شهروند ـ فرح طاهری: شنبه ۴ فوریه ۲۰۱۷، مستند “خاک ـ شکوفه ـ آتش” ساخته ی شبنم طلوعی در بنیاد پریا در تورنتو به نمایش درآمد. این فیلم درباره ی زندگی طاهره قره العین است. طاهره شاعر و از اولین مریدان سیدعلی محمد باب بود و نخستین زن بابی که حدود ۲۰۰ سال پیش روبنده از صورت برگرفت. او در نهایت دستگیر شد و پس از سه سال حبس خانگی، در سن ۳۵ سالگی اعدام شد.
شبنم طلوعی، کارگردان، با حضور خود و فرزندش در این مستند، زندگی طاهره ـ زن بحث برانگیز و شاخص تاریخ ایران که دویست سال پیش به رسم معمول “نه” گفت ـ را به زندگی زن امروزی پیوند می دهد؛ زنی که مثل طاهره مادر است، و دو سده بعد، همچنان جنسیت و عقیده و باور سد راهش می شود، “نه” می گوید، به مهاجرت کشانده می شود و این مبارزه را ادامه می دهد. او با روایت داستان طاهره، گویی داستان خود را هم در کنارش روایت می کند و همین ما را با مستندی چند لایه مواجه می کند.
بعد از نمایش فیلم، احمد تبریزی، رئیس بنیاد پریا و پرشین سیرکل، با اشاره به اینکه برگزارکننده ی برنامه پرشین سیرکل است، از کارگردان فیلم که از پاریس میهمان تورنتویی ها بود، دعوت کرد تا به پرسش های حاضران پاسخ دهد.
شبنم طلوعی، ضمن تشکر از پرشین سیرکل و حاضران در سالن، در پاسخ به یکی از پرسش ها گفت، من سعی کردم قصه ی زندگی طاهره را تعریف کنم و هیچ جوابی هم بر پرسش ها مطرح نکنم و هرکس خواست برود و بیشتر مطالعه کند. در واقع می خواستم مبلّغ یا سخنگوی باوری نباشم.
همچنین در پاسخ به پرسش دیگری که دلیل پرداختن به زندگی “حضرت طاهره” را پرسید، گفت، من خواستم فیلمی بسازم که درباره ی “حضرت طاهره” نباشد. راجع به طاهره قره العین باشد که محدود به باور بابی و جامعه بهائی نمی شود. در پروسه ی ساخت فیلم وقتی شروع کردم به تحقیق متوجه شدم نکته ی طاهره قره العین در واقع در بین آن هجده نفر پیروان اولیه باب، این است که از آن کانسپت بابی خارج می شود و برای هر کسی که دلش می خواهد “نه” بگوید و دلش می خواهد که نگاه رفرمیستی داشته باشد، معنی پیدا می کند. این برای من جالب بود. با تهیه کننده هم به این نتیجه رسیدیم که طاهره قره العین را در کانسپت یک گروه خاص نگه نداریم چون قره العین متعلق به همه است و دارد در دانشگاه های مختلف دنیا، جز ایران و کشورهای غالب اسلامی، تدریس می شود، به عنوان یک زن آزادیخواه، شاعر، ادیب که از قضا بابی هم بوده، که از قضا برای بهائیان هم مقدس است، که از قضا بهائیان باور دارند که او مسیر بیشتری را رفته، ما سعی کردیم به این کار نداشته باشیم، ولی نمی توانستیم منکر باور او هم باشیم.
دلیل ساختن این فیلم هم این بود که من در خانواده ای به دنیا آمدم و بزرگ شدم که نیمی از آن بهائی بود. از بچگی درباره ی”حضرت طاهره” شنیده بودم و بزرگتر که شدم فهمیدم نباید راجع به او در مدرسه حرف زد. و بزرگتر که شدم به دلیل اینکه بهائی هستم، ممنوع الکار شدم و طبیعتا در چنین شرایطی وقتی که آدم “نه” می گوید، می گردد دنبال کسان دیگری که “نه” گفته اند، ولی می خواستم راجع به حضرت طاهره کار نکنم چون فکر می کردم محدودش می کنم و قره العین خیلی وسیع تر از اینهاست.
