* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
Typhoid fever
بیماری حصبه که به آن تب روده هم می گویند عفونتی است که توسط باکتری سالمونلا تی فی تولید می شود و همه ساله میلیون ها نفر در دنیا به آن مبتلا می شوند و حدود دویست هزار نفر جان خود را از دست می دهند. تعداد مبتلایان در آمریکای شمالی نسبتاً خیلی کم است در صورتی که در کشورهای در حال توسعه رواج دارد. به طور کلی حصبه یک بیماری قابل درمان است ولی بعضی از سوش های باکتری بیشتر و بیشتر در مقابل آنتی بیوتیک ها مقاوم می شوند. بیشتر کسانی که در آمریکای شمالی به این بیماری دچار می شوند در یک سفر به کشورهای در حال توسعه آلوده شده اند.
بدون درمان ۱۰ تا ۱۶ درصد بیماران حصبه ای خواهند مرد و اگر درمان به سرعت انجام شود این تعداد به ۱ درصد خواهد رسید.
علل
حصبه مانند وبا معمولاً توسط آب یا غذای آلوده سرایت می کند. از مدفوع و ادرار افراد آلوده مقدار زیادی باکتری زنده دفع می شود. این افراد معمولاً چند روز قبل از علائم بیماری مسری هستند و نمی دانند که باید بیشتر مواظب باشند که دیگران را آلوده نکنند و اگر دست هایشان را به دقت نشویند می توانند اغذیه و آب را آلوده کرده دیگران را مبتلا کنند. بیماری می تواند مستقیماً از انسان به انسان با دست و انگشتان آلوده سرایت کند.
حدود ۳ درصد افراد آلوده درمان شده یا نشده حامل بدون علامت باکتری سالمونلا تی فی هستند و این به معنی آنست که حداقل به مدت یکسال و بعضی وقت ها تمام عمرشان بدون این که هیچ گونه علامتی از بیماری داشته باشند دیگران را مبتلا می کنند.
علائم بیماری و عوارضی که می تواند تولید کند
علائم بیماری معمولاً یک تا دو هفته پس از آلودگی دیده می شود و می تواند حتی سه هفته بعد باشد. حصبه معمولاً تولید تب بالا و ممتد می کند که تا ۴۰ درجه سانتی گراد یا ۱۰۴ درجه فارنهایت می رسد و بیمار دچار خستگی و کوفتگی مفرط است.
سایر علائم بیماری عبارتند از:
ـ یبوست
ـ سرفه
ـ سردرد
ـ بی اشتهایی
ـ درد معده
ـ گلودرد
و همین طور علائمی که کمتر دیده می شود
ـ خونریزی از مقعد
ـ مشکلات روانی (روان پریشانی)
ـ اسهال
ـ لک های صورتی رنگ موقتی در بدن و قفسه سینه
پس از درمان با آنتی بیوتیک ها علائم بیماری پس از ۵ تا ۷ روز شروع به عقب نشینی می کند ولی اگر درمان انجام نشود بیماری پیشرفت کرده هفته ها طول می کشد و بیش از ده درصد بیماران می میرند. تعداد کمی از بیماران پس از خوب شدن چند هفته بعد دوباره مبتلا می شوند و بیماری دوباره، شدتش کمتر از بار اول بوده و با درمان به زودی خوب می شوند.
بیشتر افراد از خونریزی سبک روده ها رنج می برند که در نزد عده کمی مهم نیست ولی خطر اصلی بیماری حصبه سوراخ شدن روده کوچک است که از طریق آن باکتری وارد حفره شکمی شده تولید پری تونیت می کند که اغلب کشنده است.
عارضه دیگری که حصبه تولید می کند اینست که مقدار زیادی باکتری را وارد گردش خون کرده تولید باکتریمی می کند. حمله باکتریمی به ریه ها تولید پنومونی، به پرده مغز تولید مننژیت، به استخوان ها تولید استئومیلیت، به دریچه های قلبی باعث آندوکاردیت، به کلیه ها تولید گلومرولیت و به دستگاه تولید مثل و دستگاه ادراری و عضلات و به کبد تولید هپاتیت و عوارض دیگری می کند.
