* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
در نقاطی از بدن که اعصاب نزدیک پوست هستند و فاصله آن ها با استخوان کم است فشار بیشتری روی عصب وارد می شود مثل محل عبور عصب اولنار از پشت آرنج یا عصب رادیال از پشت بازو و باعث مور مور شدن یا خواب رفتن دست می شود که در هر سنی ممکن است پیش بیاید، اما اگر تکراری بود باید دنبال عامل آن گشت و آن را برطرف کرد.
در این جا معمولاً فشار از خارج بر روی عصب وارد می شود ولی گاهی هم فشار از داخل به عصب وارد می شود مثل فشار بر روی عصب در تونل کارپین یا مچ دستی که معمولا عصب به راحتی از داخل آن ها عبور کرده ولی گاهی این کانال تنگ شده و به عصب فشار وارد می کند و گاهی هم تاندون های همراه عصب به علت کار زیاد یا تکراری مچ دست و انگشتان عامل آن هستند.
بعضی وقت ها ممکن است بر اثر فشار بر روی عصب اولنار در پشت اپی کندیل میانی آرنج باشد و یا فشار بر روی شبکه اعصاب گردنی بر اثر دنده گردنی.
امکان این که خواب رفتن دست بر اثر فشار به ریشه اعصاب محیطی بر اثر فتق بین دیسک مهره ای مهره های پنجم و ششم گردنی باشد که بر اثر فشار به ریشه اعصاب محیطی است و گاهی اعصاب محیطی بر اثر بیماری های متابولیک دچار اختلال می شوند.
بعضی وقت ها پیام های حسی در سر راه شان به مغز یا بصل النخاع به علت صدمات داخلی و آسیب های بافتی بد ترجمه می شوند و امکان تولید خواب رفتگی می شود مثل بیماری MS.
علل
۱ـ کار کردن زیاد با کامپیوتر و موش آن مخصوصاً اگر ارتفاع صندلی یا میز تنظیم نباشد و فشار زیاد روی مچ دست وارد شود و همین طور از بالشتک مخصوص موش که برجستگی برای استراحت مچ دست دارد استفاده نشود.
۲ـ سندروم کانال کارپین یا تونل مچ دستی که باز هم بر اثر کار زیاد یا تکرار همان حرکت و یا حتی به علت دیابت و عوامل هورمونی مثل کم کاری تیروئید ـ حاملگی پیش می آید و بالاترین عامل در نزد زنان است.
۳ ـ دیابت: خواب رفتن دست و پا مهم ترین و شایع ترین صدمات عصبی وارده به اعصاب محیطی است. اعصاب به علت دیابت به خوبی تغذیه نمی شوند. اعصاب پاها صدمه پذیرتر هستند که باعث تولید بیماری های پای دیابتیک می شود. درباره پای دیابتیک به آرشیو مطالب پزشکی در شهروند مراجعه کنید.
۴ ـ گردش خون به خوبی انجام نمی شود که شایع ترین علت خواب رفتن اعضا در هنگام خواب است و همین طور صدمه دیدن عروق بر اثر بیماری های دیگر مثل دیابت.
۵ ـ بیماری گیلن باره
۶ ـ مسمومیت ها
ـ مسمومیت های دارویی که باعث مسمومیت اعصاب محیطی می شوند که از همه مهمتر داروهای مربوط به شیمی درمانی هستند.
ـ مسمومیت ویتامینی که بر اثر مصرف زیاد ویتامین ها مخصوصاً خانواده ویتامین B تولید می شوند.
ـ مسمومیت با فلزات سنگین مثل جیوه، سرب، تالیوم و آرسنیک. درباره مسمومیت با سرب قبلاً مفصل گفته شده. مسمومیت با جیوه بر اثر شکستن لامپ های کم مصرف یا مهتابی و درجه تب جیوه ای و تنفس جیوه بخار شده تولید می شود.
۷ ـ اگر اعمال جراحی بر روی دست، آرنج، کتف و گردن انجام شده ممکن است باعث صدمه دیدن یا التهاب و تحریک عصب بشود.
