امروز جای تردید نیست که آب و هوای جهان در حال تغییر است. امسال تا همین جا میانگین درجه حرارت هوا بالاتر از همه سال های گذشته بوده است. پارسال هم نسبت به سال های قبلش گرم ترین سال بود. متاسفانه تقریبا هر روز ما شاهد یکی از عوارض این تغییر در نقاط مختلف دنیا هستیم. در ماه می امسال در شهر فورت مک موری ایالت آلبرتا نود هزار نفر به دلیل آتش سوزی مجبور به ترک خانه خود شده و به شهرهای اطراف پناهنده شدند. در این آتش سوزی ۲۴۰۰ خانه از بین رفت.
خوشبختانه همه خبرها بد نیست. بالاخره در دسامبر سال گذشته در پاریس ۱۹۷ کشور جهان به توافق رسیدند که میزان تولید گازهای گلخانه ای را در سطح معقول کاهش دهند. در نوامبر امسال در مراکش ۱۹۳ کشور فوریت این عهدنامه را تأیید و امضا کرده اند. به علاوه تولید گازهای گلخانه ای دنیا در سه سال گذشته ثابت مانده است.
خبر بد این است که دانالد ترامپ رئیس جمهور آینده امریکا تغییر آب و هوا (Climate Change) را باور ندارد و وعده کرده است که ایالات متحده را از عهدنامه پاریس بیرون بکشد. او مدعی ست که جنجال تغییرات جوی را چینی ها راه انداخته اند تا به اقتصاد امریکا ضربه وارد کنند. به نظر می رسد مشاورانی را که تا به حال انتخاب کرده است نیز نظر مشابهی دارند. مایرن ابل مشاور انتخابی او در محیط زیست سال ها برای بزرگترین شرکت های آلوده کننده مانند اکسون موبیل و کمپانی های صاحب نیروگاه های ذغالی کار می کرده است. سال گذشته در یک نشست تقاضا کرده بود که بودجه بیشتری در اختیارش گذاشته شود تا به قول خودش جنجالی را که فعالان محیط زیست بر پا کرده اند، خنثی کند.
او می گوید ایجاد شک در ذهن مردم عامل پیروزی (شرکت های تولید کننده انرژی ذغالی) است. لازم به توضیح است که نیروگاه های ذغالی بیشترین آلودگی را ایجاد می کنند.
تولید شبهه در اذهان عمومی سیاست کهنه ای ست که کمپانی ها برای ادامه سوددهی تولیدات مضر مانند سیگار از آن بهره گرفته اند. اکسون موبیل و سایر شرکت های نفتی حدود دو دهه است که با تبلیغات مداوم این شک را ایجاد کرده بودند که کلایمت چنج واقعی نیست. با اتخاذ این سیاست یک اقدام جدی بین المللی را به عقب انداختند در حالی که به کسب سود سرشار خود ادامه دادند.
مایرن ابل بدون این که تخصصی در این مورد داشته باشد سالهاست تغییر آب و هوا را انکار می کند و در کتمان کردن آن توسط شرکت های نفتی نقش موثری داشته است. او وعده کرده است که مقادیر زیادی از زمین های دولتی را برای بریدن درختان، اکتشاف و استخراج ذغال، نفت و گاز در اختیار کمپانی ها قرار دهد.
رابرت پرکتور استاد تاریخ علوم دانشگاه استنفورد می نویسد دولت ترامپ ضد دانش ترین دولت امریکا خواهد بود. او می گوید این عصر به نام عصر اطلاعات نام گذاری شده است، ولی شاید باید این را عصر بی خبری خواند.