تشخیص
پزشک شما سئوالاتی درباره علائمی که دارید می کند و آزمایشات کلینیکی را انجام می دهد. اگر به حصبه شک برد برای اطمینان از تشخیص درخواست کشت خون و مدفوع و به ندرت مغز استخوان می کند. همین طور ممکن است که آزمایش خون برای جستجوی حضور انتی کورها را لازم بداند ولی این آزمایش زیاد دقیق نیست. همین طور می تواند درخواست آزمایش های دیگری بکند تا مطمئن شود که بیمار به بیماری های دیگری که همین علائم را دارند و شبیه حصبه هستند مبتلا نیست.
درمان و پیشگیری
حصبه با آنتی بیوتیک ها درمان می شود. levofloxacin – Ceftriaxone- Ciprofloxacin در کمتر از یک هفته علائم بیماری را از بین می برند. برای اشخاصی که دچار بیماری خیلی شدید شده اند می شود از glucocorticoides مانند Dexamethasone استفاده کرد. اگر درمان به سرعت و به خوبی انجام شود تعداد کمی از بیماران خواهند مرد. بیماران معمولاً تا یک هفته پس از بهبودی و نداشتن علائم بیماری مسری هستند. بعضی اشخاص تا سه ماه و بیشتر مسری هستند و باکتری های عفونت زا دفع می کنند. امکان این که شخصی حامل میکرب به طور مزمن بشود کم است مگر نزد اشخاصی که دچار بیماری کیسه صفرا باشند. با شستن کامل دست ها پس از استفاده از توالت و قبل از تهیه غذا می شود از سرایت باکتری ها جلوگیری کرد.
حاملین باکتری را می شود با استفاده از آنتی بیوتیک ها به مدت ۴ تا ۶ هفته درمان کرد. شما در همه جای دنیا ممکنست که آلوده و بیمار شوید ولی امکان آن در کشورهای پیشرفته خیلی کم است ولی اگر به کشورهای در حال توسعه در آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی سفر کنید امکان مبتلا شدن زیاد است.
پیشگیری از مبتلا شدن به حصبه عدم مصرف آب و غذای آلوده است. همین قانون بهداشتی به محافظت از شما برای بیماری هایی مانند وبا و هپاتیت کمک می کند. راهنمایی های زیر به کم شدن احتمال ابتلا کمک می کند:
ـ آب را قبل مصرف بجوشانید و یا ضد عفونی کنید. قرص ها یا مایعات ضدعفونی کننده آب را می توانید از داروخانه ها تهیه کنید. یا از آب و نوشیدنی هایی که در شیشه هستند بنوشید، نوشابه های گازدار بهتر است.
ـ پوست میوه را قبل از خوردن بکنید و سبزی ها و میوه ها را به دقت تمیز کنید.
ـ مواظب باشید مگس روی غذاها ننشیند
ـ از مصرف یخ، بستنی، شیر غیر پاستوریزه که به راحتی می توانند آلوده باشند خودداری کنید.
ـ غذاها را به خوبی بپزید و گرم مصرف کنید.
ـ از خوردن غذاهای خطرناک مانند سالاد، میوه و سبزی خام، حیوانات دریایی خودداری کنید.
ـ از خوردن و نوشیدن خوردنی ها و نوشیدنی هایی که توسط دست فروشان فروخته می شود خودداری کنید.
واکسن
برای پیشگیری از حصبه واکسن وجود دارد که تا حدود ۷۰ درصد از آلوده شدن به مدت ۲ تا ۴ سال جلوگیری می کند و این مدت بستگی به نوع واکسن مصرف شده دارد. واکسن های موجود می تواند به صورت کپسول، پودر که از راه دهان استفاده می شود و یا نوع تزریقی آن باشد. “پزشک شما نوع آن را برای شما و یا کودکان شما انتخاب می کند”.
حتی اگر واکسینه شده باشید باید راهنمایی های بالا را رعایت کنید. پیشنهاد می شود که حداقل یک هفته قبل از سفر واکسینه بشوید، واکسن توسط بدن به خوبی تحمل می شود و کودکان از دو سالگی می توانند واکسن دریافت کنند. واکسن مخصوص دیگری هم هست که برای حصبه و هپاتیت A با هم به کار می رود که از ۱۶ سالگی به بعد باید مصرف شود.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
