گفت وگوی شهروند با لیلا رمضان پیانیست برجسته ی جهانی
هفت ساله که بود از علاقه اش به پیانو به پدر و مادر گفت. می گوید “اولین باری که صدای پیانو را شنیدم، عاشق این ساز شدم” و آنقدر اصرار کرد تا برایش پیانو خریدند.
از آن زمان تا پانزده سالگی هنرجوی استاد مصطفی کمال پورتراب در کلاس های خصوصی او بود و سلفژ و تئوری و پیانو می آموخت.
می گوید، “آن زمان نه کنسرواتواری در ایران بود، نه دانشگاه رشته ی موسیقی کلاسیک را داشت و هر کس که می خواست پیانو بنوازد باید به کلاس های خصوصی می رفت.”
در ادامه ی راه با استادان دیگری همچون رافائل میناسکانیان و دلبر حکیم اُوا پیانیست تاجیکی هم کار می کند. می گوید”در این مدت کنسرت زیاد می دادیم. انجمن ایران و اتریش استاد از اتریش می آورد و برای ما مسترکلاس می گذاشت و بعد ما کنسرت می دادیم. یا اینکه با هنرجویان آقای پورتراب هر چند ماه یک بار دور هم جمع می شدیم و برای همدیگر اجرا می کردیم”.
در سال ۲۰۰۰ برای تحصیل موسیقی آکادمیک به پاریس می رود و در فرانسه و سوئیس موسیقی را به طور آکادمیک دنبال می کند.
نزد استادانی چون ژان کلود پنتیه و هلموت دویچ در فرانسه و سوئیس آموختن پیانو را به طور حرفه ای ادامه داد و در اکول نرمال آلفرد کورتو در پاریس کارشناسی ارشد در رشته تدریس پیانو گرفت و دو کارشناسی ارشد از کنسرواتوار عالی لوزانِ سوئیس در تک نوازی و هم نوازی دریافت کرد.
به دلیل استعدادی که از خود نشان داد موفق شد از بنیاد آلبرت روسل در فرانسه و بنیادهای نیکاتی دولوز، انگلبرتس و مکس دیژوست در سوئیس بورس دریافت کند.
با آهنگسازانی چون تریستان مورای، میکاییل ژرل، لوئیس نائون و ویلیام بلانک همکاری کرد و اجراهایی در رادیو سوئیس و رادیو فرانسه داشت.
جلد شهروند ۱۶۳۴
در همین دوران بود که موسیقی او را با همسر آینده اش آشنا کرد و با آهنگساز و کلارینتیست شاخص فرانسوى، بلِز اوبالدینى، ازدواج می کند. با هم گروه موسیقى معاصر ماتکا در ژنو را پی می ریزند و او به عنوان پیانیست و مدیر هنری گروه کار می کند.
در فرانسه، سوئیس، ایتالیا، امریکا، کانادا و ایرلند اجراهای بسیاری داشته و به زودی در موزه ی آقاخان در تورنتو نیز اجرایی دارد با عنوان “صد سال موسیقى ایران براى پیانو”. با توجه به اینکه این کنسرت را در کشورهای دیگر هم داشته، پرسیدم آیا این به صورت یک تور سراسری ست که حالا به تورنتو رسیده است، می گوید:” اولین بار این پروژه در ایران انجام شد. این پروژه را حدود سه سال پیش شروع کردم و تصمیم گرفتم یک رپرتوار فقط از آهنگسازان ایرانی داشته باشم و دوست داشتم که اولین اجرایش در ایران باشد و آهنگسازان ایران قطعه ی خودشان را بشنوند. بااینکه متاسفانه تعدادی از آنان دیگر نیستند مثل آقای حنانه و آقای ملک اصلانیان، ولی بسیاری دیگر که هستند، اصلا موسیقی شان در ایران شنیده یا حتی اجرا نشده بود مثل قطعات آقایان والی، رنجبران و فرهت. این برای اولین بار بود که قطعات این همه آهنگساز در کنار هم و زیر یک سقف شنیده می شد. در دی ماه ۱۳۹۳ من قطعات ۲۲ آهنگساز ایرانی را در دو شب در تالار رودکی اجرا کردم.”
