این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش دوم و پایانی
۳- صدمات تاندونی و عضلانی
الف ـ تاندونیوپاتی ها: صدماتی هستند که روی بدنه تاندون ها و یا در محل چسبیدگی تاندون بر روی استخوان ها وارد می شوند. اکثر این صدمات پارگی های بسیار کوچکی هستند که بر اثر فشارها و ضربات کوچک تکراری بر روی تاندون تولید شده است. تکرار مداوم حرکات تولید مالش تاندون روی استخوان باعث به وجود آمدن انفلاماسیون در آن محل شده و تولید درد
می کند که به آن تاندینیست (تورم تاندون) می گوییم. این صدمات در محل مفاصلی که بر اثر تمرینات تکراری و در مدت طولانی بویژه در ورزش کاران رزمی، در مفاصل شانه ها، مچ دست ها، مفصل های رانی لگنی، زانوها و به ندرت مچ پاها دیده می شود.
ـ تاندنیوپاتی لیگامان های استخوان کشکک زانو، بالاترین صدمات لیگامان های زانوست و در نزد ورزشکارانی که مجبورند پرش داشته باشند یا پا را به سرعت به جلو پرتاب کنند دیده می شود. شدت صدمات وارده بستگی دارد به اینکه تدریجاً انجام گرفته باشد یا ناگهانی.
ـ قطع شدن تاندون آشیل: معمولاً در ورزشکاران میانسال پس از پرش به وجود می آید. تاندون آشیل ماهیچه های پشت ساق پا را به استخوان پاشنه پا وصل می کند و پاره شدن آن ناگهانی است و ممکن است بر اثر یک تاندنیوپاتی قدیمی درمان نشده و در اکثر موارد به علت نرمش نکردن کافی قبل از ورزش پیش بیاید.
ب ـ صدمات عضلانی طبق شدت آنها طبقه بندی می شوند:
ـ کوفتگی: دردهایی عضلانی هستند که معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از فعالیت های عضلانی بر اثر تولید زیاد اسید لاکتیک در عضله به علت کمبود اکسیژن گیری به وجود می آید.
ـ کرامپ های عضلانی: انقباض های شدید و غیرقابل کنترل یک عضله است. درد بر اثر کم کاری عروق و کم خونی عضله در نتیجه انقباض آن است و علت آن وجود مقدار بیشتر از معمول کلسیم خارج سلولی است که باعث انقباض مداوم عضله می شود. یک ماساژ گرم کننده عضله باعث رفع کرامپ می شود.
ـ انقباض های بسیار شدید: یک قسمتی از عضله است و درد بعد از پایان ورزش و هنگام استراحت پیش می آید، می تواند یک رفلکس برای محافظت از عضله یا مفصل بر اثر ورزش شدید یا یک کشیدگی مهم عضلانی هم باشد.
ـ صدمه شدید عضله: بر اثر ضربه مستقیم روی عضله که باعث له شدن یا پارگی فیبرهای عضلانی شده و تولید ورم و انفلاماسیون محلی عضو و زیر پوستی می شود و اگر صدمه شدید باشد باعث خونریزی و هماتوم بین عضلانی می شود.
ـ کشیدگی عضلانی: بر اثر پارگی های بسیار کوچک که در نتیجه کش آمدن بیش از حد تحمل فیبرهای عضلانی است که بر اثر کشیده شدن زیاد عضله و یا کمبود نرمش و گرم کردن عضلات پیش می آید. درد بلافاصله شروع شده و در مدت فعالیت عضله ادامه دارد، هنگام استراحت از بین می رود و پس از فعالیت عضله دوباره شروع می شود.
ـ پارگی عضله: عبارت است از پاره شدن و قطع تعداد زیادی از فیبرهای عضلانی. درد محلی و شدید و اذیت کننده است به طوری که مانع از فعالیت عضله می شود. این نوع صدمه همراه با خونریزی شدید است و موقعی به وجود می آید که عضله بیشتر از حد تحمل کشش، کش بیاید و همچنین اگر قبل از ورزش سنگین نرمش و گرم کردن عضلات کافی نباشد.
ـ قطع شدن عضله: پارگی کلیه فیبرهای عضلانی است و همراه قطع کامل و فوری هر نوع حرکت عضله می باشد. این شدیدترین صدمه عضلانی است و همراه با خونریزی سریع و مهم (هماتوم) است و می تواند روی یک عضله صدمه دیده و یا به دلیل گرم نکردن عضله پیش بیاید.