۸ ـ آرتریت: با این که آرتریت باعث التهاب در مفاصل می شود ولی این التهاب باعث صدمه پذیری و تحریک اعصاب در نواحی التهابات مفصلی هم می شود.
۹ ـ تغییرات فشار خون: اگر به علل مختلف مثل بیماری های اعصاب محیطی یا صدمه دیدن در تنظیم و کنترل فشار خون مشکل ایجاد شود و باعث کم شدن فشار خون سرخرگی در آن نواحی شود، اعصاب محیطی، عروق محیطی و فشار خون را کنترل می کنند.
۱۰ ـ سکته های مغزی می توانند باعث مرگ یا صدمه دیدن قسمت هایی از اعصاب بشوند و بر اثر عدم احساس باعث خواب رفتن دست و پا بشوند، البته در کسانی که قبلاً سکته مغزی داشته اند.
۱۱ ـ بیماری های عصب مرکزی نخاع مثل MS
۱۲ ـ سایر بیماری های خود ایمنی به غیر از دیابت نوع یک مانند لوپوس و روماتیسم، آرتریت روماتوئید مفصلی و بعضی از بیماری های کبدی ـ کلیوی.
۱۳ ـ مشکلات ناحیه گردن، مثل دنده گردنی، آرتروز گردن، عوارض پس از شکستگی یکی از مهره های گردنی، مخصوصاً فشاری که روی اعصابی که از بین مهره های پنجم و ششم گردنی وارد شود.
۱۴ ـ الکلیسم و کم خونی بر اثر رژیم ناکافی و مخصوصاً کم خونی های تولید شده بر اثر کمبود تیامین و خانواده ویتامین B.
عوامل ریسک ابتلا به بیماری
عواملی که باعث التهاب مفاصل دست می شوند، چاقی، سیگار کشیدن، بارداری و مشاغلی که باعث حرکات تکراری و قوی دست می شوند، مثل پیانیست ها، تایپیست ها، مکانیک ها، قالیباف ها و قصاب ها (در ایران و در کشورهای اطراف آن) و به ندرت در ورزشکاران مثل گلف بازها، دوچرخه سواران و قایق رانان (پارو زدن) و اکثراً به علت فعالیت های تکراری با نیرو و فشار زیاد در حالی که مچ دست خم شده است.
پیشگیری
پیشگیری بستگی به عامل تولید بیماری دارد. مثلاً بیمار دیابتی باید بیماری را جدی گرفته و درمان و رژیم غذایی و وزن خود را کنترل کند. اگر کارهای دستی و سنگین می کنید روش های زیر برای کاهش فشار بر روی دست و مچ دست مفیدند.
از نیروی کمتری استفاده کنید و فشار کمتری بر مچ دست وارد کنید.
در حین کارهای تکراری مثل نواختن پیانو یا تایپ هر چند دقیقه به دست ها استراحت بدهید.
درمان
درمان را باید با درمان عامل اصلی خواب رفتن دست شروع کرد. اگر بر اثر فشار بر روی اعصاب و تونل کارپین باشد راهنمایی های زیر مفیدند:
* مچ بند طبی باید ۲۴ ساعته استفاده شود و مچ شما را موقع خواب بی حرکت نگه دارد. مچ بندها انواع مختلفی دارند قبل از خرید با دکتر داروساز مشورت کنید کدام برای شما مفیدتر است.
* فیزیوتراپی
ـ آموزش تغییر وضعیت مچ دست
ـ انجام حرکات کششی در طول فعالیت های روزانه و استراحت
ـ حرکات کششی برای تقویت عضلات و انعطاف پذیری مچ دست و انگشتان.
ـ استفاده از گرمادرمانی و سرما درمانی برای آرامش سوزش و درد دست.
* ارگوتراپی
ـ تنظیم فاصله و اندازه میز نسبت به صندلی محل کار
ـ بهتر نشستن و بهتر کار کردن
*کینزیوتراپی (ورزش درمانی)، حرکات ورزشی مخصوص برای تقویت بعضی عضلات و استحکام عضلات انگشتان دست، ساعد، کتف، بالا تنه و پشت.
