* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
دو سری دندان و سه دوره دندان در انسان ها دیده می شود: دندان های شیری، دندان های شیری همراه با دندان های دائمی و دندان های دائمی. دندان های شیری یا دندان های موقتی شامل ۲۰ دندان است که در حدود هفته پانزدهم زندگی داخل رحمی اولین دندان نیش شروع به کلسیفیکاسیون (جمع شدن کلسیم در بافت) می کند و تا حدود سی ماهگی که دندان های آسیای شیری در می آیند، پروسه ی تکمیل دندان های شیری طول می کشد.
جدول رشد فیزیولوژیکی دندان های شیری به شرح زیر است:
فک پایین فک بالا
اولین پیشین ۶ ـ ۱۰ ماهگی ۸ـ۱۲ ماهگی
دومین پیشین ۱۰ـ۱۶ ” ۹ـ۱۳ “
نیش ۱۷ـ۲۳ ” ۱۶ـ۲۳ “
اولین آسیای بزرگ ۱۴ـ ۱۸ ” ۱۴ـ ۱۸ ” دختر
۱۳ـ۱۹ ” پسر
دومین آسیای بزرگ ۲۴ـ۳۰ “دختر ۲۵ـ۳۳ “
۲۳ـ۳۱ ” پسر
اگر پس از این مدت تعداد دندان کمتر از ۲۰ عدد یا بیشتر بود باید حتما به دندانپزشک مراجعه کرد. معمولا دندان های فک پایین زودتر از دندان های فک بالا بیرون می آیند.
رشد دندان ها سه مرحله دارد:
مرحله اول ـ رشد هسته اول دندان تا تماس با مخاط دهان
مرحله دوم ـ بیرون آمدن تا تماس آن با دندان مقابل
مرحله سوم ـ تمام فعالیت های دندان های بالا و پایین
فراموش نکنیم که در مدت درآمدن دندان های شیری کودک ناآرامی دارد و آب ریزش از دهان
ساختار دندان های شیری
ساختار دندان های شیری معمولا فرق زیادی با دندان های دائمی ندارد ولی چند تفاوت وجود دارد.
ـ رنگ دندان های شیری سفیدتر است.
ـ مینای دندان نازک تر است و این باعث می شود آمادگی بیشتری برای کرم خوردگی داشته باشد.
ـ مسلماً اندازه ی آنها کوچکتر از دندان های دائمی است.
ـ اندازه ی عروق خونی کمی کوتاه تر است.
وجود دندان های شیری باعث می شود عمل بلع از مرحله اولیه به مرحله بلوغ پیشرفت کند. همچنین باعث جویدن و گفتار و تکلم می شود و نقش مهمی در توسعه و فرم صورت و رشد کلی بدن دارد.
مسواک زدن باید با رویش دندان ها شروع شود با اینکه در این سن کار مهمی انجام نمی دهد ولی باعث می شود که کودک به آن آشنا شود ولی کنترل مداوم باید از ۳ـ۲ سالگی شروع بشود و کودک به آن عادت کند.
صدمات وارده به دندان های شیری
کودکان در خطر شدید ضربه هایی هستند که می تواند مشکلات دندانی در سال های بعد تولید کند. وقتی کودک راه می افتد و زمین می خورد، اگر با صورت زمین بخورد حتی صدمات سبک می تواند روی آینده ی دندان ها اثر بگذارد و نباید آن را نادیده گرفت و فکر کرد که مهم نیست. همینطور تا ۷ سالگی نباید فکر کرد که این ها دندان های موقتی هستند و می افتند. بر اثر ضربه وارده دندان می تواند به داخل استخوان فرو برود یا رنج وارد شده باعث تولید آبسه دندانی کند و حتی جوانه ی دندان دائمی در زیر دندان شیری صدمه ببیند.
طبق مطالعات انجام شده ۶۰ درصد افراد حداقل یک بار صدمات دندانی در دوره ی رشد داشته اند و از هر ده کودک سه نفرشان صدمات دندان شری داشته اند مخصوصا دندان های پیشین فک بالا که باعث ۶۸ درصد صدمات وارده به دندان ها می شود.
پسرها دو برابر دخترها صدمات دندانی دارند و شدت بالای آن در ۸ سالگی است. تصادم، لق شدن و کنده شدن دندان از صدماتی است که زیاد دیده می شوند.
دندان های شیری پوسیده یا ترک خورده یا عفونی شده باعث صدمه دیدن جوانه ی دندان دائمی زیر آن یا کیسه ی عروقی داخل آن ها می شود. دندانپزشکان اکیداً توصیه می کنند که دندان های شیری ترمیم و حفظ بشوند، با این حال گاهی به دلایل زیر قبل از اینکه خودشان بیفتند باید آنها را بیرون آورد:
ـ وقتی دندان شیری شدیدا پوسیدگی دارد.
ـ وقتی دندان شیری بر اثر ضربه شکستگی دارد.
ـ دندان عفونی شده و خطر بالای عفونی شدن دندان دائمی وجود دارد.
ـ بر اثر تأخیر رشد در فک کودک جا برای دندان ها کم است پس بهتر است یک دندان را کشید تا جا برای دیگران باز شود.
ـ جوانه دندان دائمی تأخیر رشد دارد یا در جای واقعی خودش نیست.
چه عواملی باعث پوسیدگی دندان های شیری می شوند
بزرگترین عامل پوسیدگی دندان ها بر اثر خوراکی ها و نوشیدنی های شیرین است. انجمن دندانپزشکی آمریکا پیشنهاد می کند که هرگز نوشیدنی های شیرین را در بطری مخصوص شیربچه نریزید و هرگز اجازه ندهید که کودک این نوشیدنی ها را با خود به رختخواب ببرد. مقامات بهداشتی انگلستان می گویند که والدین بدون اینکه متوجه باشند که بسته های آب میوه پر از شکر است شیشه شیر را پر از آب میوه کرده به کودک می دهند. این شیرینی ها به طور مستقیم به دندان ها صدمه می زند زیرا تولید اسید می کند که باعث صدمه زدن به مینای حساس دندان و تولید پوسیدگی در آن می شود.
چرا باید از دندان های شیری مراقبت و محافظت کرد
* این دندان ها باعث می شوند که زبان در محل خودش قرار گرفته و کودک تلفظ و تکلم صحیح داشته باشد. کودک یا بزرگسالی که یک یا چند دندان را از دست داده باشد حرف زدنش متفاوت است.
* تغذیه ـ دندان پوسیده یا دندان از دست رفته که جایش خالی است در کودک مانند بزرگسال باعث اختلال در عمل جویدن و له کردن مواد غذایی می شود.
* کج شدن دندان ها ـ در صورتی که کودک دندانی را زودتر از موقع از دست بدهد در صورتی که دندان دائمی در حال رویش نیست جای خالی دندان باعث کج شدن دندان های همسایه به طرف جای خالی و همین طور رویش بیش از حد دندان مقابل که مقاومتی از فک مقابل ندارد، می شود. در بزرگسالان هم همین طور.
* زیبایی ـ جای خالی دندان های جلوی دهان ممکن است باعث ناراحتی کودک بشود.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