۴ـ صدمات مختلف دیگر
الف ـ صدمات چشمی: اگر ضربه روی حفره چشمی وارد شود می تواند تولید درد، اشکالات بینایی و خونریزی بکند که باید بلافاصله توسط چشم پزشک معاینه و معالجه شود تا اگر صدمات داخل چشمی یا شکستگی استخوان زیر چشم که باعث دوبینی می شود وجود دارد درمان شود. صدمات چشمی در درازمدت خطرناک هستند و ممکن است باعث جدا شدن شبکیه، گلوکوم و یا خونریزی های داخل چشمی بشوند.
ب ـ صدمات دندانی: اگر دندان شکسته و یا از ریشه درآمده که معمولاً بر اثر یک ضربه مستقیم پیش می آید، این یک مسئله اورژانس است که باید بلافاصله به متخصص یا بیمارستان مراجعه کرد تا دندان کنده شده دوباره پیوند زده شود و یا شکستگی سریعاً درمان شود. برای این کار قطعه جدا شده یا دندان کنده شده را باید نگه داشت. دندان کنده شده را می توان در دهان با تماس آب دهان، در شیر و یا سرم فیزیولوژی تارسیدن به دندان پزشک نگه داشت.
پ ـ صدمات وارد شده به گوش: صدمات وارد شده به قسمت خارجی گوش مهم نیستند ولی فشار وارد شده به گوش میانی ممکن است باعث پاره شدن پرده گوش با درد شدید و کم شدن شنوائی بشود.
ت ـ صدمات دستگاه تناسلی خارجی در آقایان
صدمات بورس: بر اثر ضربه پا یا زانو که فشار از پائین به بالا از جلو یا پشت شخص وارد شده می تواند باعث له شدن بیضه ها بشود. میزان درد بستگی به شدت ضربه دارد و ممکن است همراه با هماتوم و انفلاماسیون باشد. اگر همراه با هماتوری یعنی وجود خون در ادرار بود باید سریعاً به متخصص مجاری ادرار مراجعه کرد. هماتوم می تواند به خودی خود جذب شود ولی صدمات وارده به بیضه ممکن است به آتروفی بیضه و استریل شدن شخص ختم شود.
ث ـ صدمات وارده به پستان ها در خانم ها
معمولاً بی خطر هستند و با تورم و انفلاماسیون دردناک در محل ضربه همراه است و زود خوب می شود ولی ضربات مکرر می تواند باعث صدمه دیدن غده های شیری شده و تولید کیست، لنف آنژیت و حتی آبسه بکند. خانم ها باید در ورزش های رزمی از وسائل محافظت کننده هنگام مبارزه استفاده کنند.
ج ـ صدمات وارده به طحال
طحال عضوی بسیار حساس و صدمه پذیر و دارای عروق خونی فراوان است و در قسمت چپ و میانی حفره شکم در زیر دیافراگم قرار دارد و توسط آخرین دنده ها محافظت می شود و یک ضربه در این ناحیه می تواند باعث پارگی طحال و خونریزی داخلی بشود که یک اورژانس جراحی بزرگ است و معمولاً باعث برداشتن طحال می شود.
صدمات وارده مزمن
ورزش های رزمی احتیاج به تمرین های مرتب و روزانه در مدت های طولانی دارد و در درازمدت صدمات ریز و درشت به بدن ورزشکار وارد می شود که گاه لطمات آن جبران ناپذیر است و باعث خراب شدن مفاصل می شود.
ـ آرتروز مفصل رانی لگنی یا کوکس ارتروز
در نزد ورزش کاران حرفه ای دیده می شود. این صدمه باعث درد بر روی مفصل سر استخوان ران می شود و بر اثر حرکات شدید و طولانی اندام تحتانی است که بعد از حتی راه رفتن ساده هم دردناک خواهد بود. بعضی از قهرمانان کاراته در حدود ۴۰ سالگی با پروتز کامل این مفصل زندگی می کنند.
ـ میکروتروماتیزم های وارده به جمجمه: مغز شناور در سفالو آراکنوئیدن است که آن را در مقابل شوک وارده توسط جعبه استخوانی جمجمه حفظ می کند، صدمات وارده به جمجمه بر اثر ضربه در هنگام مبارزه می تواند تولید میکروتروماتیزم کرده و باعث مرگ نرون ها در محل کوچکی از مغز که Locus niger نام دارد بشود که مرکز کنترل حرکات بدن می باشد و تولید دوپامین که یک نرومه یا تور شیمیائی است می کند. کمبود دوپامین باعث بیماری پارکینسون می شود که بوکسورها زیاد به آن مبتلا می شوند و ورزش کاران رزمی حرفه ای هم در خطر مبتلا شدن هستند.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانیKisangani است