ایالات متحده رتبه دوم را در تولید گازهای گلخانه ای دارد. بیرون آمدن آن از عهد نامه پاریس به اصطلاح هر چه را که فعالان محیط زیست در طی سالها رشته بودند پنبه خواهد کرد. این خطر وجود دارد که با بیرون رفتن امریکا سایر کشورها خواسته یا ناخواسته از تعهدات خویش نسبت به عهدنامه پاریس سر باز زنند. وقتی جورج بوش در سال ۲۰۰۱ امریکا را از قرارداد کیوتو که به منظور کنترل تولید کربن وضع شده بود بیرون کشید، عملاً این قرارداد را به نابودی کشاند. بی عملی کشورها کفه را به نفع کمپانی های نفتی سنگین تر می کند و آینده حیات روی زمین را به خطر خواهد انداخت.
ترامپ وعده کرده است که سازمان حفاظت محیط زیست را کوچک کند، طرح موسوم به انرژی تمیز پرزیدنت اوباما را منحل کند، و قوانینی را که برای مهار کمپانی ها وضع شده است از میان بردارد.
مارک وین فیلد استاد دانشگاه یورک معتقد است که برای ترامپ خنثی کردن اقدامات پرزیدنت اوباما جهت مبارزه با کلایمت چنج ساده نخواهد بود.
البته کشورهایی که آلوده کننده های عمده هستند نظیر چین، هند، اتحادیه اروپا، ژاپن، برزیل و کشورهای نفت خیز خاور میانه وعده کرده اند که به هر صورت مبارزه با تغییر آب و هوا را ادامه خواهند داد.
کاترین مکنا وزیر محیط زیست کانادا نیز اعلام کرد که اتاوا با تمام قدرت برای کاهش تولید کربن می کوشد. نماینده چین گفته است که حرکت ایجاد شده در جهت مقابله با آلودگی هوا برگشت پذیر نیست. چینی ها در سال گذشته ۱۰۳ میلیارد دلار خرج تولید انرژی غیر فسیلی کرده اند. این مقدار یک سوم سرمایه گذاری به این منظور در کل جهان بوده است.
در عین حال هنوز این سئوال باقی ست که آیا کشورهای جهان بدون شرکت امریکا می توانند این مهم را به سرانجام برسانند.
قرارداد پاریس دو نقطه ضعف دارد، اولا تصمیم گیری میزان کاهش کربن در اختیار خود کشورهاست و در ثانی در صورت نرسیدن به میزان مورد نظر جریمه ای به کشور مربوطه تعلق نمی گیرد. و این در حالی است که گزارش اخیر برنامه محیط زیست سازمان ملل اعلام کرده است که حتی میزان تعهد کشورها در قرارداد پاریس هنوز آنقدر نیست که از یک فاجعه جهانی جلوگیری کند.
خوشبختانه جاستین ترودو نخست وزیر کانادا یکی از رهبران کشور هایی ست که مسئله کلایمت چنج را بسیار جدی تلقی می کند. دولت لیبرال کانادا ۱۱۱ میلیون دلار اضافه برای مبارزه با کلایمت چنج تخصیص داده است. این بودجه تا به حال به اصطلاح سبزترین بودجه کاناداست. این مبلغ صرف راه سازی و وسائل حمل و نقل تمیزتر، تحقیقات در مورد تکنولوژی به اصطلاح سبز، همکاری منطقه ای برای انتقال الکتریسته، تصفیه فاضل آب، و نظیر آن خواهد شد.
ولی متاسفانه دولت کانادا مبارزه با گرم شدن هوا را از دیدگاه اقتصادی می سنجد. با این که دولت لیبرال کانادا در مورد کاهش تولید کربن جدی است ولی منافع اقتصادی کوتاه مدت را نیز در مد نظر دارد. به نظر می رسد که دولت می کوشد مبارزه با کلایمت چنج و دست آوردهای اقتصادی را با هم ترکیب کند.
روزنامه گلوب اند میل می نویسد محدود کردن یک طرفه صنایع کانادا به منظور کنترل گازهای گلخانه ای قدرت رقابت را از آنها می گیرد. این به ضرر اقتصاد کاناداست.
ناظران معتقدند که ترکیب مبارزه با کلایمت چنج و دنبال کردن منافع اقتصادی کاری سخت و یا شاید غیر ممکن باشد. برای جلوگیری از بلایای افزاینده ناشی از گرم شدن جو باید افت اقتصادی کوتاه مدت را پذیرفت.
