مقدمه
آینده سیال است نه منجمد، آینده با تغییر و دگرگونی تصمیمات روزمره ما ساخته می شود و هر رخدادی به رخدادهای دیگر اثر خواهد گذاشت. به عنوان مثال روزنامه متعلق به موج دوم و اخبارهای اینترنتی متعلق به موج سوم است. بر این اساس بازار در طول تاریخ مراحل مختلفی را گذرانده که حداقل می توان از سه نوع بازار یاد کرد:
بازار در جوامع سنتی یا کشاورزی
بازار درجوامع مدرن یا تولیدی
بازار در جوامع الکترونیک یا اطلاعاتی
درحالیکه امروزه صحبت ازانقلاب چهارم یا انقلاب شبکه ای است مفهوم بازار نیز فرق کرده است. در این مقاله سعی می شود ابتدا تعریفی از بازار و انواع آن، مختصری در مورد مراحل مختلف بازار و در نهایت بازار در موج چهارم ارائه گردد.
بازار خرید و فروش سهام ـ عکس تزئینی ست
بازار و انواع آن
تعریف بازار
واژه بازار در طول سالیان معانى مختلفى داشته است. بازار در معناى عام خود، مکان فیزیکى خاصى است که در آن خریداران و فروشندگان براى تبادل کالا و خدمات دورهم گرد مى‌آیند. از دید یک اقتصاددان، یک بازار، شامل تمام خریداران و فروشندگانى است که در حال داد و ستد کالاها یا خدمات خاصى هستند. از نظر یک بازاریاب، بازار مجموعه تمام خریداران بالقوه و واقعى است که براى یک کالا وجود دارد، لذا بازار، مجموعهاى از خریداران، صنعت و مجموعهاى از فروشندگان است.
انواع بازار
۱ـ بازار بالقوه
به مجموعهاى از مصرف کنندگان که نسبت به کالا یا خدمتى خاص علاقه‌مندى نشان مى‌دهند گفته می شود.
۲ـ بازار در دسترس
به مجموعهاى از مصرف کنندگان اطلاق مى‌گردد که نسبت به یک کالا یا خدمتى خاص علاقه‌مند بوده و به آن کالا یا خدمت دسترسى دارند و نیز داراى درآمد می باشند.
۳ـ بازار در دسترس واجد شرایط
از مجموعهاى از مصرف‌کنندگان شکل مى‌گیرد که علاوه برعلاقه‌مندی و دسترسی، درآمد، از شرایط لازم براى خرید کالا یا خدمت نیز برخوردار هستند.
۴ـ بازار تسخیرشده
مجموعهاى از خریداران که در حال حاضر محصول را خریداری کرده اند.
۵ـ بازار هدف
قسمتى از بازار در دسترس و واجد شرایط که شرکت براى فعالیت انتخاب کرده است.
بازار در جوامع کشاورزی یا سنتی
دراین نوع جوامع تعریف عام از بازار مصداق داشت.
ـ مبادله به صورت پایاپای صورت می گرفت که به موج اول شهرت دارد.
ـ انرژی حیاتی خود را از نیروی حیوان و انسان می گرفتند که در نهایت منجر به اختراع گاو آهن شد.
ـ ارزش مواد خام مثل طلای سیاه را نمی شناختند.
بازار در جوامع مدرن
انقلاب صنعتی که در اروپا و آمریکای شمالی آغاز شد منجر به تحول بسیاری از زندگی ها گردید از جمله موجب تاسیس کارخانه های ذوب فلز، اتوموبیل سازی، نساجی، راه آهن و کارخانه های مواد غذایی و به تبع آن تکنولوژی های قدرتمند، شهرهای بزرگتر، حمل و نقل سریعتر و آموزش و پرورش همگانی، شد.
ـ جنگ داخلی آمریکا که ناشی از موج اول و دوم بود نه ناشی از برده داری و نیز انقلاب میجی ژاپن که ناشی از برخورد کشاورزی و صنعتی بود از موارد جایگزین شدن بازار مدرن به جای بازار سنتی به شمار می رفت.
موج دوم انرژی خود را از سوخت فسیلی به دست می آورد مثل ذغال سنگ، نفت (طلای سیاه) و گاز و نیز قدرت عضلانی جای خود را به لوله و تسمه داد.
صنعت:
درسال ۱۸۲۵ میلادی یک خط آهن تأسیس شد که دو شهر بریتانیا را به هم متصل می کرد و نقش مهمی در توسعه اقتصادی ایجاد کرد یا در آمریکا سواحل اقیانوس آرام و اطلس به هم متصل شد. کامیون، کشتی و… ساخته شد و منجر به امپراتوری تجاری گردید.
بازار:
در موج دوم شرکت ها انبوه سازی کرده و بر تولیدات پای می فشردند و بین تولید کننده و مصرف کننده جدایی وجود داشت.
در نهایت در موج دوم مشخص شد که بقا به پول بستگی دارد و این چیزی بود که هرگز سابقه نداشت. خانواده گسترده به خانواده هسته ای تبدیل و دروس تخصصی ایجاد شد مثل روان شناسی، روابط بین الملل، حقوق بین الملل و…
در نتیجه اقتدار کلیسا کم شد، کارخانه ها ایجاد شدند، عکسبرداری زمین از آسمان صورت گرفت و…
بازار در موج سوم
ویژگی های موج سوم:
موج سوم یا جوامع الکترونیک در واقع جوامعی بودند که با اختراع کامپیوتر ایجاد شدند و کلبه الکترونیکی یکی از ویژگی موج سوم است.
انرژی در این موج شامل خورشیدی، باد ، اعماق زمین و آب می باشد که جای انرژی های فسیلی را تا حدی گرفته اند.
