ناخودآگاهم انسان گریز است چرا که طبیعت را تخریب می کند

مریم پورکریم آرشیتکت و نقاش، فارغ‌التحصیل دانشگاه هنرهای زیبای تهران است. به بهانه برگزاری نمایشگاه انفرادی او در تورنتو با ایشان گفتگویی انجام دادیم.

خانم پورکریم کمی درباره تکنیکی که برای خلق اثر می پسندید برای ما بگوئید؟

ـ در این مدت که در کار کشیدن نقاشی و خلق اثر هستم، از مواد مختلفی مثل آبرنگ، مداد رنگی و رنگ روغن استفاده کردم و همچنین از روش های مختلفی که مواد و ابزار گوناگون نقاشی در اختیارم می گذاشتند، بهره جستم. پس از جستجو و مطالعه رنگ اکرلیک و روش های مختلف پیاده سازی آن را انتخاب کردم. رنگ آکرلیک قابلیت های زیادی را برای اجرا در اختیار هنرمند قرار می دهد و از طرفی خمیرهای متنوع آن امکان خلق تابلوهایی فراتر از دو بعد را فراهم می کند. همچنین این ماده امکان تلفیق سایر مواد با خود را فراهم می سازد، به گونه ای که می توان آثار تلفیقی با استفاده از چند ماده گوناگون مثل روان نویس، مواد رنگی، پاستل و آکرلیک خلق کرد. خشک شدن سریع این رنگ هم به هنرمند اجازه می دهد که در مدت زمانی کوتاه اثر خود را خلق کند.

درباره فضای ذهنی خودتان که در آثارتان منعکس شده توضیح دهید؟

ـ تصور می کنم فضای ذهنی ام به شدت تحت تأثیر فرم ها، شکل ها و رنگ های موجود در طبیعت است. این فضای ذهنی از طرفی تحت تأثیر رشته تحصیلی ام معماری می باشد. چون وظیفه یک معمار خلق فرم در فضا و ایجاد فضاهای پر و خالی در کنار هم است به گونه ای که با هم به یک تعادل عینی برسند. همین امر در نقاشی در مقیاس کوچک تر و در فضای دو بعدی یا نیمه سه بعدی خلق می شود. از طرفی فضای ذهنی ام تحت تأثیر حرکت در فضا و مکان است به گونه ای که گاه حتی به صورت ناخودآگاه در آثارم نمود پیدا می کند.

هدفتان از به کار بردن سمبل های کهن ایران مثل ترنج که در آثارتان به صورت مدرن استفاده شده چیست؟

ـ نقوش کهن ایرانی از کودکی در ذهن من نقش بسته است و به نظر من در ناخودآگاه همه ی ایرانی ها می توان آن را کشف کرد. در حقیقت وقتی اولین حرکت ها را در فضا در نقش کودکی که چهار دست و پا راه می رود انجام داده ایم به گونه ای مشغول نظاره گری و کشف نقوش و رنگ های بی نظیر فرش ها و گلیم های ایرانی بوده ایم.

علاقمندی پدرم که همیشه عاشق فرش های ایرانی بود و زمین خانه مان را با این باغچه های زیبا فرش می کرد پایه علاقمندی به این نقوش را در من صد چندان کرد.

البته تحصیل من در رشته معماری و علاقمندی من به نقوش و تزئیناتی که در معماری دوره های مختلف استفاده می شده است در انتخاب این نقوش تأثیرگذار بوده است. به هر حال هیچ انسانی را نمی توان از پیشینه اش جدا فرض کرد و آن در ناخودآگاه شما اثر می گذارد و وقتی قلم به دست می گیرید می بینید که قلم شما روی کاغذ نقشی را طرح می زند که عاشق آن بوده اید. در استفاده از این طرح ها تلاشم این بوده که تنها آنها را تکرار نکنم، بلکه با تغییر دادن و مدرن کردن آنها و تلفیق آنها با عناصر جدید به خلق طرح هایی جدید نائل شوم که شیفتگی انسان ها را در برخورد با آنها برانگیزد و از طرفی طرحی جدید و معرفی جدید در خود نهفته داشته باشد.

عناصر طبیعت در آثار شما حضور چشمگیری دارند. علت این توجه چیست؟

ـ گمان می کنم علت علاقمندی من به طبیعت به دوران کودکی من مربوط می شود. فضایی که در آن رشد کردم خانه ای بسیار قدیمی در شمال ایران بود که حیاطی بسیار بزرگ و سرسبز و حوضی پر از ماهی های قرمز داشت که اقاقیایی روی آن سایه می انداخت. مادرم همیشه حیاط مان را مانند بهشتی کوچک پر از گل و گیاه نگاه می داشت. رونمایی هر روزه زیبایی و سرسبزی طبیعت شمال ایران تأثیر شگرفی روی من گذاشت که همواره در نقاشی هایم بازتاب داشته است. بدین دلیل، ذهن من، به خاطر علاقمندی عجیبم به طبیعت، رنگ ها و فرم های آن، همواره به دنبال سوژه ای برای خلق گوشه ای از آن،  چه به صورت عینی یا انتزاعی است. حتی کوچک ترین عناصر در طبیعت مثل بخشی از ساقه یک درخت، یک برگ یا یک قطره آب الهام بخش من برای خلق اثر هستند. گاهی خطوط و فرم هایی که در طبیعت می یابم در ذهنم حک می شوند، رشد می کنند، گسترش می یابند و روی بوم پیاده می شوند.

