آنچه در ماه نوامبر سال ۲۰۱۶ میلادی سبب پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شد؛ در سال ۲۰۱۷ می تواند در اروپا نیز تکرار شود. طرح های ترامپ برای کنترل مهاجران، جدا شدن از پیمان تجارت آزاد آمریکا و اروپا و اجرای “یک اقتصاد ملی بسته”، در جذب توده ها به شعارهای پوپولیستی او نقش بسیار تعیین کننده ای داشت.
این مواضع پوپولیستی در اروپا نیز در حال پیشروی شتابناک هستند. چنین مواضعی به ویژه مردمی را جذب می کند که خود را بازندگان “جهانی گردانی اقتصاد” در سه دهه اخیر می دانند.
لایه های میانی و پائینی طبقه متوسط جوامع صنعتی، احساس می کنند که در این روند بازنده بوده اند. قدرت خرید آن ها در سی سال گذشته تا حد زیادی کاهش یافته است.
پوپولیست های اروپا، با دلگرمی از پیروزی هم سنخ خود دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا، سوار بر همین موج در حال پیش تاختن هستند.
امسال در آلمان، فرانسه و هلند انتخابات پارلمانی برگزار می شود. پیروزی پوپولیست های راستی که مثل ترامپ شعار “بستن مرزها به روی مهاجران” و “تقدم منافع اقتصادی ملی به منافع مشترک در چارچوب اقتصاد جهانی” را سر می دهند، قابل پیش بینی است.
برپایه پیش بینی های قابل اعتماد، جبهه ملی فرانسه، حزب آلترناتیو برای آلمان و حزب راستگرای نژادپرست هلند، حتی اگر نتوانند قدرت سیاسی را در کشورهای خود به دست بگیرند، دست کم بخش مهمی از کرسی های مجالس ملی را اشغال خواهند کرد و بر ترکیب و سیاست دولت های آینده تاثیری اجتناب ناپذیر خواهند داشت.
با توجه به این که تاکنون دولت های راست و ناسیونالیست در مجارستان و لهستان قدرت را به دست گرفته اند، پیروزی راست های بیگانه ستیز در دو کشور متنفذ آلمان و فرانسه، می تواند زمینه را برای رشد شتابناک راستگرایی در تمام اتحادیه اروپا فراهم کند.
این روند می تواند حتی سبب رشد گرایش های ناسیونالیستی در تمام کشورهای عضو بیانجامد و ضعف شدید اتحادیه اروپا و بازگشت کشورهای عضو آن به سمت قوانین ملی را در پی داشته باشد.
این روند بیشتر تشدید خواهد شد اگر ایتالیا نتواند بر بحران مالی شدیدی که هم اکنون گرفتار آن شده است، رهایی یابد.
رشد اقتصادی اندک در جهان
دویچه بانک به عنوان یکی از بزرگترین نهادهای مالی اروپا رشد اقتصاد جهانی را در سال ۲۰۱۷ اندکی کمتر از ۳ و نیم درصد پیش بینی کرده است. این، برای کاستن از عوارض هشت سال بحران اقتصادی جهانی اصلا کافی نیست.
جهان صنعتی، از زمان بحران بزرگی که در سال ۲۰۰۸ میلادی از آمریکا آغاز شد و سپس در آسیا و اروپا دامن گسترد، همواره از پائین بودن رشد اقتصادی رنج برده است. پیش بینی دویچه بانک حکایت از آن دارد که این روند در سال ۲۰۱۷ نیز ادامه خواهد یافت.
در هشت سال گذشته، دولت ها در کشورهای صنعتی از ترس کاهش بیشتر رشد اقتصادی و افزایش کوتاه مدت تعداد بیکاران، به جای اصلاح زیرساخت های اقتصادی کوشیدند با تزریق پول به بازار به مقابله با بحران مالی بپردازند، اما نتیجه این اقدامات موفقیت آمیز نبود.
طبیعی است که وقتی مراکز تولیدی ناکارآمد به صورت مصنوعی زنده نگهداشته و اصلاحات زیرساختی به آینده موکول شوند، در درازمدت اقتصاد دستخوش رکود می شود و شعارهای بی پشتوانه پوپولیستی در میان لایه های میانی کشورهای صنعتی پذیرش بیشتری می یابند.
بزرگترین ریسک برای توسعه اقتصاد جهانی در سال ۲۰۱۷ می تواند افزایش بهره بانکی از سوی بانک فدرال آمریکا باشد. در این صورت، به احتمال زیاد بانک مرکزی اروپا نیز نرخ بهره راهبردی را بالا خواهد برد. این امر باعث بلوکه شدن بیشتر نقدینگی در حساب های سپرده و کاهش سرمایه گذاری در بازار مسکن و تولید می شود.
مجموعه اطلاعات موجود نشان می دهند که سال جاری جهان، به ویژه در بخش کشورهای پیشرفته صنعتی، وضعیتی بهتر از سال ۲۰۱۶ نخواهد داشت. سلطه راستگرایی افراطی و ادامه رکود اقتصادی از مشخصه های اصلی این سال خواهند بود.
