* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش سوم و پایانی
یبوست ترانزیت
پزشک در مرحله اول پیشنهاد می کند که رژیم غذایی را عوض کرده و از سبزی جات خام و سبزی های پخته، میوه های سرشار از پکتین مثل سیب، گلابی، هلو، آلو و سریال های کامل استفاده شود. برای درمان یبوست می شود سبوس گندم را در سریال ها و شیرینی ها اضافه کرد که فیبرهای زیاد دارد. آلو و آب آلو هم بسیار مفید هستند، زیرا دارای سوربیتول هستند که یک ملین طبیعی است. اشکال این درمان این است که چندین هفته طول می کشد تا موفق آمیز باشد. پزشک پیشنهاد می کند که آب و نوشیدنی ها فراوان مصرف شود و از نوشیدن الکل و نوشیدنی های کافئین دار که باعث تحریک روده بزرگ و کم آبی می شود خودداری کنید. در یبوست مزمن که همراه با یک روده تحریک شده هست یکباره رژیم غذایی را عوض نکنید. اگر یبوست برطرف نشد پزشک ممکن است ملین ها و مسهل ها را تجویز کند که ۶ نوع آن وجود دارد.
ـ ملین های ساده، مثل متاموسیل Metamucil برای این نوع یبوست موثرند.
آثار ناخواسته ثانویه می تواند نفخ و کرامپ های شکمی باشد. به تدریج از آن استفاده کنید.
ـ ملین های نرم کننده مثل Colace – Ex-lax- Soflax مدفوع را نرم و خروج آن را آسان می کنند.
آثار ناخواسته ثانویه، می تواند باعث اسهال و کرامپ های شکمی بشود.
ـ مسهل ها باعث می شود که جذب آب در روده کم تر شده و در نتیجه مدفوع نرم تر بشود مانند سولفات سدیم، سولفات منیزیم، نمک Epson ، هیدراکسید منیزیم (شیر منیزی) و داروهای دیگری مانند سوربیتول و غیره. شیاف گلیسیرین و داروهایی که منشاء پولی اتیلن گلیکول دارند مثل Lax-A-Daymiralax
آثار ناخواسته ثانویه: اسهال، کرامپ، دزهیدراسیون با دوز قوی
ـ مسهل های نرم کننده: در اکثر موارد از روغن های معدنی استفاده می شود مثل پارافین و وازلین که از راه دهان یا رکتال استفاده می شود.
آثار ناخواسته ثانویه: اسهال و کرامپ سبک در معده، اگر تصادفی وارد ریه بشود تولید انفلاماسیون می کند.
ـ مسهل های فعال کننده روده: مستقیماً روی مخاط و حرکات پریستالسی روده اثر می گذارند. مثل روغن کرچک که باعث می شود روده نتواند آب و املاح را جذب کند و بسیار تحریک کننده و ملتهب کننده روده هستند و به عنوان آخرین درمان به کار می روند آن هم برای یبوست های مزمن.
آثار ثانویه ناخواسته: اسهال، کرامپ، احساس سوزش در مقعد.
اخطار مهم: مصرف زیاد یا دوز بالای آن باعث سندروم روده تنبل می شود و مصرف آن برای بانوان باردار و شیرده کنتراندیکه است.
ـ شیره Aloes : در اروپا زیاد و در آمریکا به ندرت به عنوان مسهل بکار می رود، سازمان بهداشت جهانی موثر بودن آن را قبول دارد.
ـ ریشه ریواس: دارای آثار ملین کمی است در بعضی افراد موثرتر است.
سایر درمان های جایگزین
ـ پروبیوتیک ها: مطالعات کلینیکی نشان داده که مصرف پربیوتیک ها به طور روزانه باعث می شود که فرکانس توالت رفتن ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر شود.
ـ گل قاصدک: چند مطالعه کوچک کلینیکی نشان داده که استفاده از برگ های تازه یا خشک شده و ریشه گل قاصدک می تواند آرام بخش باشد و به طور سنتی هم چای آن به عنوان ملین ساده بکار می رود.
تراپی ها
ـ بیوفیدبک یا عکس العمل های بیولوژیک می توانند باعث دوباره فعال شدن حرکات آنو ـ رکتال پس از یبوست مزمن بشوند.
ـ ماساژ درمانی: ماساژ درمانی شکمی توسط متخصص ماساژ و کلینیک های اکوپرسور و شیاتسو می تواند به آرام سازی ماهیچه هایی که مثانه و روده را تقویت می کند و اضافه کردن به فعالیت روده، کمک کند. شخص خودش هم می تواند دور ناف را در جهت حرکت عقربه ساعت ماساژ بدهد.
ـ شستشوی روده بزرگ: بعضی از بیماران که از یبوست مزمن رنج می برند از این درمان نتیجه خوب گرفته اند، با متخصص و ناتوروپات مشورت کنید.
ـ طب سنتی چینی: طب سوزنی می تواند کمک کند و روان درمانی چینی هم کمک می کند. به متخصص طب سنتی چینی مراجعه کنید.
ـ روان درمانی: در یبوست های مزمن علل روانی را نباید ندیده گرفت. روان درمانی موثر است.
ـ رفلکسولوژی: درمان های رفلکسولوژی می توانند به آرامش جسم و روان کمک کنند و رفلکسولوژی به فعال شدن روده و حرکت انرژی کمک می کند.
ـ هومیوپاتی: درمان های هومیوپاتیک بی شماری برای یبوست وجود دارد که شامل ملین هایی با منشاء گیاهی هستند.
طب مکمل
طب مکمل شامل ملین های ساده، ملین های نرم کننده و ملین های گیاهی فعال کننده روده هستند. بعضی از آنها در طب کلاسیک هم به کار می روند. این ها همان آثار ثانویه و امکان خطرهای گفته شده را دارند، بعضی از آنها را بطور خلاصه ذکر می کنم.
ملین های ساده
ـ پسیلیوم(اسپرزه): قرن هاست که از پسیلیوم توسط علت های مختلف برای درمان یبوست استفاده می شود. پسیلیوم را می شود از مغازه های مواد طبیعی یا مغازه هایی که داروهای گیاهی می فروشند تهیه کرد. پزشکان موثر بودن آن را قبول دارند و برای تهیه داروهای ضد یبوست مثل متاموسیل هم به کار می رود.
دانه های کتان: پکتین موجود در آن (موسیلاژ) دارای آثار ملین است و موثر بودن آن برای یبوست مزمن ثابت شده است.
ملین نرم کننده
ـ نارون قرمز: قسمت داخلی پوست درخت توسط سرخ پوستان برای التهابات روده ای به کار می رفته و امروزه هم به کار می رود.
ملین های فعال کننده
اخطار مهم: ملین های فعال کننده برای بانوان باردار یا شیر دهنده کنتراندیکه است (ممنوع است)
ـ روغن کرچک: خاصیت ملین بودن آن بر اثر یک اسید چرب می باشد. پزشکان موثر بودن آن را قبول دارند.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانیاست.
Ataansari@videotron.ca
