پسوریازیس Psoriasis)) یک بیماری انفلاماتوار پوستی است که معمولاً به صورت پلاک های ضخیم پوست است که پولک های سفید رنگی از آن جدا می شود ـ این پلاک ها در مناطق مختلفی از پوست دیده می شوند ولی بیشتر روی آرنج ها ـ زانوها و قسمت مودار پوست سر و باعث می شوند که در آن قسمت پوست قرمز بشود.
این بیماری مزمن پیشرفت پریودیک دارد و مسری نیست و با درمان کنترل می شود. پسوریازیس اگر روی کف دست و یا کف پا و یا مناطقی که پوست چین خوردگی دارد باشد، بسیار ناجور و ناراحت کننده است. شدت بیماری در نزد بیماران متفاوت است و همین طور بستگی به محل پلاک ها دارد و می تواند زندگی اجتماعی فرد را مختل کند زیرا نظر دیگران بر روی بیماری های پوستی باعث دل شکستگی بیمار می شود.
چه کسانی دچار می شوند؟
در حدود ۲ تا ۴ درصد مردم کشورهای غربی به آن دچار می شوند و قفقازی ها از همه بیشتر دچار می شوند.
بیماری معمولا بعد از بلوغ دیده می شود؛ در اواخر دهه ۲۰ و اوائل دهه ۳۰. البته کودکان هم می توانند دچار شوند حتی قبل از دو سالگی ـ میزان مبتلا شدن در زن و مرد یکسان است.
علل بیماری
علت دقیق بیماری هنوز معلوم نیست ـ نوعی که بیشتر از همه دیده می شود پسوریازیس پلاکی و یا پسوریازیسVulgaire نامیده می شود و حدود هشتاد درصد بیماری را تشکیل می دهد انواع دیگر آن پسوریازیس قطره ای و پسوریازیس Erthmodermigue که مناطق وسیعی از پوست را گرفته و پسوریازیس Postuleux که بعداً شرح می دهیم.
محل پلاک ها در بیماران فرق می کند ولی بیشتر در محل های زیر دیده می شود:
پوست سر که زیاد دیده می شود
کف دست و کف پا
محل تا شدن پوست مانند زیر بغل و کشاله ران
ناخن
در نزد ۷ درصد بیماران، پسوریازیس همراه با دردهای مفصلی و تورم و سختی حرکات است که به آن معضل پسوریازیس یا رماتیسم پسوریازیسی می گویند. این نوع آرتریست باید توسط متخصص رماتولوگ درمان شود و ممکن است که درمان های مخصوص لازم داشته باشد.
پیشرفت بیماری و مشکلاتی که می تواند تولید کند
بیمارانی که دچار پسوریازیس نیمه سنگین و سنگین هستند به علت تغییر حالت پوست از استرس و نگرانی ـ عدم اطمینان به خود و حتی دپرسیون رنج می برند.
به نظر می رسد کسانی که دچار پسوریازیس شده اند، بنا به عللی که هنوز مشخص نیست، از بیماری های قلبی عروقی ـ سندورم متابولیک و دیابت رنج خواهند برد.
نشانه های (سیمپتوم های) پسوریازیس
پسوریازیس های پلاکی پلاک های قرمز گرد یا بیضی شکل که با یک دَلَمه پوست سفیدرنگ که کنده می شود پوشیده شده اند ـ معمولاً در روی آرنج ها، زانوها، پوست سر و نشیمنگاه دیده می شوند این پلاک ها می توانند باعث ناراحتی ـ درد ـ و خارش بشوند و گاهگاهی بسیار شدید.
پسوریازیس ناخن ها: غیر طبیعی بودن و متفاوت بودن شکل ناخن های دست و پا ـ گودی های ریز سوراخ مانند ـ کنده شدن ـ عدم رشد ـ تغییر رنگ ـ ضخیم شدن ـ ترک ترک شدن ناخن ها.
