* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
Ménière چیست؟
بیماری یا سندروم Ménière باعث حملات پی در پی سرگیجه می شود که با سوت کشیدن و صدای داخل گوش و کم شدن شنوایی همراه است و در اکثر موارد فقط گوش مبتلا می شود.
در این بیماری مزمن تعداد حملات بسیار متغیر و غیرقابل پیش بینی است. بیشتر مبتلایان چند حمله در سال دارند ولی بعضی ها چندین حمله در هفته. بین حمله ها یک مرحله بهبودی هست که ممکن است چند هفته طول بکشد. درمان کامل بیماری وجود ندارد ولی در اغلب موارد می شود عوارض آن را کم کرد.
این بیماری در بیشتر موارد نزد افراد ۴۰ تا ۶۰ سال دیده می شود ولی در نزد کودکان نیز وجود دارد. معمولاً تعداد زنان مبتلا کمی بیشتر از مردها است. در اروپا و آمریکای شمالی از هر هزار نفر یک نفر و در برخی مطالعات از هر ده هزار نفر یک نفر به این بیماری مبتلا شده است.
علل
علت بیماری هنوز معلوم نیست. این بیماری به گوش میانی حمله می کند یعنی عمیق ترین قسمت گوش که مرکز تعادل و شنوایی است. عضو شنوایی که به صورت حلزون است و عضو تعادل هر دو پر از مایعی به نام آندولنف endolymphe هستند.
سیمپتوم های بیماری بر اثر زیاد شدن آندولنف در گوش داخلی است که باعث فشار در گوش داخلی می شود و در نتیجه مانع می شود که پیام های صدایی و تعادلی به طور صحیح به مغز برسد و تولید سرگیجه و فرستادن اخبار ضد و نقیض به مغز می شود.
دانشمندان نمی دانند که چه چیزی عامل زیاد شدن فشار در گوش داخلی می شود و فرضیه های مختلفی در این باره دارند:
ـ عکس العمل یک ضربه یا صدمه در سر و یا بعضی عفونت ها؛
ـ آلرژی یا عدم تحمل بعضی از غذاها؛
ـ تغییراتی در سیستم دفاعی بدن (مکانیسمAuto- Immun)
درحال حاضر هیچ کدام از این فرضیه ها ثابت نشده است.
پیشرفت بیماری
بیماری با حملات غیرقابل پیش بینی و فرکانس های مختلف دیده می شود و در طی سال های اول بیماری حملات سرگیجه شدیدتر می شود و پس از گذشت ۵ تا ۱۰ سال این حملات خیلی کمتر شده و شدت آن نیز به تدریج کم می شود. در شروع بیماری معمولاً یکی از گوش ها دچار شده ولی نزد حدود ۵۰ درصد بیماران بعد از چند سال هر دو گوش درگیر بیماری می شوند.
علائم بیماری
این بیماری غیرقابل پیش بینی است. سیمپتوم ها باعث وحشت و نگرانی شدید می شود و فعالیت های روزانه مانند رانندگی خطرناک می شود. حتی بعد از این که حمله بیماری گذشت آثار بد ثانویه می تواند باقی بماند. بعضی از اشخاص ممکن است به طور دائم شنوائی را از دست بدهند و یا مشکلات تعادل دائمی داشته باشند. بر اثر حملات پی در پی بیماری، سلول های عصبی مسئول تعادل و مسئول شنوائی ممکن است بمیرند و سلول دیگری نیست که جای آنها را بگیرد. در اغلب موارد در شروع بیماری یکسری حملات پی در پی کوتاه مدت که چند هفته تا چند ماه طول می کشد، اتفاق می افتد و بعد بیماری به مدت چندین ماه یا بیشتر ساکت و آرام است.
علائم حمله بیماری
به طور کلی سیمپتوم ها به مدت ۲۰ دقیقه تا ۲۴ ساعت طول می کشد و باعث خستگی و بی حالی شدید می شود.
