* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
Colite Ulcéreuse/ بخش دوم و پایانی
علائم کولیت اولسروز
علائم هنگام حمله بیماری دیده می شود و عبارتند از:
ـ کرامپ های دردناک شکمی ـ مخصوصاً قسمت پائین شکم
ـ وجود خون در مدفوع، و خونریزی هنگام حملات شدید
ـ وجود شکم روش مزمن
ـ توالت رفتن زیاد حتی در شب ها
ـ احتیاج شدید به تخلیه حتی اگر چیزی برای تخلیه نباشد و یا مقدار آن خیلی کم باشد.
ـ از دست دادن وزن به علت کمبود اشتها و خوب جذب نشدن مواد غذائی در روده.
ـ خستگی، اغلب بر اثر کم خونی.
ـ وجود تب مخصوصاً در پان کولیت با سیمپتوم های مهم .
ـ در نزد کودکان حملات شدید باعث عدم رشد و تاخیر بلوغ می شود.
بعضی از ملت ها به علت عوامل ژنتیک در خطر بیشتری هستند. سفیدپوستان۲ تا ۵ بار بیشتر از سیاه پوستان و آسیایی ها و کلیمی های اشکنازتبار ۴ تا ۵ بار بیشتر از ملت های دیگر دچار این بیماری می شوند. حدود ۲۰ درصد بیماران کولیت اولسروز در فامیل شان کسی از این بیماری یا بیماری کرون رنج می برد که نشان می دهد یک عامل ژنتیک می تواند باعث بیماری شود.
زندگی کردن در محیط شهر یا در کشورهای صنعتی امکان بیماری را بیشتر می کند. استفاده از داروی Accutane برای درمان اکنه های شدید تولید کولیت اولسروز می کند، علت آن هنوز معلوم نیست.
پیشگیری
چون علت بیماری مشخص نیست امکان پیشگیری بیماری وجود ندارد.
پیشگیری برای عوارض بعدی:
در کلینیک مایو پیشنهاد می شود که بیمارانی که بیش از ۸ سال سابقه بیماری دارند هر سال باید توسط متخصص گاسترو آنترولوگ معاینه شده، آزمایشات لازم برای تشخیص وجود آنومالی های دستگاه گوارش انجام شود مخصوصاً سرطان کولورکتال.
ـ هنگام حمله بیماری از خوردن خوراکی های تحریک کننده خودداری کنید، اثر این مواد خوراکی در همه کس یکسان نیست ولی معمولاً الکل، غذاهای تند، بعضی سبزیجات مانند بروکلی، کلم، لوبیاسبز، نوشابه ها و غذاهای حاوی کافئین و آن هایی که تولید نفخ (گاز) می کنند.
ـ شیر و بعضی از مواد تولید شده از آن در اشخاصی که لاکتوز را تحمل نمی کنند تولید اسهال و درد کرده و بهتر است از خوردن آنها خودداری کرد هر چند که هنوز مطالعات رابطه ای بین آلرژی غذائی و کولیت اولسروز نشان نداده.
ـ کم کردن فیبرها در غذای روزانه، هر چند که برای یک تغذیه سالم لازم است، اما میوه ها و سبزی جات را پخته میل کنید.
ـ به جای ۲ یا ۳ وعده غذای سنگین، چند وعده کوچک در روز میل کنید.
ـ آب و مایعات زیاد بنوشید و از نوشیدن نوشابه های گازدار و الکل دار و حاوی کافئین خودداری کنید.
ـ در حالات وخیم بیماری باید از غذای بدون تفاله گیاهی ـ حیوانی ـ روغنی برای چند روز جهت استراحت کولون استفاده کرد.
ـ در هنگام آرامش بیماری از غذاهای پر فیبر استفاده کنید تا هم روده ها را به کار بیاندازد و هم به تولید باکتری های مفید کمک کند.
ـ از گوشت های کم چربی مانند پرندگان، ماهی ها و تخم مرغ استفاده کنید. غذای سالم آن است که چربی خوب داشته باشد.
ـ از تکنیک های آرام بخش و ورزش روزانه برای کنترل استرس استفاده کنید. وزرش برای تقویت فعالیت های روده و تکنیک های آرام بخش برای کنترل درد در هنگام حمله بیماری مفیدند.