پسوریازیس پوست سر: پلاک های قرمز رنگ همراه با پولک های نقره ای روی پوست سر و پیشانی.
پسوریازیس کف دست و پا: پلاک های خشک کف دست و اغلب دردناک و ترک خورده.
پسوریازیس مناطقی که پوست تا می شود مثل زیر بغل ـ کشاله ران ـ نزدیک اعضای جنسی ـ و پوست بین دو کفل ـ این نوع می تواند در نوک انگشتان نیز دیده شود.
پسوریازیس اریترودرمیک ـ تقریباً تمام پوست قرمز و متورم است و پلاک های مشخصی ندارد و اغلب همراه با تب و لرز است و یک نوع سخت بیماری می باشد که احتیاج به درمان سریع در بیمارستان دارد.
پسوریازیس قطره ای ـ نوع کمیاب بیماری است که بیشتر کودکان و نوجوانان به آن مبتلا می شوند و پس از یک عفونت استرپتوکوکی مثل آنژین ـ فارانژیت (بیشتر) بوجود می آید ـ پلاک ها کوچک هستند و کمتر از یک سانتی متر هستند و به شکل یک قطره هستند که اغلب روی قفسه سینه ـ بازوها ـ و ساق پاها دیده می شوند.
باید دانست که این پلاک ها مسری نیستند و به شخص دیگری سرایت نمی کنند و حتی پلاک ها در بدن شخص بیمار هم منتشر نمی شوند.
چه کسانی ممکن است دچار شوند
ـ کسانی که یک سابقه بیماری در فامیل شان وجود داشته ـ در نزد چهل درصد از بیماران یک یا چند نفر در فامیل مبتلا بوده اند ـ اگر یکی از والدین مبتلا باشد امکان مبتلا شدن بچه هایشان ۵ تا ۱۰درصد است.
ـ اشخاص چاق: چاقی زیاد بدشانسی مبتلا شدن را خیلی زیاد می کند مثل دیابت نوع ۲ و سندروم متابولیک.
ـ و بالاخره اشخاصی که به HIV آلوده شده اند.
عوامل مختلفی باعث شروع حمله بیماری و تولید پلاک در نزد بیماران مبتلا به پسوریازیس می شوند یک عکس العمل داروئی مانند لیتیوم برای درمان مشکلات بی پولر (دوقطبی) بودن بتا بلوکان ها برای درمان فشار خون و داروهای ضد مالاریا.
ـ یک استرس شدید
ـ یک ضربه که باعث تورم شود ـ بریدگی پوست ـ و نیش حشرات
ـ هوای سرد و خشک
ـ درمعرض مواد شیمیایی قرار گرفتن
ـ مصرف الکل
ـ تاباژیسم باعث شدت سیمپتوم ها می شود و هم چنین یک عامل تولید بیماری به شمار می رود
ـ یک عفونت دستگاه تنفسی که باعث تولید پسوریازیس قطره ای می شود
پیشگیری
البته پیشگیری برای کم شدن شدت بیماری و زیاد شدن فاصله حملات آن هیچ گونه راه حلی برای پیشگیری از پسوریازیس وجود ندارد ولی امکان این که فرکانس بین دو حمله و شدت آن را کنترل کرد هست به غیر از درمان های پزشکی شخص باید خودش مواظب باشد و بفهمد که چه عواملی باعث حمله بیماری می شود که البته احتیاج به حوصله و دقت بیمار دارد.
