد. سلول‌های سرطانی هم از این ماده‌ی لزج و هم از اسید تولید شده استفاده می‌کنند و رشد می‌کنند. استفاده از شیر بادام جایگزین بسیار خوبی‌ست یا خوردن سبزی‌های حاوی کلسیم، مثل براکلی، گل‌کلم و کلم‌برگ. روی‌هم‌رفته خوردن غذاهایی مثل سویا، چای سبز، انواع توت‌های رنگی، فلفل دلمه‌ای قرمز، انگور قرمز، آجیل و تخمه‌ی آفتابگردان محیط بدن را قلیایی می‌کند.
۳) کافئین، خوردن کم قهوه و چای یا پرهیز از آن‌ها از اسیدی شدن بدن پیشگیری می‌کند. پژوهش‌هایی نشان داده که چای سبز به قلیایی کردن محیط بدن کمک می‌کند.
۴) از آن‌جا که سلول‌های سرطانی در محیط اسیدی رشد می‌کنند و گوشت محیط بدن را اسیدی می‌سازد، این نیز دلیل دیگری برای کم کردن مصرف خوراک‌های گوشتی‌ست.