از جمله آثاری که در این دو شب اجرا شد، آثاری از ایرج صهبایی، فوزیه مجد، لوریس چکناواریان، رضا والی، کارن کیهانی، علیرضا مشایخی، امین‌الله حسین، آرش عباسی، هوشیار خیام، نادر مشایخی، حمیدرضا دیبازر، بهزاد رنجبران، احمد پژمان، احسان صبوحی، مهران روحانی، اشکان خمسه‌پور، علیرضا فرهنگ، هرمز فرهت، امانوئل ملک اصلانیان، محمد رضا درویشى، لوریس چکنواریان و مرتضی حنانه بود.
لیلا رمضان ادامه می دهد: “پس از اجرا خیلی استقبال کردند. از آن فیلم ویدیویی تهیه کردند و فکر می کنم خود پروژه بود که بزرگ شد من در ابتدا فقط می خواستم داستان موسیقی صد سال اخیر در ایران را اجرا کنم یعنی از امین الله حسین (۱۹۰۵) تا حالا که تقریبا یک دوره ی صد ساله را در بر می گرفت و گزیده ای از تمام این آهنگسازان را جمع آوری و اجرا کردم و وقتی با استقبال روبرو شد، دیدم این کمبود وجود دارد و تصمیم گرفتم که ادامه بدهم. کم کم خود این آهنگسازان من را دعوت کردند که این پروژه را در شهرهای محل سکونت خودشان هم اجرا کنم. آقای فرهت به ایرلند دعوت کرد و آقای والی به فستیوالی در پیتسبورگ آمریکا و در هر دو جا کنسرت اجرا کردم. ضبط های ویدیویی را برای فستیوال های مختلف فرستادم و همه استقبال می کردند چون همیشه موسیقی ایران را با موسیقی سنتی آن می شناختند و کسی این رپرتوار را که آهنگسازان ایرانی برای ساز پیانو نوشته اند، نمی شناسد. برای همین برایشان جالب بود که با آن آشنا شوند. در حقیقت الان سه سال است که کار اصلی من این پروژه است.”
در قالب این پروژه، نخستین سی دی از مجموعۀ چهار سی دی صد سال موسیقی ایران برای پیانو توسط شرکت انتشاراتی هارمونیا موندی در فرانسه منتشر شده است. سی دی اول در مورد آهنگسازان بین ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۵ است که ژانویه وارد بازار شده است. سی دی دوم سوئیت شهرزاد از علیرضا مشایخی است که یک سوئیت در ۹ تابلو است داستان شهرزاد و شهریار است و آهنگساز خودش داستان را دوباره بازنویسی کرده و مثل یک اپرا برای پیانو است. این بزرگترین قطعه برای پیانو است که در ایران نوشته شده است. سی دی سوم فقط به آهنگسازان نسل جوان که بعد از انقلاب به دنیا آمده اند، اختصاص دارد. و سی دی چهارم هم فقط مربوط به ابتدای قرن می شود و آهنگسازانی مثل مرتضی حنانه، امانوئل ملک اصلانیان، امین الله حسین و مسعودیه را در بر دارد.
درباره ی آثاری که در موزه آقاخان اجرا می کند، می گوید: “من گزیده ای از اینها را اجرا می کنم، یکی دو قطعه از آغاز قرن، یکی دو قطعه از آهنگسازان بین ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۵، بخشی از شهرزاد و یکی دو قطعه از آهنگسازان نسل جوان.”
لیلا رمضان، با اینکه هفده سال است در خارج کشور (سوئیس) زندگی می کند، اما ارتباطش را با خانه قطع نکرده. او عضو شورای انتخاب قطعات و هیأت داوران دهمین جشنواره ملی موسیقی جوان بوده و همچنین امسال (۱۳۹۵) جایزه بین المللی پیانوی باربد را در شیراز بنیان گذارد و خود مدیر هنری آن شد.