به هرحال چند راهنمایی عمومی:
اگر مجبورید که مدت طولانی در زیر تابش آفتاب باشید از کرم های مخصوص آفتاب زدگی استفاده کنید (حداقل FPS 15)
مصرف الکل باید به شدت کم شود یا بکلی قطع شود
ترک کردن سیگار ـ چندین مطالعه رابطه بین شدت بیماری و تعداد سیگارهای مصرف شده در روز را به خوبی نشان داده و ثابت کرده
بعضی از بیماران متوجه شده اند که پس از کم کردن وزن حتی به مقدار کم بیماری عقب نشینی کرده و شدت آن بخوبی کمتر شده
عوض کردن بعضی از عادات زندگی در صورت لزوم
پیدا کردن راه حل هائی برای کم کردن و کنترل استرس، زیرا ثابت شده که شدت بیماری با زیاد شدن استرس بیشتر می شود یک مطالعه بر روی یک بیمار به مدت ۲۰ هفته نشان داده که شدت نگرانی بیمار بر اثر عوامل زندگی اش باعث شدت بیماری شده
بیمار می تواند با یک پسیکوترابوت برای پیداکردن و برطرف کردن عواملی که از نظر روانی باعث حمله و یا شدت بیماری می شود مشورت کند.
درمان های داروئی
پسوریازیس یک بیماری مزمن است که درمان ندارد و به هیچ وجه نمی توان مطمئن شد که بیماری مجدداً حمله نکند ولی می توان سیمپتوم ها را به طور نسبتاً خوب آرام کرد البته به کمک داروهائی که بر روی مناطق صدمه دیده مالید این باعث می شود که مساحت پلاک ها کوچک تر و فاصله بین دو حمله بیشتر شود و پاک شدن کامل آنها کار ساده ای نیست و امکان این که از چندین داروی مختلف استفاده شود تا مشخص شود کدام یک مؤثرترند هم هست و بسیار مهم است که استفاده از دارو مرتب طبق دستور پزشک انجام شود (کاری که ما ایرانی ها معمولاً نمی کنیم) اگر می خواهید که نتیجه مطلوب به دست آورید درمان معمولاً با مالیدن کرم ها بر روی پلاک ها انجام می شود ـ در بعضی از موارد از درمان های قوی تر برای پیشگیری از این که پلاک ها وسعت پیدا کنند و سلول های دیگر پوست مبتلا شوند از نوردرمانی و یا داروهائی که از راه دهان مصرف می شوند استفاده می کنند ـ امکان این که بیماری در دراز مدت دیگر به درمان ها جواب ندهد هم هست.
باید توجه داشت که بعضی از داروها باعث می شوند که پوست شخص بیمار نسبت به نور خورشید و تابش آن بر روی بدن حساس تر بشود در این باره با پزشک و یا داروساز مشورت شود.
کرم ها و مرهم ها
در تمام موارد بیماری کرم های نرم کننده و مرطوب کننده پوست برای کم کردن خارش و مرطوب کردن پوست که بر اثر استعمال مرتب کرم های داروئی خشک می شود لازم و مفید است. بهتر است که از کرم های مرطوب کننده برای پوست های حساس استفاده شود.
اگر سیمپتوم ها سبک و نیمه سبک باشد متخصص پوست معمولاً از کرم های مخصوص کم کردن انفلاماسیون استفاده می کند که معمولا کرم های حاوی کورتیکواستروئیدها و یا ریتونوئیدها هستند که ممکن است به تنهائی یا همراه داروی دیگری استفاده شود ـ یک کرم حاوی Calcipotrioi و یک نوع ویتامین D برای کم کردن پیشرفت سلول های بیمار در اپی درم استفاده می شود ـ کرم های حاوی کورتیکواستروئیدها نباید برای مدت طولانی استفاده شود زیرا احتمال خطر آثار ثانویه مانند از دست دادن رنگ پوست نازک شدن پوست و غیره وجود دارد ـ همین طور قدرت درمانی آن به تدریج کم تر می شود ـ به غیر از کرم لوسیون و شامپوهای حاوی کورتیکواستروئیدها برای پوست سر مبتلا نیز وجود دارد ـ در بین کرم های استفاده شده مخلوطی از نوعی دوده و وازلین نفتی و اسید سالی سیلیک و آنترالین هم هستند که امروزه خیلی کم از آن استفاده می شود.