در آثار شما نوعی کادربندی دیده می شود. آیا می توان این فضاسازی را با دید رشته معماری که در آن تحصیل کرده اید پیوند زد؟

ـ در هنگام خلق یک اثر به شدت تحت تأثیر خلق فضاهای پر و خالی در کنار هم هستم به گونه ای که هم فضاهای پر و هم فضاهای خالی تأثیرگذار و پر مفهوم باشند. خلق فضا در نقاشی هم با رنگ ها و خطوط و سایه روشن انجام می شود و ضمناً خطوط اصلی چیره و تأثیرگذار نیز می تواند به ایجاد فضا کمک کند. کادربندی و استفاده از خطوط قوی می تواند بازتاب پیشینه تحصیل من باشد چون همان گونه که واقف هستید سطوح و خطوط، نقش اساسی در خلق فضا ایفا می کنند.

در بعضی آثار از مواد متفاوت استفاده کردید که اثر را به نوعی کلاژ بدل کرده، کمی برای ما درباره این تکنیک بگویید؟

ـ یکی از دلایلی که به استفاده از رنگ آکرلیک علاقمند شدم امکاناتی است که خمیرهای متفاوت آن در اختیار هنرمند قرار می دهند که بتواند نقاشی برجسته را روی بوم خلق کند و به گونه ای بعد سوم را هم وارد نقاشی کند. از طرفی امکانات این نوع رنگ و خمیر به شما اجازه می دهد که از مواد مختلفی مثل چوب، پارچه، کاغذ رنگی، نخ و مهره برای خلق آثارتان استفاده کنید. به خاطر دارم که مادرم همیشه با پارچه ها، نخ ها و کامواهای رنگی خیاطی و بافتنی می کرد. خلق این کارها همیشه در من تأثیرگذار بوده و هست و با توجه به خمیرهای رنگ آکرلیک می توانم از این مواد در آثارم استفاده کنم، اندیشه ام را فراتر از استفاده از یک ماده واحد بسط دهم و بتوانم از هر چه که احساس می کنم در کارم به کار می آید، استفاده کنم.

هدف تان از نمایش معماری ایران دوره هخامنشی در آثارتان چیست و چرا این دوره تاریخی را انتخاب کردید؟

ـ چند ماه پیش یکی از دوستان قدیمی ام که ساکن اصفهان است از من خواست که برای دیوار کتابخانه اش نقاشی بکشم و تنها شرطش این بود که نقاشی برگرفته از آثار باستانی باشد. در ابتدا زمان زیادی را برای انتخاب اثر باستانی جهت سوژه نقاشی ام صرف کردم. با توجه به پیش زمینه تحصیلی ام و مطالعاتی که در زمینه تاریخ معماری داشتم همیشه مجذوب غنا و هماهنگی نهفته در معماری دوران هخامنشی می شدم و البته ارتباط شگرف آن با معماری بین النهرین، مصر و یونان و این بهم پیوستگی شناور، زیبا و پر ابهت همیشه من را تحت تأثیر قرار می داد. به نظر می رسد که این بخش از تاریخ و معماری ایران متعلق به پیش از اسلام کمتر مورد توجه و شناخته شده است. بدین لحاظ تخت جمشید را به عنوان اولین کارم که یک اثر باستانی را به تصور می کشید انتخاب کردم و برای تاکید بیشتر از نقوشی که در تخت جمشید به عنوان تزیین استفاده شده و البته نمود زیبایی شناختی و مفهومی دارد هم بهره جستم.

دلیل نپرداختن تان به نشانه های انسانی چیست؟

ـ در هنگام خلق اثر هنری بیشتر مجذوب طبیعت هستم و به نشانه های انسانی نمی اندیشم شاید احساسی در درونم می گوید که طبیعت بدون حضور انسان ها زیباتر است! در تمام دوران زندگی ام شاهد تخریب و آلودگی طبیعت به دست انسان ها بوده ام و آرزوی من احترام همه انسان ها به طبیعت است. شاید به این دلیل ناخودآگاه است که انسان ها در آثارم حضور ندارند و تنها طبیعت بکر و زیبا نمود پیدا می کند.

خانم پورکریم سپاس که وقت خود را به خوانندگان شهروند دادید.

ـ من هم سپاسگزارم.