درمان های دارویی
هیچ دارویی برای درمان کولیت اولسروز وجود ندارد ولی درمان های مختلفی برای کم کردن تورم روده و علائم آن هنگام حمله بیماری و نگهداری بیماری در حال آرامش هست که به آن اشاره می کنم:
۱ـ آنتی انفلاماتوارها که از داروهای اولیه درمان به شمار می روند از اسامی آنها خودداری می کنم ولی می گویم که دارای آثار ثانویه هم هستند.
۲ـ کورتیکو استروئیدها ـ مانند بیماری کرون ولی در کولیت اولسروز بیشتر داروها از طریق مقعد استفاده می شوند که فقط روی کولون اثر دارد و آثار ثانویه آن خیلی کمتر از داروهای مورد استفاده از راه دهان است.
۳ـ ایمونو دپرسورها که مستقیماً به سیستم دفاعی بدن حمله می کنند و عکس العمل بدن را در مقابل عامل تولیدکننده تورم کم می کنند و در نتیجه تورم روده از بین می رود و برای کسانی که به داروهای قبلی جواب نمی دهند به کار می رود.
داروهای ضد TNF alpha و ضد اسپاسم مانند بیماری کرون
ـ تغذیه های مکمل مانند بیماری کرون است و تکرار نمی کنم. اگر کم خونی وجود داشت از مکمل های مایع حاوی آهن، مواد معدنی، ویتامین ها و پرکالری استفاده می شود.
ـ عمل جراحی ـ آناستاموز ایلئوآنال که در طی آن جراح روده بزرگ را کاملاً بر می دارد و برای روده کوچک (ایلئون) کیسه ای برای جمع شدن مدفوع درست کرده مستقیماً به مقعد وصل می کند تا عمل دفع به طور طبیعی انجام شود. این عمل باعث تولید پوشیت یا تورم کیسه می شود که با آنتی بیوتیک درمان می شود.
درمان های طب مکمل
ـ پروبیوتیک ها ـ مانند بیماری کرون
ـ طولانی تر کردن دوره آرامش بیماری ـ مطالعات زیادی نشان می دهد که مصرف روزانه ۱۰۰ میلی لیتر شیر فرمانته (تخمیر شده) توسط Bifidobacteries به مدت یکسال و یک نوشیدنی که مخمر Saccharomyces boulardii دارد ۷۵۰ میلی گرم در روز همراه داروهای درمانی بسیار موثر است.
همین طور برای جلوگیری از پوشیت ۴ نوع لاکتوباسیل و ۳ نوع بی فیدو باکتری همراه یک نوع استروپتوکوک از تولید پوشیت جلوگیری می کند.
ـ روغن ماهی ـ چند مطالعه نشان می دهد که عده کمی از بیماران به عنوان مکمل همراه با داروهای شیمیایی، روغن ماهی مصرف کرده اند و نشان می دهد که عکس العمل بیماری را در حملات حاد کم می کند و احتیاج به میزان کمتری دارو دارند.
ـBoswellie فرمول باستیر و کنترل استرس مانند بیماری کرون
ـ Aloe یک مطالعه روی ۴۴ بیمار با کولیت اولسروز سبک و نیمه سبک نشان می دهد که مصرف ۲۰۰ میلی لیتر ژل آلوئه به مدت یک ماه موثرتر از پلاسیو بوده، احتمالاً بر اثر خواص ضد تورم آلوئه.
ـ مطالعات جدید نشان می دهد که فیبرهای غذایی مختلف (پسیلیوم ـ آرد جو دو سر و جوانه جو) بر روی بیماری موثرند و دوره آرامش بیماری را طولانی تر می کنند. همین طور این مطالعات نشان می دهند که اثر پسیلیوم معادل داروهای ضد تورم شیمیایی است.
ـ زردچوبه، ادویه مهم در پودر کاری ـ در یک مطالعه دوگانه روی ۸۲ بیمار کولیت اولسروز به مقدار یک گرم زردچوبه دو بار در روز و در گروه دیگر پلاسیو همراه داروهای روزانه به مدت ۶ ماه نشان داد که گروهی که زردچوبه مصرف کرده اند ۷۶ درصد کمتر مورد حمله بیماری قرار گرفتند و گروه پلاسبو ۷/۴ درصد. مطالعات دیگری در حال انجام است مخصوصاً برای کودکان.
البته فراموش نکنیم که مصرف روزانه زردچوبه باید همراه کمی روغن برای جذب بهتر و مقدار کمی فلفل سیاه برای فعال کردن آن باشد. زردچوبه به عنوان عامل ضد سرطان نیز مورد استفاده قرار گرفته و شناخته شده است.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