درمان پسوریازیس در صورت و محل هائی که پوست تا شدگی دارد استفاده از کورتیکواستروئیدها به علت نازکی و حساس بودن پوست آثار ثانویه شدیدتری خواهند داشت بنابراین باید با احتیاط بیشتر و به طور متناوب از ان استفاده شود ـ داروهای دیگری هم هست که ممکن است در صورت احتیاج از آن ها استفاده کرد.
فتودرمانی و PUVA درمانی
فتوتراپی قرار دادن پوست در معرض اشعه های اولتراویوله یا ماوراءبنفش UVA و UVB می باشد و موقعی از آن استفاده می شود که قسمت بزرگی از پوست به پسوریازیس مبتلا شده باشد ـ اشعه های ماوراء بنفش باعث می شوند که سرعت پیشرفت بیماری در سلول ها کم شده و انفلاماسیون آرام بشود ـ و به انواع مختلف می شود از این اشعه ها استفاده کرد.
ـ استفاده کوتاه روزانه از تابش نور خورشید. البته از زیاد ماندن زیر آفتاب باید خودداری کرد زیرا می تواند سیمتوم ها را شدیدتر کند.
ـ استفاده از دستگاه های تولید کننده اشعه ماوراءبنفش UVB
ـ استفاده از دستگاه تولید کننده لارز Excimeres ـ اشعه های UVB تولید شده خیلی قوی تر هستند البته این نوع درمان هنوز در مرحله تجربه است.
اشعه درمانی ها معمولا همراه یک داروی مالیدنی و یا خوراکی است که حساسیت پوست را به فعالیت اشعه زیاد می کند، بنابراین به آن فتوشیمیوتراپی می گویند ـ داروی استفاده شده Psoralene نامیده می شود که می تواند از راه دهان وارد بدن بشود و یا در وان حمام ریخته شده و شخص در آن فرو رود قبل از این که اشعه ها بر وی بتابند ـ استفاده از این نوع درمان در کوتاه مدت خطر خیلی کمی دارد که اهمیت ندارد ولی در دراز مدت امکان مبتلا شدن به سرطان پوست را بیشتر می کند ـ برای درمان پسوریازیس متوسط و شدید بیمار باید چندین بار در هفته به مدت ۶ هفته پشت سر هم تحت درمان قرار بگیرد.
داروهای خوراکی
برای نوع بیماری در مساحت زیاد و پیشرفته، پزشک داروهای خوراکی و یا تزریقی را تجویز می کند. ریتوئیدها اغلب همراه کالی پوت ریول یا کورتیکواستروئیدهای مالیدنی استفاده می شوند ـ آثار ثانویه مهم آن خشکی پوست و مخاط است ـ این دارو برای جنین بسیار خطرناک است و اگر خانمی باید از آن استفاده کند، حتما همراه یک داروی ضدبارداری قوی باید مصرف شود.
داروهای ضعیف کننده سیستم دفاعی بدن بسیار موثرند، ولی باید برای زمان های کوتاه مورد استفاده قرار بگیرند زیرا آثار سوئی مانند صدمات کبدی و کلیوی ایجاد می کنند و امکان مبتلا شدن به بیماری های عفونی را ممکن می سازند. در صورتی که این درمان ها جواب ندهند از داروهای دیگری که به اسم بیولوژیک مشهورند استفاده می شود.
چند راهنمائی برای درمان پلاک های پسوریازیس
ـ در زیر نور آفتاب ماندن به مدت کوتاه و مرتب به آرام شدن حملات پسوریازیس کمک می کند. البته باید از کرم های مخصوص محافظت از آفتاب با قدرت حداقل FPS 15 استفاده کرد.
ـ برای آرام شدن پلاک ها بطور طبیعی هر روز ۱۵ دقیقه در وان حمام بمانید و به آب آن روغن های مخصوص حمام یا آرد جو یا نمک Epsom اضافه کنید. آب حمام نباید خیلی داغ باشد و از صابون هائی که تحریک کننده نیستند استفاده کنید.