ـ احساس این که گوش سنگین شده همراه با اکوفن شدید (صدای سوت و وزوز) که معمولاً از اولین علائم بیماری است.
ـ سرگیجه شدید و ناگهانی که شخص را مجبور می کند دراز بکشد و شخص احساس می کند که همه چیز دور او می چرخد یا خودش دور خودش می چرخد.
ـ کم شدن شنوائی به طور مواج (کم و زیاد شونده)
ـ احساس گیج بودن و از دست دادن تعادل
ـ حرکات سریع چشم ها که قابل کنترل نیستند.
ـ گاهی همراه با دل بهم خوردگی و استفراغ و عرق کردن
ـ گاهی دل درد و اسهال وجود دارد
ـ بعضی مواقع احساس می کند که کسی او را هل می دهد و ناگهان زمین می خورد. در نتیجه ی این افتادن ناگهانی، ممکن است شخص صدمه ببیند.
علائم قبل از حمله
حملات سرگیجه در اغلب موارد شدید و ناگهانی است ولی گاهی بعد از چند علامت خبر دهنده پیش می آید مانند:
ـ احساس کیپ شدن گوش مانند آن چه که در ارتفاعات احساس می شود.
ـ کم شدن احساس شنوایی که ممکن است همره با سوت کشیدن داخل گوش باشد یا نباشد.
ـ سر درد
ـ حساسیت به سروصدا
ـ احساس گیجی
ـ از دست دادن تعادل بدن
بین دو حمله
ـ در بعضی اشخاص احساس عدم تعادل و صدای داخل گوش باقی می ماند.
ـ در اوایل بیماری حس شنوایی بین دو حمله طبیعی می شود ولی در اغلب موارد بعد از سال ها بیماری حس شنوایی به طور ناقص یا کامل از دست می رود.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
ـ افرادی که یکی از اعضای فامیل آنها دچار بیماری Meniere شده اند. بعضی آمادگی های ارثی برای بیماری هست. بعضی مطالعات نشان داده که ۲۰ درصد اعضای فامیل می توانند دچار بیماری بشوند.
ـ اروپایی های شمال اروپا و نسل آنها بیشتر دچار بیماری می شوند تا آفریقایی تبارها
ـ خانم ها سه برابر بیشتر دچار می شوند.
عواملی که باعث امکان بیماری می شوند مشخص نیست ولی به نظر می رسد که عوامل زیر باعث شروع حمله سرگیجه در نزد بیماران بشود:
ـ یک دوره استرس های احساسی شدید
ـ خستگی شدید
ـ تغییرات فشار هوا (مسافرت با هواپیما ـ یا کوهنوردی)
ـ عدم تحمل بعضی از غذاها مانند آنهایی که خیلی شور هستند و یا کافئین زیاد دارند.
پیشگیری
به علت این که علل بیماری مشخص نیست هیچ گونه امکان پیشگیری هنوز وجود ندارد.
برای کم کردن شدت و تکرار حملات چه می توان کرد؟
داروها: بعضی از داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود می تواند فشار داخل گوش داخلی را کم کند مانند داروهای ادرارآور که باعث خروج مقدار زیادی آب توسط ادرار می شود. به نظر می رسد که این داروها همراه با غذاهای کم نمک به کم کردن سرگیجه کمک می کند، ولی اثر زیادی برای جلوگیری از کم شدن شنوایی و صدای داخل گوش ندارند.
داروهای vasodilatateurs که عروق خونی را باز می کنند بعضی وقت ها مفید واقع می شوند مانند Betahistine که زیاد به کار می رود زیرا مستقیماً بر روی لابیرنت اثر گذاشته و سرگیجه را کم می کند.
باید توجه داشت که کسانی که از داروهای ادرارآور استفاده می کنند آب و مواد معدنی مانند پتاسیم را از دست می دهند و باید همراه غذاهایشان میوه های سرشار از پتاسیم مانند طالبی، پرتقال و موز استفاده کنند.
بخش دوم و پایانی هفته ی آینده
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانیKisanganiاست
