نشستی برای شناخت اندیشه های مولانا/ فرح طاهری

ما ز بی جائیم و بی جا می رویم

شنبه ۲۳ اکتبر۲۰۱۰ دو برنامه در رابطه با مولانا در تورنتو برگزار شد. فستیوال مولانا؛ رویدادی چندفرهنگی که به ترویج پیام جهانی مولانا برای عشق پرداخت و شامل مجموعه ای از رقص سماع دراویش و موسیقی صوفی و سخنرانی کلمن بارکس؛ پژوهشگر مولاناشناس در مرکز ترینتی سنت پل برگزار شد و دیگری با عنوان “مقدمه ای بر شناخت اندیشه های مولانا” در کلاب گلف تورن هیل از سوی “رهتورز” با مجموعه ای از سخنرانی، شعرخوانی، موسیقی و پذیرایی همراه بود.

در این برنامه که از ساعت ۴ تا ۷ بعدازظهر ادامه داشت، در آغاز کورش جاویدی، از همکاران رهتورز، زندگینامه مولانا را خواند و سپس از میهمان ویژه مراسم، دکتر مریدی، نماینده مردم ریچموندهیل در مجلس انتاریو برای ایراد سخنرانی دعوت کرد.

دکتر مریدی گفت، من قصد صحبت درباره مولانا را ندارم چون در حد بضاعت ادبی من نیست، من فقط می خواهم از برگزارکنندگان (رهتورز) و حامیان این برنامه، تشکر کنم که این موقعیت را فراهم کردند تا ما یادی از بزرگان زادگاهمان کنیم.

دکتر مریدی افزود: مولانا تا آنجا که من یاد گرفتم نه تنها شاعر که انسانی بوده که توانسته انسانیت را در قالب شعر بیان کند.

دکتر مریدی با اشاره به اینکه مولانا هم به فارسی و هم به ترکی شعر دارد، شعری از مولانا را برای حاضران خواند. او گفت، دوستی حدود ۲۴ سال پیش این شعر را خطاطی کرده و به من داده و در طول این مدت هر جا کار می کردم این شعر را به دیوار دفترم می زدم.

از محبت تلخ ها شیرین شود/ از محبت مس ها زرین شود

از محبت دردها صافی شود / وزمحبت دردها شافی شود

از محبت خارها گل می شود/ وز محبت سرکه ها مل می شود

از محبت دار تختی می شود/ وز محبت بار بختی می شود

…

نوبت به سخنرانی دکتر مهدی تورج رسید. دکتر تورج فارغ التحصیل دکترا در ادبیات فارسی از دانشگاه تورنتو و پایان نامه ی او در مورد مولانا و مولاناشناسی بوده و تألیفی دارد به نام Rumi and the hermeneutics of eroticism. او ۱۲ سال است که در زمینه شناخت مولانا و اندیشه های فلسفی اش مشغول تحقیق و تدریس است.

دکتر تورج سخنرانی اش را به انگلیسی عنوان کرد.

او در آغاز به برخورد مولانا و شمس اشاره کرد و پرسشی که شمس در مقابل گروه بزرگی از مریدان مولانا از او کرد: چه تفاوتی بین محمد و بایزید است؟ این پرسشی بود که تغییری در مولانا به وجود آورد. پرسشی ساده در عین حال پیچیده. تفاوت بین این دو به وحی و الهام مربوط می شود؛ ممکن است به هر یک از ما الهام شود، ولی به هر یک از ما وحی نمی شود، وحی از جانب خداوند می آید. مولانا خود فرقی بین وحی و الهام نمی بیند. بعد از این بود که مولانا مثنوی را نوشت. مثنوی معادل فارسی قرآن است.

دکتر تورج جابجا از اشعار فارسی مولانا در بین سخنرانی اش استفاده می کرد.

سخنران به نکته مهمی درخصوص مولانا اشاره کرد و گفت، علیرغم اینکه مولانا الهام بخش نه تنها ما ایرانیان که در میان بسیاری در سراسر جهان بوده و کتاب های مربوط به مولانا از پرفروش ترین ها در حتی آمریکا بوده، و چهره های سرشناسی همچون دیپک چوپرا، دمی مور، مدونا و دیگران از او تأثیر گرفته اند، اما همه ی اینها از جنبه های مثبت مولانا تاثیر گرفته اند، در حالی که جنبه های منفی هم در او وجود دارد.

سخنران با اشاره به اینکه این جنبه های منفی بخشی از میراث فرهنگی ایرانی/ اسلامی ما است،  دیدگاه نژادپرستانه و نگاه تحقیرآمیز مولانا به زن را جزو جنبه های منفی مولانا خواند و تأکید داشت که شیفتگی و توجه به جنبه های مثبت نباید مانع نقد شود، که در این صورت همواره باید به فرهنگ چندهزار ساله ی خود مفتخر باشیم بدون اینکه جنبه های منفی آن را به نقد بکشیم.

با توجه به اینکه در تبلیغات این برنامه عنوان نشده بود سخنرانی به انگلیسی خواهد بود، بعضی از حاضران در پایان ضمن اعتراض به این امر، خواستار آن شدند که خلاصه ای از سخنرانی به فارسی گفته شود.

