روز ۱۷ می سال ۱۹۹۰ سازمان بهداشت جهانی همجنسگرایی را از لیست بیماری ها خارج کرد. از آن پس همه سال در چنین روزی مراسم مختلفی برای پاسداشت این روز برپا می شود. برای اعضای جامعه ی اقلیت جنسی چه در ایران، چه خارج از آن که مبارزه ی دائمی با همجنسگرا و ترنس ستیزی جزء جداناشدنی از زندگی روزمره ی آنان به شمار می رود، اختصاص یک روز در سال به این منظور فرصت مناسبی را برای طرح مسائل و مشکلات این جامعه برای مخاطب عام، آگاهی رسانی و چاره اندیشی برای رفع این معضلات فراهم می آورد. در این میان نمی توان از اهمیت شهر تورنتو به عنوان یکی از شهرهایی که بیشترین جمعیت کوئیر و ترنس ایرانی در خارج از کشور را در خود جای داده، چشم پوشی کرد.
محبوبه کتیرایی راست) و کوشا دادوئی
در روز ۱۷ ام می با کوشش و پیگیری دست اندرکاران سازمان زنان ایرانی انتاریو کارگاهی با نام “سیالیت جنسی و گام ها بعدی” برگزار شد که سومین جلسه از سری پنل گفت و گوهایی بود که به مسئله ی جنسیت و گرایش جنسی برای مخاطب فارسی زبان می پرداخت. محبوبه کتیرایی (روان درمانگر) و کوشا دادویی (مددکار اجتماعی در مرکز بهداشتی شربورن) از گردانندگان این نشست بودند.
گزارش زیر چکیده ای از مسائل است که در این سه جلسه از طرف چندی از شهروندان کوئیرحاضر در جلسات با جامعه ی ایرانی در میان گذاشته شد.
در نشست اول با نام “مقدمه ای در هویت همجنسگرا (گی و لزبین)” که در روز ۱۹ آپریل برگزار شد، محبوبه کتیرایی و هومن خانی پور از تجربیات خود به عنوان شهروند لزبین و گی در جامعه ی ایرانی سخن گفتند.
محبوبه کتیرایی ابتدا درباره ی رویکرد مکاتب مختلف روانشناسی سخن گفت و توضیح داد که این رویکردها مانند بسیاری از سیستم های فکری پدرسالارانه هنوز در تلاش است که تجربه و هویت جنسیتی نوین مخالف با معیارهای مردسالار را تغییر دهد. مکاتب متفاوت سایکوآنالیز، رفتارگرایان، ادراک گرایان بعد از سال ها که هویت گی و لزبین از لیست بیمارها برداشته شد هنوز به چنین کاری ادامه می دهد.
در ادامه محبوبه کتیرایی به کیفیت خانواده های گی و لزبین و نحوه ی تربیت کودکان و نوجوانان در چنین خانواده هایی اشاره کرد و به اهمیت عملکرد خانواده ها و جامعه در ایستادگی در برابر پندارهای غلط در مورد گی و لزبین پرداخت.
پس از او هومن خانی پور به عنوان سخنران مهمان در مورد چالش های خود به عنوان مرد همجنسگرا سخن گفت. او همچون محبوبه کتیرایی مسئله ی مردسالاری و زن ستیزی را بانی اصلی همجنسگراستیزی در مورد مردان گی عنوان کرد و خاطرنشان کرد تا زمانی که زن ستیزی از فرهنگ ایرانی ریشه کن نشود، مسئله ی گی فوبیا بخصوص از طرف مردان جامعه به قوت خود باقی خواهد ماند.
او همچنین به همجنسگراستیزی درونی شده در میان جامعه ی گی و کوئیر ایرانی اشاره کرد و ریشه ی آن را پرورش در جامعه ی مرد سالار عنوان کرد.
نشست دوم با نام “مقدمه ای در هویت ترنس و اینترسکس”، دو تن از اعضای جامعه ی ترنس ایرانی ساکن تورنتو تجربیات خود را با مخاطبان در میان گذاشتند. سپیده* که از شهروندان ترنس زن جامعه ی ایرانی ست درباره ی سرگذشت خود و خشونت هایی که در خانواده و جامعه ی سنتی در ایران با آن روبه رو بوده صحبت کرد. سپس مثال هایی از خشونت های محسوس و نامحسوس که در جامعه ی کانادا و در میان جامعه ی ایرانی هر روزه با آنها روبه روست، آورد.
