* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
تیروئید غده ای پروانه ای شکل است که در جلوی گردن زیر سیب آدم قرار دارد و سازنده هورمون های کنترل کننده متابولیسم بدن است (سوخت و ساز). متابولیسم انرژی لازم را به بدن می رساند تا بدن فعالیت های اساسی اعضایی مانند قلب، مغز، تنفس، هضم و جذب غذا و نگهداری درجه حرارت بدن را تنظیم کند.
به دلایلی که هنوز مشخص نیست گاهی غده های کوچکی در آن تولید می شود که به آن ندول های تیروئیدی می گویند.
بین ۵ تا ۲۰ درصد مردم دچار یک ندول (که بزرگتر از یک سانتی متر است و هنگام لمس کردن حس می شود) هستند و البته تعداد دیگری دچار ندول های غیرقابل لمس هستند که با اکوگرافی تشخیص داده می شوند. بدین ترتیب بین ۴۰ تا ۵۰ درصد مردم یک ندول تیروئیدی دارند. بنا به دلایل هورمونی ندول ها در حدود چهار برابر در نزد زنان بیشتر از مردان دیده می شود.
ندول ها اغلب هیچ سیمپتومی ندارند و در ۹۵ درصد موارد خوش خیم هستند و ۵ درصد آنها منشاء سرطانی دارند. ۵ تا ۱۰ درصد از ندول های خوش خیم سمی به شمار می روند یعنی باعث می شوند که هورمون های تیروئیدی خیلی بیشتر از حد لازم تولید شوند و بعضی وقت ها هم یک ندول می تواند به قدری بزرگ بشود که روی اعضای مجاورش فشار وارد کند (۵/۲ درصد موارد) در هر ملاقات با پزشک (پزشک خانواده، ژنیکولوگ، متخصص غدد یا آندوکرومینولوگ) باید جلوی گردن لمس و معاینه انجام شود.
بسیار مهم است که منشاء تولید ندول تشخیص داده بشود تا مشخص شود که چه نوع ندولی وجود دارد و چه درمانی مورد احتیاج است.
انواع ندول های تیروئیدی
ندول کلوئیدال بیشتر از همه ندول ها دیده می شود و از سلول های طبیعی تشکیل شده است.
کیست ها: کیست ها کیسه هایی پر از مایع هستند که اندازه آنها می تواند به چندین سانتی متر برسد و معمولاً خوش خیم هستند.
ندول انفلاماتوار: در بیشتر موارد در اشخاصی تولید می شود که به تیروئیدیت مبتلا شده اند که یک التهاب تیروئید است. تیروئیدیت می تواند پس از یک بیماری اتوایمیون (بیماری که بدن آنتی کور علیه اعضای خودش درست می کند) باشد مثل تیروئیدیت Hoshimoto یا پس از بارداری تولید شود.
آدنوم: یک غده خوش خیم است. از نظر آناتومی نسج غده ای شباهت زیادی به نسج سالم تیروئید دارد. برای تشخیص قطعی بین آدنوم و سرطان تیروئید باید حتماً بیوپسی انجام شود.
سرطان تیروئید: ندول بدخیم یا سرطانی ۵ تا ۱۰ درصد ندول های تیروئید را تشکیل می دهند و تعداد مبتلایان نسبت به سایر سرطان ها خیلی کمتر است. ۷۵ درصد بیماران را زنان تشکیل می دهند و این نسبت در تمام کشورها رو به ازدیاد است، ولی برای مردان احتمال زیادی هست که یک ندول خوش خیم سرطانی بشود. اشخاصی که سابقه بیماری های تیروئیدی دارند و کسانی که قبلاً رادیوتراپی در سر و گردن داشته اند بیشتر در خطر مبتلا شدن هستند. خوشبختانه این نوع سرطان در اغلب موارد خوب درمان می شود و میزان زنده ماندن بیماران پس از ۵ سال ۹۸ درصد است.
گواتر یا ندول: گواتر ندول نیست و تمام غده تیروئید است که حجمش زیاد می شود. ندول به صورت یک گلوله سفت شده روی تیروئید است ولی در بعضی از گواترها زیاد شدن حجم تیروئید ناهماهنگ است و قسمت های بزرگ شده در نقاط مختلفی از تیروئید وجود دارند و به این دلیل به آن گواتر ندولر یا مولتی ندولر می گویند.
بیشتر ندول های تیروئید هیچ گونه سیمپتومی ندارند و اکثر آنها را پزشک در هنگام معاینه گردن کشف می کند. بعضی وقت ها بیمار و یا اطرافیانش متوجه یک برجستگی کوچک در ناحیه تیروئید می شوند. اگر ندول خیلی بزرگ بشود می تواند بر روی گردن احساس فشار تولید کند، گاهی می تواند دردناک باشد و یا مشکلی برای بلع و یا تنفس ایجاد کند.
اگر ندول باعث تولید بیشتری از هورمون های تیروئیدی بشود علائم هایپر تیروئیدی دیده می شود مثل از دست دادن وزن، ضربان شدید قلب، اشکالات در خوابیدن، ضعف عضلات، شکم روش، عصبانیت، زودرنجی و تند مزاجی.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
ـ وقتی که یک برجستگی کوچک در پائین و جلوی گردن دیده و یا با لمس کردن حس می شود.
ـ وقتی که گانگلیون های گردنی بزرگ (برجسته) شده اند.
ـ وقتی که عمل بلع به راحتی انجام نمی شود.
ـ وقتی که بی جهت وزن از دست می دهیم با این که اشتهای معمولی یا زیاد برای خوردن داریم.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
ـ افراد سالخورده، زیرا ندول ها با پیشرفت سن شخص زیادتر می شوند. در ۲۰ درصد افراد سی ساله و ۵۰ درصد افراد ۶۰ ساله ندول در تیروئید آنها با اکوگرافی تشخیص داده شده.
ـ زنان
ـ افرادی که دچار کمبود ید هستند.
ـ افرادی که یکی از اعضای نزدیک خانواده دچار ندول تیروئیدی بوده.
ـ کسانی که قبلاً یک مشکل تیروئیدی داشته اند (مثلاً یک تیروئیدیت).
ـ افرادی که قبلاً یک پرتو درمانی در سر و یا گردن داشته اند.
ـ افرادی که در مقابل ذرات رادیواکتیو تولید شده بر اثر انفجارات اتمی قرار داشته اند مثل حادثه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶ و یا اخیراً در فوکوشیما احتمال دچار شدن به سرطان تیروئید خیلی بالاست. آثار این ذرات رادیواکتیو تا چندین هزار کیلومتر فاصله از منبع تولید دیده می شوند و صدمات تیروئیدی می توانند سال ها پس از حادثه تولید شوند.
چه عواملی ممکن است باعث سرطانی شدن یک ندول تیروئیدی بشوند؟
ـ سن، کمتر از ۱۶ سال یا بیشتر از ۶۵ سال
ـ مردها
ـ سابقه فامیلی سرطان تیروئید
ـ ندول اخیراً تولید شده و یا رشد سریع دارد.
ـ یک ندول سفت، ناهموار (شکل غیرطبیعی)، یا چسبنده و بی حرکت
ـ سابقه پرتودرمانی گردنی
ـ آرنوپاتی اطراف تیروئید