از او می پرسم در حالی که تمام تحصیل و کار و زندگی ات در خارج ایران بوده، چه شد که به فکر تخصیص جایزه برای پیانیست های جوان ایرانی افتادی؟ پاسخ می دهد:”وقتی سال ۲۰۰۰ آمدم بیرون تا هشت سال مرتب درس می خواندم بعد که درسم تمام شد، کنسرواتوار سوئیس مرا استخدام کرد. با توجه به اینکه همسرم یک آهنگساز فرانسوی ست وقتی آنسامبل متکا را بنیانگذاری کردیم، من شروع کردم به کار با آهنگسازان و وقتی این کار را شروع کردم دلم می خواست پروژه ای را با یک آهنگساز ایرانی انجام بدهم. چون از وقتی که از ایران بیرون آمدم دیگر نمی دانستم آنجا در زمینه ی موسیقی چه خبر است و دوست داشتم که بدانم. سال ۱۳۹۳ از طریق آنسامبل خودمان یک آهنگساز ایرانی به نام کارن کیهانی را دعوت کردیم به ژنو برای چهار ماه. او خودش سنتور می نواخت و برای آنسامبل ما قطعه ای نوشت و ما آن را اجرا کردیم و از رادیو سوئیس پخش شد. پس از انتشار خبر این پروژه، روی فیسبوک آهنگسازان ایرانی با من تماس می گرفتند و دوست داشتند که قطعاتشان را بدهند تا من اجرا کنم. در ادامه ی همین بود که من پروژه ی صد سال موسیقی ایران برای پیانو را دنبال کردم. به ایران رفتم و در تهران و شیراز کنسرت دادم. در شیراز پس از کنسرت، آقای خباز که برگزار کننده ی کنسرت من بودند گفتند که آقای محمد ملازم رئیس کارخانه ی باربد ـ اولین و تنها کارخانه ی سازنده ی پیانو در ایران ـ می خواهند اسپانسر برنامه ای در رابطه با پیانیست ها بشوند. بعد از آن بود که تصمیم گرفتیم کنکور پیانوی باربد را در شیراز برگزار کنیم.
اردیبهشت ماه امسال تصمیم گرفتیم که پیانیست ها دی وی دی هایشان را بفرستند و ما از میان آنها انتخاب کنیم و دو روز هم مسترکلاس برایشان بگذاریم و پس از اجرای صحنه ای، ما دو نفر را انتخاب کنیم تا برای مسترکلاس برای مدت ده روز به فرانسه بیایند.”
می پرسم استقبال چگونه بود؟، می گوید: “ما فکر نمی کردیم اینقدر استقبال شود. تعداد ۱۱۵ دی وی دی برای ما فرستادند. من با آقای کریستوف بوکوجیان استاد قبلی ام در کنسرواتوار پاریس و خانم ظریفیان همکار ایشان این ویدیوها را دیدیم و بیست نفر را انتخاب کردیم. آقای بوکوجیان با من به ایران آمدند و این بیست نفر روی صحنه برای ما اجرا کردند و سیزده نفر انتخاب شدند. این ۱۳ نفر دو روز مسترکلاس با آقای بوکوجیان گذراندند و در نهایت از بین آنها دو نفر انتخاب شدند، اشکان لایق ۱۹ ساله از تهران و بابک رشیدیان ۱۷ ساله از مشهد، که قرار است جولای امسال به فرانسه بیایند. دو نفر هم به عنوان ذخیره اعلام شدند (محمدجواد بهرامی ۱۶ ساله و متین لادنی ۲۴ ساله هر دو از تهران) تمام این هزینه ها را هم پیانوی باربد، آقای ملازم برعهده گرفته است.”
به این ترتیب بود که نخستین دوره جایزه بین المللی پیانو باربد، ۲۲ تا ۲۴ دی ماه ۹۵، به پیشنهاد و حمایت مالی محمد ملازم، موسس کارخانه و گالری پیانوی باربد (تنها تولید کننده پیانو در ایران) و همکاری موسسه فرهنگی هنری شهر آفتاب، انجمن شیراز فیلارمونیا و کنسرواتوار شهر پاریس در سه مرحله و با داوری لیلا رمضان و کریستوف بوکودجیان در شیراز برگزار شد. این مسابقه در دو گروه سنی ۱۱ تا ۱۸ سال و ۱۸ تا ۳۵ سال برای نخستین بار در ایران، به همت بخش خصوصی و با مدیریت هنرى لیلا رمضان، پیانیست ایرانی ساکن سوئیس و آرش اسماعیلى، مدیر هنری انجمن شیراز فیلارمونیا و مدیریت اجرایی محسن خباز، رییس موسسه فرهنگی هنری شهر آفتاب برگزار شد.
شنبه ۲۵ فوریه ۲۰۱۷ ساعت ۸ شب در موزه آقاخان لیلا رمضان داستان صد سال موسیقی ایران برای پیانو را می نوازد؛ داستانی که لیلا آن را جزو میراث فرهنگی ما می داند، و می گوید خوشحال می شود که هموطنان از این پروژه حمایت کنند.