دکتر تورج با عنوان اینکه موضوع پایان نامه ی او در دوره ی دکترا مولانا بوده و برگردان بعضی از اصطلاحات از انگلیسی به فارسی سخت است، به کوتاهی به بعضی نکات عنوان شده در سخنرانی اش اشاره کرد.

 

سخنران بعدی، مهندس لی لی نبوی بود. او متولد ۱۳۲۶ است. در سال ۱۳۵۰ در رشته معماری و شهرسازی با درجه فوق لیسانس از دانشگاه ملی به عنوان پنجاهمین زن آرشیتکت ایران کار حرفه ای خود را آغاز می کند. ۳۵ سال است که در مورد عرفان شرق و مولانا مطالعه می کند و در این زمینه مقالات و شعرهایی دارد که در فصلنامه صوفی چاپ می شود. در تورنتو به شیوه ای ویژه به غیر فارسی زبانان، ادبیات و زبان فارسی می آموزد و در زمینه عرفان، خودیاری و مدیتیشن کارگاه های متعددی دارد.

خانم نبوی، سخنرانی خود را با عنوان “یک حقیقت و چهار روایت” ایراد کرد. چهار روایتی که از ملاقات شمس و مولانا گفته می شود و باعث تحول مولانا می شود.

نبوی به تفصیل به رابطه ی شمس و مولانا پرداخت و تاثیری که شمس بر مولانا داشت. آنچه که مولانا را از فقیه عالیقدر به مولانایی که ما می شناسیم تبدیل می کند.

 

پس از استراحت و پذیرایی مفصل از حاضران، بخش دوم برنامه پی گرفته شد. در آغاز دکتر احمد اسکویی از میان حاضران ابراز تمایل کرد که شعری از مولانا بخواند و سپس نوبت به موسیقی رسید.

گروه زنگوله به سرپرستی نیما رحمانی هنرنمایی کرد. نیما رحمانی فوق لیسانس موسیقی از دانشگاه تهران، بیست سال است که سنتور می نوازد ولی رشته ی اصلی او آهنگسازی ست. او در تورنتو گروه زنگوله را به وجود آورده که در این برنامه دو تن از افراد گروه؛ ابراهیم رهنما (آواز) و نوژن رحمانی (تنبک)، سنتور نیما رحمانی را همراهی کردند.

برنامه ی گروه موسیقی و صدای خوش آقای رهنما با اشعاری از مولانا مورد استقبال جمع حاضر در سالن زیبای کلاب گلف تورن هیل قرار گرفت.

 

سخنران بعدی کریم زیانی بود. او متولد ۱۳۱۱، شاعر، نویسنده، مترجم و پژوهشگر در زمینه ی ادبیات عرفانی است.

آقای زیانی سخنرانی خود را با عنوان”تکامل فرازگرا” ایراد کرد.

او گفت، هر کسی مولانا را جوری می بیند و به قول خود او “هرکسی از ظن خود شود یار من” بعضی ها او را متشرع و بسیار مذهبی می بینند و بعضی ها لامذهب و تعابیر گوناگون از او می شود.

او گفت، من راجع به یکی از دیدگاه های مولانا حرف می زنم زیر عنوان “تکامل فرازگرا”، با کلمه ی تکامل همه آشنا هستید، اما تفاوتی ست بین تکاملی که مولانا از آن صحبت می کند و تکاملی که علم از آن صحبت می کند.

آقای زیانی سخنرانی خود را به دو بخش تقسیم کرد، یکی چگونگی نگاه مولانا به ماده و روح و دیگری سیر تکاملی برای ماده و روح موجود در ماده از نظر مولانا چگونه است. او افزود: این ها را با مثال هایی که از دفترهای ششگانه مثنوی درآورده ام، ارائه خواهم کرد.

آقای زیانی قبل از شروع سخنرانی، اجازه خواست تا بیتی از شعر معلم بزرگش دکتر جواد نوربخش بخواند:

از دل هر ذره ای می شنوم دوست دوست/ ذره مبین در میان، کیست جز او، اوست اوست

و با شعری از مولانا بررسی خود را از دیدگاه مولانا بیان کرد:

ما ز بالائیم و بالا می رویم/ ما ز دریائیم دریا می رویم/ ما از اینجا و آنجا نیستیم/ ما ز بیجائیم و بیجا می رویم…

بررسی مفصل آقای زیانی در این خصوص مورد توجه حاضران قرار گرفت و در گفت وگو با چند تن از حاضران، آنها مایل بودند که امکان دسترسی به متن کامل این پژوهش را داشته باشند و ما هم در شهروند امیدواریم که در آینده بتوانیم نسبت به چاپ آن اقدام کنیم.

 

در ادامه برگزارکننده برنامه، آقای خاصه خان مدیر رهتورز، هدایایی به سخنرانان و هنرمندان تقدیم کرد و مراسم با شعرخوانی آقای گل محمدی، مدرس ادبیات و از ادب دوستان ساکن تورنتو به پایان رسید.