* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
ازکلمه گواتر برای زیاد شدن حجم غده تیروئید استفاده می کنند. گواتر بیماری نیست ولی در بیماری های مختلفی دیده می شود.گواتر به علت زیاد شدن حجم تیروئید می تواند مشکلاتی تولید کند مخصوصاً اگر همراه با غیرطبیعی شدن کار غده تیروئید و کم و زیاد شدن ترشح هورمون های آن باشد که کم کاری آن هیپوتیروئیدی و پر کاری آن هایپرتیروئیدی نام دارد و یا گاهی هم بر اثر علت دیگری مثل سرطان تیروئید است که خوشبختانه به وجود آمدن آن در گواتر نادر است.
همان طور که گفتم گواتر زیاد شدن حجم غده تیروئید است که در جلو و پایین گردن قرار دارد و از دو لب چپ و راست تشکیل شده که توسط یک پل مانند به هم مربوط هستند، در حالت طبیعی غده تیروئید بین ۲۰ تا ۳۰ گرم وزن دارد.
تیروئید هورمون های تیروئیدی را می سازد که نقش بسیار مهمی در فعالیت های بدن دارند. گواتر می تواند به صورت هموژن باشد که بزرگ شدن هموار یک یا هر دو لب باشد و یا به صورت ناهموار که به آن گواتر ندولر یا مولتی ندولر می گویند و باعث می شود در یک یا چند نقطه تیروئید حجمش زیاد شود.
گواتر به صورت یک برجستگی غده مانند بزرگ دردناک یا بی درد با رشد سریع یا آرام و یا با علائم بدکاری تیروئید مشخص می شود. توجه بیمار به وجود یک برآمدگی نرم در جلو و پائین گردن جلب می شود و یا پزشک هنگام معاینه و لمس گردن آن را تشخیص می دهد.
در کشورهای پیشرفته خیلی کم ممکن است که گواتر آن قدر بزرگ بشود که مشکلی برای بلع و یا تنفس و یا تغییر در صدای بیمار ایجاد کند ولی ممکن است در بیمارانی که سریعاً درمان نشوند پیش بیاید.
در بعضی مواقع لمس گواتر ممکن است تولید درد بکند که به آن درد بر اثر لمس کردن می گویند. وقتی که گواتر همراه با هایپرتیروئیدی یعنی تولید بیش از حد طبیعی هورمون های تیروئیدی باشد ممکن است باعث از دست دادن وزن شخص، تاکی کاردی (سریع شدن ضربان قلب)، لرزش، نگرانی و عصبانیت، عرق کردن شدید، احساس گرمی بدن و شکم روش گردد و برعکس وقتی که هیپوتیروئیدی (کمبود هورمون های تیروئیدی) وجود دارد این علائم دیده می شوند: ممکن است صورت متورم شود، شخص اضافه وزن پیدا کند، احساس سرما، خستگی و کم شدن فعالیت های مغزی و حتی دپرسیون شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
ـ وقتی که یک برجستگی در جلو و پایین گردن وجود دارد؛
ـ وقتی که احساس درد در تماس با این ناحیه وجود دارد؛
ـ کم و زیاد شدن بی دلیل وزن و عوض شدن وضع اخلاقی
پزشک پس از معاینات و آزمایشات لازم بیمار را به یک متخصص غدد داخلی، متخصص گوش و حلق و بینی و در صورت لزوم یک جراح معرفی می کند.
علل
علل مختلفی باعث تولید گواتر می شود. علت اختلاف بر اثر هموژن یا هتروژن بودن یا غیرطبیعی بودن فعالیت های تیروئید یا بدون آن ممکن است بر اثر عوامل زیر باشد:
ـ عوامل تغذیه ای، ژنتیک و هورمونی (علت این که گواتر در نزد زنان بیشتر دیده می شود)
ـ دخانیات به تولید گواتر کمک می کند و مانع جذب ید می شود.
ـ در معرض تشعشعات قرار گرفتن، مثل پرتو درمانی سر و گردن در کودکی، یا در محیط رادیواکتیو بودن.
گواترهای هموژن
گواترهایی هستند که غده تیروئید در تمام حجم خودش متورم شده آن هم به صورت هموژن.
گواتر هموژن با فعالیت های طبیعی تیروئیدی، تولید درد نمی کند. اندازه های مختلفی دارد و احتیاج به درمان خاصی ندارد و ۸۰ درصد در نزد زنان دیده می شود.
یک گواتر هموژن با هایپرتیروئیدی، بیشتر در نزد زنان دیده می شود و اغلب منشاء فامیلی دارد و همراه از دست دادن وزن، احساس ضعف، عرق کردن زیاد، زودرنجی، و لرزش است. در بعضی موارد همراه با Exophtalmie یعنی کره چشم حجمش زیاد شده و از کاسه چشم بیرون می زند.
گواتر هموژن با هیپوتیروئیدی: این نوع هم بیشتر در زنان دیده می شود. ممکن است بر اثر بعضی از داروها مثل لیتیوم یا کمبود ید در بعضی از مناطق کره زمین مثل آلپ و پرینه در فرانسه تولید شود. گواتر قبل از مصرف نمک طعام تقویت شده توسط ید زیاد دیده می شد. همین طور ممکن است منشاء خانوادگی و یا یک بیماری اتوایمیون به نام تیرئیدیت هاشی موتو باشد که بدن آنتی کورهایی بر ضد تیروئید خودش می سازد.
گواترهایی که بر اثر زیادی ید تولید می شوند: پس از عکس برداری هایی که با مواد حاجب مثل عکس برداری از دستگاه ادراری و کیسه صفرا انجام می شود و یا درمان مشکلات ضربان قلبی توسط amiodarone انجام می شود و ممکن است که شخص دچار هیپو یا هایپرتیروئیدی بشود که در اولی مشکل تولید شده به تدریج عقب نشینی می کند و برای دومی به محض قطع دارو.
گواترهای دردناک همراه با تب: می تواند بر اثر یک تیروئیدیت خیلی حاد تولید شود که اول هیپوتیروئیدی و بعد اغلب هایپرتیروئیدی تولید میکند و معمولاً به خودی خود در عرض چند هفته یا ماه خوب می شود و اگر تاکی کاری وجود داشته باشد پزشک ممکن است آسپرین، کورتیکوئید و درمان برای آرامش ضربان قلب تجویز کند.
گواترهای هتروژن یا ندولر
لمس کردن غده تیروئید و یا اکوگرافی حضور یک یا چند ندول را نشان می دهد که ممکن است همراه با غیرطبیعی بودن فعالیت های تیروئیدی باشد یا نباشد. ندول یا ندول ها ممکن است خنثی با فعالیت هورمونی طبیعی تیروئید، سرد یا هیپواکتیف همراه با کمبود هورمون های تیروئیدی گرم یا هایپراکتیف با ترشحات زیاد هورمون های تیروئیدی باشند.
ندول های گرم به ندرت می توانند سرطانی باشند ولی ندول های سرد سفت، مایع، یا مخلوط سفت و مایع در ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد سرطانی هستند.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
