* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
در این مقاله به عفونت گوش میانی می پردازیم و نه عفونت گوش خارجی که به آن عفونت گوش شناگران هم می گویند و معمولاً در تابستان ها وجود آب در گوش باعث تولید عفونت قارچی یا باکتریایی می شود و درمان آن با درمان عفونت گوش میانی فرق می کند. هم چنین به عفونت گوش داخلی که به آن عفونت لابیرنت می گویند نیز بعدا می پردازیم.
“اتیت” عفونت و یا انفلاماسیون گوش است در فضای استخوانی کوچکی در گوش میانی که در پشت پرده گوش قرار دارد. این فضا توسط مجرایی که شیپور استاش نام دارد به قسمت بالایی حلق وصل می شود و در بیشتر موارد از همین راه است که ویروس یا باکتری ها به علت سرماخوردگی یا گلودرد (فارنژیت) به طرف گوش میانی بالا می روند
.
همه افراد می توانند اتیت بگیرند ولی بیشتر بیماران را کودکان تشکیل می دهند و معمولا با گوش درد و تب همراه است. ۷۰ درصد موارد باکتری ها باعث اتیت می شوند و سی درصد ویروس ها و در بیشتر موارد در عرض چند روز درمان می شود.
این بیماری عفونی در اکثر موارد در نزد شیرخواران و کودکان دیده می شود و معمولاً قبل از سه سالگی ۸۵ درصد کودکان حداقل یکبار به آن دچار می شوند و بعضی دو بار یا بیشتر. باید دانست که استفاده وسیع از بعضی واکسن ها علیه پنوموکوک و واکسن ضد گریپ باعث می شود که کمی از تعداد بیماران کاسته شود. در سال ۲۰۰۹ ـ ۲۰۰۸ پنجاه درصد از کودکان دو تا سه ساله حداقل یک بار اتیت گرفته اند.
انواع اتیت
سه نوع اتیت گوش میانی وجود دارد که علل و سیمپتوم های مختلفی دارند:
اتیت حاد ـ عفونت گوش میانی است که معمولا ۷ تا ۱۴ روز طول می کشد.
اتیت حاد مقاوم ـ که بیشتر از شش هفته طول می کشد. امکان اینکه مایعی در داخل گوش به مدت سه ماه و یا بیشتر جمع شود هست که نه علامت عفونی دارد و نه درد. در این حالت به آن اتیت سروزی می گویند که مشکل تولید شده بر اثر اتیت حاد است.
اتیت عودکننده ـ وقتی که اتیت حاد چند بار در یک فصل دیده شود به آن اتیت عودکننده می گویند.
علل تولید بیماری
در اغلب موارد عامل بیماری یک عفونت ویروسی است که اول به صورت سرماخوردگی و یا فارانژیت است و بر اثر آب ریزش بینی ویروس می تواند به گوش میانی برود و در ۶۰ تا ۷۰ درصد موارد یک عفونت باکتریایی هم به عفونت ویروسی اضافه می شود.
وقتی که شیپور استاش متورم یا بسته می شود امکان تولید یک اتیت میانی حاد زیاد است. شیپور استاش باعث می شود که فشار هوای داخل فضای گوش میانی و قسمت فوقانی حلق و هوای بیرون متعادل باشند و ترشحات گوش میانی را نیز خارج می کند. گاهی بر اثر سرماخوردگی مایع تولید شده بر اثر انفلاماسیون به خوبی خارج نمی شود و ازدیاد مایع و عدم تعادل فشار در داخل گوش میانی بهترین محیط برای ازدیاد و فعالیت های میکروبی است.
علل اتیت های مقاوم و تکراری
ـ وجود مایع عفونی در گوش پس از یک اتیت حاد
ـ پرده گوش پاره شده که بسته نشده باشد به عفونت مقاوم در گوش میانی کمک می کند.
ـ تب یونجه و آلرژی های درمان نشده دیگر.
ـ انفلاماسیون غدد آدنوئید که وقتی عفونی می شوند می توانند شیپور استاش را مسدود کنند.
مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید
اتیت حاد به ندرت ممکن است مشکلات جدی سلامتی تولید کند. مشکلاتی که بیش از همه دیده می شوند عبارتند از اتیت سروزی و اتیت های تکراری.
اتیت میانی سروزی و اتیت های تکراری می توانند باعث کم شدن شنوایی بشوند که در بعضی مواقع باعث تاخیر در یادگیری زبان در کودکان می شود و باید تشخیص داده و درمان شود.
هنگام عفونت گوش میانی مایع داخلی بر روی پرده گوش فشار وارد می کند که ممکن است تولید دردهای شدید و سپس پارگی پرده گوش و ترشحات چرکی یا خونی کند، ولی پارگی پرده گوش باعث از بین رفتن درد شده و در اکثر موارد در عرض چند روز خوب می شود. اگر پارگی پرده گوش تکرار شود ممکن است عمل جراحی لازم شود.
سیمپتوم های اتیت گوش میانی
نزد شیرخواران و کودکان
ـ اکثراً تب شدید
ـ درد در یک یا هر دو گوش که باعث می شود کودک مرتباً گوش ها را لمس کند (مالیدن یا کشیدن گوش)
ـ گریه، بی تابی و اشکال در خوابیدن و تحریک پذیری
ـ بی اشتهایی
ـ ترشحاتی که از یک گوش خارج می شود.
ـ کم شدن شنوایی؛ کودک به صداهای ضعیف جواب نمی دهد.
ـ در بعضی از کودکان باعث اشکالاتی در دستگاه گوارش می شود مانند اسهال و استفراغ.