ـ از محصولات زیبائی تحریک کننده خودداری کنید مثلاً از آن هایی که حاوی الکل هستند
ـ پس از گرفتن حمام یا دوش در حالی که پوست هنوز خیس است از کرم های مرطوب کننده استفاده کنید مخصوصاً در زمستان
ـ از خاراندن و مالش بر روی مناطق مبتلا خودداری کنید ـ در صورت لزوم هنگام شب پس از مالیدن یک کرم نرم کننده روی منطقه بیمار را با یک ورقه نازک پلاستیک بپوشانید. آن چه که مسلم است باید دانست که وجود این پلاک ها به روی دست و صورت نباید باعث گوشه گیری بیمار بشود بیمار باید از پزشک کمک بخواهد و با انجمن های مربوط به بیماری در تماس باشد و در صورت لزوم از روان درمانی استفاده کند.
طب مکمل
ـ Cayenne (نوعی فلفل خیلی تند) کاپ سائی سین عنصر فعال در این فلفل می باشد که می تواند انفلاماسیون را کم کرده و از گشاد شدن رگ های خونی در اپی درم جلوگیری کند. استفاده از کرم های حاوی کاپی سائی سین می تواند از خارش تولید شده بر اثر پسوریازیس جلوگیری کند.
میزان مصرف (دوزاژ): حداکثر ۴ مرتبه در روز بر روی پلاک ها مالیده شود و از پماد یا کرم هائی استفاده شود که حاوی O.O25 درصد تا o.o75 کاپ سائی سین ها هستند و معمولاً حدود ۱۴ روز طول می کشد تا اثر کامل درمان به ظهور برسد ـ بیمار باید بروشور مربوط به دارو را با دقت بخواند و یا طبق دستور دقیق پزشک یا داروساز رفتار کند تا دچار سورپریز ناخواسته نشود.
ـ Mahonia ـ پوست و ریشه این درختچه دارای خواص داروئی است که از زمان های قدیم شناخته شده بوده و امروز از آن برای ساختن پمادهای ضد التهاب (آنتی انفلاماتوار) استفاده می شود. چندین مطالعه نشان داده که استفاده از این پمادها باعث آرامش سیمیوم های پسوریازیس سبک و نیمه سنگین می شود.
ـ ژل Aloes که مایع غلیظی است که از درون برگ های ضخیم این گیاه به دست می آید (نباید با لاتکس که از قسمت خارجی برگ ها تهیه می شود اشتباه شود) دارای خواص نرم کننده است و اغلب در درماتولوژی به کار می رود. چندین مطالعه در این باره انجام شده که بیشتر نتیجه مثبت داشته.
ـ اسیدهای چرب امگا۳ ـ اسیدهای چرب امگا۳ دارای خواص آنتی انفلاماتوار دارند. چندین مطالعه علمی با مکمل روغن ماهی انجام شده که نتایج ضد و نقیض داشته، ولی اکثر محققین مخصوصاً آنهائی که در کلینیک مایوی ایالات متحده کار می کنند عقیده دارند که باید از آن به عنوان کمک کننده به درمان های دیگر استفاده کرد.
در یک مطالعه که توسط یک درماتولوگ فرانسوی انجام شده، نشان داده که لسیتین دریائی که فسفولیپو های ماهی های وحشی دریائی هستند بر روی بیماران پسوریازیسی که هر نوع درمان را کنار گذاشته و فقط از کرم های مرطوب کننده استفاده می کردند، پس از سه ماه درمان سیمتوم های بیماری کم شده و پس از ۶ ماه استفاده پلاک ها در اکثر بیماران بهبودی یافته اند. طبق نظریه همین محقق لسیتین دریائی بهتر از روغن ماهی جذب می شود.