برپایه چنین سیاستی دولت کانادا پروژه گاز طبیعی بریتیش کلمبیا که مقادیر بسیاری کربن آزاد می کند و بمب کربنی نامیده شده است را به تصویب رساند. این پروژه تا سال ۲۰۲۴ از یارانه (سوبسید) دولتی هم استفاده خواهد کرد.
همچنین حداقل احداث یک خط لوله نفت سنگین (خط لوله کیندر مورگان) در حال تصویب است. این به کمپانی های نفتی کمک می کند تا به استخراج و تولید نفت قیری که آلوده کننده ترین روش استخراج نفت است ادامه دهند.
به علاوه دولت کانادا یارانه ی شرکت های تولید سوخت فسیلی را قطع نخواهد کرد. جیم کار وزیر منابع طبیعی می گوید با شرایط امروز بازار نمی شود شرکت های نفت و گاز را بیشتر از این تحت فشار گذاشت. مقدار این یارانه ۳/۳ میلیارد تخمین زده می شود. کسر بودجه امسال دولت فدرال سی میلیارد دلار است. لازم به تذکر است که سود خالص ایمپریال اویل یکی از شرکت های دریافت کننده این یارانه در سال گذشته ۱/۱ میلیارد دلار بوده است.
سیاست یکی به نعل و یکی به میخ زدن مشکل اصلی امروز را حل نمی کند. دیوید سوزوکی زیست شناس معروف کانادایی می نویسد، نمایندگان انتخاب شده توسط مردم باید سلامت و آتیه مردم را در دراز مدت در نظر داشته باشند. آنها نباید منافع مالی کوتاه مدت و یا امیال شرکت های بزرگ را دنبال کنند.
او می نویسد، بسیاری از نمایندگان مردم درباره کلایمت چنج و سوخت فسیلی این مهم را در نظر نمی گیرند.
به قول دیوید سوزوکی، ما سه راه در پیش رو داریم:
در سناریوی اول احداث تاسیسات جدید سوخت فسیلی را متوقف می کنیم و می گذاریم تا تاسیسات فعلی مستهلک شوند و به جای آن تولید انرژی تمیز را توسعه داده و جایگزین می کنیم. این فرصت می دهد تا انتقال به انرژی تمیز به تدریج صورت پذیرد.
در حالت دوم کمپانی ها به اکتشاف منابع جدید و استخراج سوخت فسیلی ادامه می دهند تا زمانی که تولید آنها به دلیل محدودیت های دولتی و انرژی تمیز ارزان تر مقرون به صرفه نباشد. در این صورت مقادیر زیادی سرمایه و شغل از بین می رود.
در سناریوی آخر ما به کندن، بیرون کشیدن، و آلوده کردن ادامه می دهیم تا متوسط افزایش دما به دو درجه سانتیگراد برسد که حاصل آن فاجعه همه گیر انسانی و اقتصادی ست.
تاکنون هر چه دانشمندان پیش بینی کرده بودند به وقوع پیوسته است. حتی بسیاری از متخصصان از سرعت پیشرفت کلایمت چنج ابراز حیرت می کنند. پیش بینی می شود که اگر روند فعلی ادامه پیدا کند تا پایان قرن ادامه حیات روی زمین به شکلی که ما می شناسیم امکان پذیر نباشد.
این عصر اطلاعات است نه عصر بی خبری و بویژه امروز عصر و زمان پشت گوش انداختن نیست. اگر جورج بوش و استیون هارپر و شرکت های نفتی در اوائل قرن جلوی همکاری جهانی برای کنترل گازهای گلخانه ای را گرفتند و در نتیجه فرصت های طلابی از دست رفت. نباید گذاشت که این بار دانلد ترامپ و هم فکرانش فرصت های ایجاد شده امروز را از دست انسان خارج کنند.
۲۸ نوامبر ۲۰۱۶