پرسش دیگر در مورد وجه شاعری طاهره قره العین بود و اینکه جای شاعری که در مورد او صحبت کند، مثل آقای خوئی، در فیلم خالی بود.
شبنم طلوعی گفت، قره العین یکی از وجوهش شاعری ست، فقط شاعر نیست. او افزود، این کار محققی داشته به نام خانم دکتر ساغر صادقیان، برای همین ساخت فیلم دو سال طول کشیده. من می خواستم ببینم نگاه های مختلف به طاهره چگونه بوده حتی آنها که او را فحش داده اند. در جریان کار متوجه شدم که شاعری قره العین بخش کناری زندگی اش بوده یعنی وسیله ای بوده که می خواسته ایدئولوژی اش را مطرح کند. با اساتیدی هم که صحبت کردم همین نظرات را داشتند، اما اعتراف می کنم که نمی دانستم آقای اسماعیل خوئی در مورد ایشان جلوی دوربین صحبت می کنند یا نه. ما با ۲۷ نفر تماس گرفتیم که بیایند جلوی دوربین، کسانی که در دانشگاه ها دارند ایشان را درس می دهند، کسانی که در موردش کتاب نوشته اند، می خواستیم نظر افراد مخالف را هم داشته باشیم، جز این افراد که در فیلم دیدید، کس دیگری حاضر نشد، و گفتند جلوی دوربین نمی آییم برای اینکه برایمان بد می شود. یا جلوی دوربین من که در ایران مشکل دارم نمی آیند، یا در مورد قره العین در سطح عمومی صحبت نمی کنند چون می خواهند به ایران بروند.
به هر حال این اولین فیلمی ست که در مورد طاهره ساخته شده، و حتما قدم های بعدی از زاویه های دیگری به او خواهد پرداخت.
گفتنی است که در این جلسه فیلمبردار ـ نیما کفیل دوانی ـ آهنگساز فیلم ـ پریسا ثابت ـ و خانمی که کار زیرنویس انگلیسی فیلم را انجام داده بود (و متاسفانه نام ایشان را به خاطر ندارم) در سالن حضور داشتند و مورد تشویق قرار گرفتند.
حاضران ضمن تعریف از موسیقی متن فیلم درخواست کردند که خانم پریسا ثابت به روی صحنه رود تا با او آشنا شوند. خانم ثابت با حضور کوتاهش بر صحنه گفت، اگر به نظرتان موسیقی متن خوب است این از حساسیت خود شبنم است که ساعت ها برای این کار با من به صورت اسکایپی وقت صرف کرده است.
جلسه با پرسش و پاسخ های بیشتری ادامه یافت.
مشخصات فیلم:
خاک ـ شکوفه ـ آتش (مستندی در مورد زندگی طاهره قره العین)
فیلمنامه، کارگردانی و تدوین: شبنم طلوعی
مشاور هنری و مجری طرح: لادن دوراندیش
پژوهش و مشاور تاریخی: ساغر صادقیان
نویسندگان روایت: شادی بیضایی و شبنم طلوعی
فیلمبردار: نیما کفیل دوانی
با تصاویری از: آرش اختری راد، مریم اشرافی، آذرنوش کشاورزی
اصلاح رنگ: گرگوری ارونیتیس
آهنگساز: پریسا ثابت
با سپاس از عباس بختیاری
صدابردارصحنه: مازیار رزاقی
طراحی صدا و افکت: امیرحسین حسینی
میکس صدا: تیری دولور
گرافیک: تئوکراسیون
خوشنویسی عنوان و اشعار: یونس فقیهی
تهیه کننده: پرژن میدیا پروداکشن
عکس های این گزارش: مهدی ترابی کیا