کوشا دادویی نیز اطلاعاتی در مورد روند گرفتن مجوز برای عمل تطبیق جنسیت به شرکت کنندگان و از بار مالی ای که چنین عمل هایی برای متقاضیان کم در آمد دارد، صحبت کرد.
سحر* که در میان حضار نشسته بود و خود یک زن ترنس است که سال ها پیش عمل تطبیق جنسیت را انجام داده از بار مالی سرسام آور این عمل ها و کمک ناچیز مالی در ایران سخن گفت و توضیح داد به دلیل اینکه عمل های تطبیق جنسیت در ایران با استانداردهای جهانی سازگار نیست ناگزیر تصمیم به انجام این عمل در خارج از ایران گرفته. او ادامه داد، پس از تکمیل پروسه ی تطبیق جنسیت مدیر سازمانی که در آن مشغول به کار بود، علیرغم ظاهر روشنفکری که داشت از پذیرش او در سازمانی که پیشتر در آن مشغول به کار بود سرباز زد.
نشست سوم با نام “سیالیت جنسی و گام های بعدی” در روز ۱۷ می، مقارن با روز مبارزه با همجنسگرا، دوجنسگرا و ترنس ستیزی برگزار شد. نعمان برومند و پدرام پنهان در این جلسه به عنوان سخنران های مهمان حضور داشتند.
نعمان در ابتدای صحبت گفت که گرایش و هویت جنسی مثل هر پدیده ی دیگری که با آن در زندگی روزمره سروکار داریم پدیده های سیالی هستند. او تأکید کرد که هویت و گرایش جنسی دو پدیده ی متفاوت هستند؛ گرایش جنسی، تمایل فرد به فرد دیگر است در حالی که هویت جنسیتی تلقی فرد از خودش و نحوه ای که خود را به دیگران معرفی می کند را شامل می شود. هر کس باید حق داشته باشد هویت و گرایش جنسی خود را آن گونه که خود می خواهد تعریف کند. او فشارهای اجتماعی را سد مهمی در برابر خودشناسی جامعه ی گی، لزبین و کوئیر دانست و مثالی از یکی از افراد خانواده اش آورد. خاله ی نعمان در سن ۶۲ سالگی وقتی برای دیدار او به ترکیه می آید و با دوستان کوئیر او آشنا می شود تازه با خود به صلح می رسد و گرایش خود را می پذیرد. او که همیشه عکس همکلاسی دوره ی دبستان خود را در کیف خود همراه داشته تازه متوجه می شود این حس که در واقع چه معنی ای داشته. بعد از برگشت به ایران و کسب اطلاعات بیشتر خود را لزبین معرفی می کند و از شوهرش جدا می شود. خوشبختانه فرزندانش بعد از مدتی هویت و گریش او را می پذیرند. نعمان می گوید بعد از ۶۲ سال خاله ی من به معنی واقعی شروع به زندگی کرد و لبخند به لبانش برگشت ولی افسوس که زمان زیادی را به خاطر بی اطلاعی از دست داد.
پدرام پنهان درباره ی مسیری که برای کشف هویت خود به عنوان کوئیر طی کرده صحبت کرد و درباره ی تجربیات شخصی خود در خانه و در ارتباط با نزدیکان و اجتماع خود حرف زد. او نیز همچون هومن خانی پور و محبوبه کتیرایی فرهنگ مردسالار را به عنوان مهم ترین عامل همجنسگراستیزی معرفی کرد.
از آن جهت که در هفته های آتی گزارش مشروح از هر کدام از نشست ها به قلم اعضای شرکت کننده به نظر خوانندگان خواهد رسید، نگارنده به نوشتن این گزارش مختصر اکتفا می کند و مخاطبان را به دنبال کردن مطالب در هفته های آینده در شهروند فرا می خواند.
*به منظور حفظ هویت افراد از نام مستعار استفاده شده است.