موج سوم حالت فرا دکارتی دارد یعنی کل گرا هستند. به عبارت دیگر با اختراع کامپیوتر و ماشینی شدن کمتر از قطعات استفاده می شود، به طور مثال در ساخت تلویزیون های پاناسونیک نسبت به ده سال قبل از قطعات کمتری استفاده می شود.
از ویژگی های دیگر این موج شرکت های چند ملیتی هستند که در یک کشور پژوهش می کنند، در کشور دیگری قطعات را می سازند، در کشور سوم مونتاژ می کنند و در کشور چهارم سرمایه گذاری می کنند که چنین شرکت هایی نمایندگی های بسیاری در کشورهای دیگر دارند.
از دیگر ویژگی های موج سوم مساله توسعه در کشورهای خاورمیانه است که بر اساس ورود دلارهای نفتی خط بطلان به سیستم کالوینی زده شد به عبارت دیگر این پول بود که انگیزه توسعه را فراهم کرد نه اینکه توسعه پول را به وجود بیاورد.
بازار:
درموج سوم بازارهای کوچک ایجاد شد و انبوه زدایی شد و گوناگونی افزایش یافت. در این موج بود که اصطلاح تولیدکننده برای مصرف شخصی ایجاد شد مثل ساخت گوشی طبی یا دستگاه فشار خون که دیگر نیازی به دکتر نبود و در خانه می شد از آنها استفاده کرد.
موج چهارم یا بازار شبکه ای
در موج های قبلی که مورد مطالعه قرار گرفت عملا بین تولید کننده و مصرف کننده مفهومی به نام بازار قرار گرفت که نقش واسطه را انجام می داد، اما در موج چهارم بسیاری از مدیران شرکت ها سعی کردند که بازار را حذف کنند و محصول را مستقیما در اختیار مصرف کننده قرار بدهند که خریدon line مطرح شد و به تدریج بحث خرید شبکه ای یا network marketing توسعه پیدا کرد.
در این صنعت، مبنا بر تبلیغات کلامی است و روند توزیع به طور مستقیم از تولیدکننده محصول به مصرف کننده صورت می گیرد و نمایندگی و واسطه ها را حذف می کند.
مسیر موفقیت در بازاریابی شبکه ای از طریق قدرت دادن به دیگران است یعنی با کمک به افراد بیشتر، موفق تر خواهید بود. شما بدون کمک کردن به دیگران به موفقیت نخواهید رسید. در حقیقت وارد شغلی شده اید که دارای شانس مالی نامحدودی است و امکان تغییرات زیاد در زندگی افراد را فراهم می سازد.
مزیت های بازاریابی شبکه ای:
۱ـ دریافت پورسانت از انجام تبلیغ و فروش محصول.
۲ـ معمولا با سرمایه گذاری اندک صورت می گیرد و با گسترش شبکه درآمد بسیاری به دست می آید.
۳ـ در این صنعت ساعت کار انعطاف پذیر و تشخیص آن با بازاریاب است.
۴ـ برای کسانی که محصل یا خانه دار هستند و یا به صورت پاره وقت کار می کنند مناسب است.
۵ـ درآمد به صورت تصاعدی است.
۶ـ منجر به همکاری با دوستان و آشنا شدن با افراد متعدد می شود.
از مزیت های دیگری که می توان مطرح کرد این است که در مشاغلی که حقوق ثابت دریافت می شود نقطه ای وجود دارد به نام نقطه شیطانی که با تورم رابطه مستقیم دارد، یعنی هر چه تورم افزایش یابد ارزش حقوق دریافتی کمتر می شود، اما در بازاریابی شبکه ای از آنجا که حقوق دریافتی تصاعدی است جلوتر از تورم حرکت می کنیم و از نقطه شیطانی فاصله دارد.
مهمترین ویژگی های بازاریابی شبکه ای:
۱ـ هدف: چیزی، جایی، مکانی یا کسی به اندازه کافی دور از دسترس که برای رسیدن به آن احتیاج به برنامه ریزی، تلاش، فداکاری و پیگیری داریم.
اهداف سه دسته هستند: کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت
۲ـ زمان: در این تجارت سرمایه شما زمان است. به زمان باید از دیدگاه خطی نگاه کرد که متعلق به جوامع توسعه یافته است نه دیدگاه دایره ای (اگر امروز فرصتی را از دست بدهیم قابل جبران نیست).
۳ـ صبر و حوصله: در این صنعت برای رسیدن به اهداف و درآمد مالی مناسب باید صبور باشیم.
نتیجه
در موج سوم شاهد تحولاتی هستیم که با پیدایش اطلاعات و ابزار الکترونیکی فاصله های زمانی کم و کوتاه شدند و هنوز موج سوم را تمام نکرده وارد موج چهارم شدیم که همان موج شبکه ای است. در این موج بازار مفهوم سنتی خود را که نقش واسطه ای داشت از دست داد و حتی بازاریابی را تحت تاثیر قرار داد .
بازاریاب ها به جای آنکه با کمپانی ها و مراکز مختلف صحبت کنند با افراد مختلف صحبت می کنند تا محصولات یا خدمات را به فروش برسانند.
مدیران شرکت ها به جای داشتن شرکت های بزرگ با کارمندان بسیار، سعی می کنند که شرکت کوچک ولی با کارکنان بسیار در سراسر جهان داشته باشند.
مقایسه چهار موج فوق الذکر نشان می دهد که اگر انسان نبود آنها نیز به وجود نمی آمدند و این نشان دهنده ذهن و فکر انسان است که جهان را این طور تغییر داده و چیزهای باورنکردنی و غیرممکن را ممکن ساخته است.
*علی نظری نفوتی کارشناس ارشد روابط بین الملل است