باید دانست که در بیشتر کودکان امکان وجود ترشحات در داخل گوش میانی تا دو ماه پس از درمان عفونت وجود دارد که در اکثر موارد خطرناک نیست ولی باعث ناراحتی می شود.
سیمپتوم های اتیت سروزی
ـ اتیت های سروزی ممکن است تشخیص داده نشود، زیرا باعث درد شدید نمی شود و مهم ترین سیمپتوم آن کم شدن شنوایی یا تأخیر در حرف زدن کودک می شود. این بیماری در کودکان بین ۳ تا ۶ سال زیاد دیده می شود. اگر متوجه می شوید که کودک شما خوب نمی شنود با پزشک مشورت کنید.
نزد بزرگسالان
ـ درد نباض (ریتم ضربان قلب) در گوش که می تواند حتی در سر هم احساس بشود.
ـ احساس گرفتگی در گوش که باعث کم شدن شنوایی می شود.
ـ بی حالی عمومی مثل کمبود انرژی، تحریک پذیری، اشکال در خوابیدن و غیره و گاهی همراه با تب شدید.
ـ وزوز در گوش.
ـ گاهی خروج ترشحات زرد رنگ از سوراخ گوش که نشان دهنده پاره شدن پرده گوش است.
ـ سرگیجه و عدم تعادل
ـ اغلب قبل از اتیت سرماخوردگی وجود داشته.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
به طور کلی کودکان خردسال به آن مبتلا می شوند و آن هم به دلیل شکل و قرار گرفتن شیپور استاش است که نازک و افقی است و اگر آلرژی، سرماخوردگی و عفونت در دستگاه تنفسی وجود داشته باشد مایع تولید شونده غلیظ شده و باعث بسته شدن شیپور استاش و ایجاد محیط مناسبی برای فعالیت ویروس ها و باکتری ها در گوش میانی می شوند. کودکان به علت این که سیستم دفاعی بدنشان هنوز کامل نیست بیشتر دچار اتیت میانی می شوند.
ـ کودکانی که خواهر یا برادرشان دچار عفونت در گوش شده اند.
ـ کودکانی که دارای سابقه فامیلی آلرژی مانند آسم، اگزما، تب یونجه (آلرژی فصلی) و آلرژی های غذایی هستند و یا خودشان آلرژیک هستند. بعضی از مطالعات نشان داده که رابطه ای میان اتیت تکراری و آلرژی نسبت به شیر گاو در کودکان وجود دارد.
ـ کودکان تری زومیک
ـ کودکانی که دچار شکاف در لب و دهان هستند.
ـ کودکان نارس به دنیا آمده
ـ به عللی که هنوز مشخص نشده پسرها بیشتر از دخترها مبتلا می شوند.
ـ کسانی که شیپور استاش آنها کم کاری دارد و باعث می شود مایعات به راحتی در گوش میانی جمع شوند.
ـ اینوئیت ها، سرخ پوستان، افراد بومی ساکن آلاسکا به علت شکل شیپور استاش شان
عواملی که باعث خطر آلودگی می شوند
ـ رفتن کودکان به مهد کودک و کودکستان
ـ در معرض دود سیگار و یا میزان بالای آلودگی هوا قرار داشتن
ـ تغذیه با شیشه شیر به جای تغذیه با پستان مادر
ـ تغذیه با شیشه شیر در حالی که کودک در حالت دراز کشیده قرار دارد
ـ استفاده زیاد از پستانک مخصوصاً پس از ده ماهگی
پیشگیری
چند راهنمایی مهم:
ـ شستشوی مرتب دست ها و یاد دادن به کودکان که آن ها هم مرتب دستشان را بشویند مهم ترین راه پیشگیری از سرماخوردگی است که باعث اتیت میانی می شود.
ـ کودکان نباید در معرض دود سیگار قرار بگیرند. کودکانی که در معرض دود سیگار هستند بیشتر دچار اتیت می شوند و در اغلب موارد درمانشان طولانی تر است. ثابت شده که کودکانی که پدر و مادرشان سیگاری هستند ۴ برابر کودکانی که در هوای بدون دود هستند به اتیت گوش میانی مبتلا می شوند. دود سیگار از خوب کارکردن شیپور و عوامل محافظت کننده مخاط نازوفارنکس جلوگیری می کند.
ـ تا آنجایی که امکان دارد از مهد کودک های کوچک استفاده کنید، زیرا هر چه تعداد بچه در مهد کودک و کودکستان زیادتر باشد کودک شما در معرض سرماخوردگی بیشتری است.
ـ تا آنجایی که امکان دارد بچه از شیر مادر تغذیه شود، طبق مطالعات انجام شده توسط متخصصین کلینیک مایو در ایالات متحده شیرخوارانی که با شیشه شیر تغذیه می شوند ۲ تا ۳ برابر بیشتر در خطر عفونت های مجاری گوش هستند تا آنهایی که شیر مادر می خورند. شیر مادر باعث تقویت سیستم دفاعی نوزاد می شود و به عللی که هنوز مشخص نشده شیپور استاش این کودکان به راحتی بسته نمی شود.
یک متا آنالیز چاپ شده در سال ۲۰۰۶ نشان می دهد که شیرخوارانی که حداقل تا ۴ ماهگی و در صورت امکان تا ۶ ماهگی شیر مادر خورده اند به میزان کمتری در بین ۶ ماهگی تا دو سالگی به اتیت دچار شده اند.
ـ از شیشه شیر به خوبی استفاده کنید، کودک را بیشتر در حالت عمودی تغذیه کنید تا افقی و هم چنین در حالت خوابیده به او شیشه شیر ندهید، زیرا به غیر از بالا بردن امکان اتیت باعث خرابی دندان هایش هم می شود.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