ـ هیدروتراپی (بالنئوتراپی) ـ چندین مطالعه نشان داده که حمام گرفتن در چشمه های آب معدنی که دارای آب های جوشان که از زیرزمین بیرون می آیند، مفید بوده، ولی باید مطالعات دیگری انجام شود ـ آب هائی با مواد معدنی بسیار زیاد مثل دریای مرده در کشور اسرائیل دارای چنین خواصی است که از تمام دنیا برای درمان بیماری های پوستی به آنجا می روند (بلولاگون در ایسلند هم چنین خواصی را دارد)
ـ Camomile allemande ـ کمیسیون E قبول دارد که گل های کامومیل آلمان می تواند انفلاماسیون های پوستی را کم کند و محصولاتی که با آن تهیه شده در اروپا به طور زیادی برای درمان پسوریازیس، اگزما، خشکی و التهاب پوست به کار می رود، یک تامبون را در سرکه فرو کرده روی مناطق مبتلا بگذارید.
ـ تغذیه آنتی انفلاماتوار: دکتر Andrew Weil پزشک آمریکائی عقیده دارد که بیماران مبتلا به پسوریازیس باید رژیم غذائی حاوی مقادیر زیاد سبزی و میوه داشته باشند که غذاهای آنتی انفلاماسیون هستند.
ـ هیپنوتراپی: دانشمندان متوجه شده اند که هیپنوتراپی آثار درمانی برای بیماری های پوستی دارد و همین طور بر روی پسوریازیس در حال حاضر مطالعات علمی دقیقی در این باره انجام نشده.
ـ نانوروپاتی: ناتوروپات ها عقیده دارند که جدار روده بیماران مبتلا به پسوریازیس اجازه می دهد که آنتی ژن ها از آن عبور کنند در صورتی که در افراد سالم چنین حالتی وجود ندارد. و این مسئله باعث عکس العمل در پوست می شود. در ناتوروپاتی تغذیه و هضم و جذب آن رل مهمی در درمان پسوریازیس بازی می کند.
دکتر J.E. Dissomo عقیده دارد که بسیار مهم است که بدانیم آیا شخص بیمار دچار مشکلات گوارشی است؟ آیا به بعضی غذاها حساسیت دارد؟ آیا بدنش به اندازه کافی آنزیم های گوارشی ترشح می کند و آیا کبدش به خوبی کار می کند؟
حساسیت به گلوتن می تواند گاهی همراه با پسوریازیس باشد، چندین مطالعه پیشنهاد می کند که بیماران پسوریازیسی از خوردن گلوتن خودداری کنند زیرا می تواند باعث کم شدن سیمپتوم ها شود. با ناتوروپات یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
ـ آرامش و کنترل استرس: از نظر علمی کاملا مشخص شده که استرس شدید باعث حمله بیماری می شود، راه های مختلفی برای کم شدن استرس هست مثل ورزش های تنفسی، مراقبه (مدیتاسیون)، بیوفیدبک، ویزوالیزاسیون. در سال ۱۹۹۸ یک مطالعه بر روی ۳۷ بیمار که در حال درمان فتوتراپی و فتوشیمیو تراپی برای پسوریازیس بودند و در همان موقع از یک تکنیک سریع مدیتاسیون استفاده می کردند درمان به طور مهم سریع تر انجام شد.
* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، توجه داشته باشید که هر دارویی بایستی با تجویز پزشک مصرف شود.
*عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
خانم مهدیه با سلام. دکتر انصاری به پرسش شما این کونه پاسخ داده اند:
“جواب سئوالات پزشکی و دخالت در درمان و تشخیص از دور مخالف اخلاق پزشکی ست و بنده معذورم. سئوال کننده باید به پزشک مراجعه نماید.”
من رو کشانه رانم مشابه این عکسا به صورت دایره کوچیک ۴ تا زده بود ولی بعده چند وقت این حالت رو از
دست داد و به صورت یه لک موند اینم هم همین بیماری پوستیه؟؟؟؟؟