دوره چهارم: از سال ۱۳۴۴ تا سال ۱۳۵۱ -دوران رشد و شکوفایی
* فوتبال برون مرزی (فوتبال خارجی) – تیم ملی
موفقیت در مسابقات انتخابی المپیک ۱۹۶۴ توکیو و قدرت‌نمایی در آن مقطع بسیاری را به کسب نتایج خوب در ژاپن امیدوار کرد. تحمیل دو شکست ۳-۰ در تهران و ۳-۱ در دهلی بر تیم هندوستان اهمیت بسیار داشت و انتقام شکست۱-۰ در مسابقه نهایی بازیهای آسیایی دهلی بود. در آن دوران هندوستان از قدرتهای برتر قاره آسیا به شمار می‌رفت و این قدرت حاصل حضور استعماری انگلستان می‌شد که طی حدود سه قرن آن سرزمین را به اطاعت خود واداشته بود.
ایستاده از چپ به راست: محمد بیاتی، کرم نیرلو، فریبرز اسماعیلی، مصطفی عرب، منصور امیرآصفی، حسن حبیبی. نشسته از چپ به راست: اکبر افتخاری، نادر لطیفی، غلامحسین نوریان، جلال طالبی، کامبیز جمالی.
تیم ملی با کسب جواز حضور در المپیک در مردادماه ۱۳۴۳ برای انجام چند بازی تدارکاتی عازم شوروی و مجارستان شد، اما بازیکنان تیم شاهین به بهانه همراهی علی اکبر محب رئیس باشگاه دارایی با تیم ملی، از انجام این سفر خودداری کردند و بلافاصله پرویز دهداری، همایون بهزادی، حمید شیرزادگان، حمید برمکی، حمید جاسمیان و مهراب شاهرخی با محرومیت یکساله مواجه شدند. محمد رنجبر نیز به همان دلیل و عدم همراهی تیم ملی در سفر تدارکاتی محروم شد و به این ترتیب تیم ملی بدون این بازیکنان عازم توکیو شد. در ژاپن تیم ملی با شکست ۴-۰ مقابل آلمان شرقی، شکست ۱-۰ در مقابل رومانی و تساوی ۱-۱ برابر مکزیک، با گل زنده یاد کرم نیرلو از روی نقطه پنالتی، در همان مرحله اول و در بازی های گروهی از گردونه مسابقات حذف شد. هرچند با توجه به توان تیم ملی و قدرت حریفان نتایج حاصله چندان دور از واقعیت نبود، اما گروه کثیری بر این باور بودند که اگر بازیکنان محروم همراه تیم ملی در ژاپن بودند آن تیم به نتایج بهتری دست پیدا می‌کرد. این باور چندان به حقیقت نزدیک نیست چرا که تیم ملی در المپیک توکیو در کنار بازیکنان با تجربه از بازیکنان جوان و مستعدی استفاده کرد. علاوه بر محمد بیاتی، کرم نیرلو، فریبرز اسماعیلی، مصطفی عرب، منصور امیرآصفی، حسن حبیبی، اکبر افتخاری، نادر لطیفی، غلامحسین نوریان، جلال طالبی و کامبیز جمالی، بازیکنان دیگری نظیر: پرویز قلیچ‌خانی، عبدالله ساعدی، حسین خداپرست، علی میرزایی و فنایی در تیم المپیک حضور داشتند و به تناوب در بازی های تیم ملی به میدان رفتند.
پس از مراجعت تیم ملی از المپیک، فدراسیون فوتبال حکم محرومیت یک ساله بازیکنان را به ۶ ماه تقلیل داد و در ۷ بهمن ۱۳۴۳ آنها را مشمول بخشودگی کرد. نتایج المپیک توکیو را می‌توان آخرین نقطه ناکامی در آسیا به شمار آورد.
ایستاده از راست: حسن حبیبی، عزیز اصلی، فرامرز ظلی، حمید جاسمیان، همایون بهزادی، علی جباری، حمید امینی‌خواه، محمد رنجبر، مصطفی عرب، گودرز حبیبی، پرویز قلیچ‌خانی، فریبرز اسماعیلی و اکبر افتخاری.
پس از المپیک، فدراسیون فوتبال یک مربی مجاری به نام سوچ را به استخدام درآورد و او با حفظ بازیکنان المپیکی و استفاده از بازیکنان محروم شده تیمی یکدست ساخت و عازم مسابقات آسیایی ۱۹۶۶ در تایلند شد. مساوی در برابر ترکیه و کسب پیروزی ۹-۱ بر پاکستان در بهار ۱۳۴۵ در چارچوب مسابقات عمران منطقه‌ای زنگ خطر را برای حریفان آسیایی به صدا درآورد.
تیم ملی در بازی های آسیایی ۱۹۶۶ تایلند با ادعای سیادت و آقایی بر فوتبال قاره کهن قدم به میدان گذاشت، اما چشم بادامی های ریزجثه آن سوی قاره حاضر نبودند به راحتی تسلیم شوند. تیم ملی در گام نخست رودرروی مالزی ایستاد و این تیم را با نتیجه ۲-۰ شکست داد. در دیدار دوم داور تایلندی رای به اخراج محمد رنجبر سرگروه تیم ملی و واگذاری یک ضربه پنالتی به سود ژاپن داد تا این دیدار با نتیجه ۳-۱ به سود حریف تمام شود، اما این پایان ماجرا نبود. وقتی حسین مبشر رئیس فدراسیون فوتبال در پایان بازی با حالت اعتراض‌آمیز به سوی داور رفت مورد هجوم پلیس تایلند قرار گرفت و زمانی که همایون بهزادی و عزیز اصلی برای دفاع از وی وارد معرکه شدند تماشاگران تایلندی در حمایت از داور و با مساعدت پلیس به جان بازیکنان تیم ملی افتادند. علیرغم محرومیت و آسیب‌دیدگی چند بازیکن، تیم ملی دو روز بعد در مقابل هندوستان به پیروزی ۴-۱ دست یافت و ۳ روز بعد اندونزی را با نتیجه ۱-۰ مغلوب کرد. شکست ۱-۰ در مقابل برمه تیم ملی را در مرحله نیمه نهایی مجددا به مصاف ژاپن فرستاد. با وجود آسیب‌دیدگی و عدم حضور چند بازیکن کلیدی تیم ملی توانست انتقام شکست هفته قبل را بگیرد. فریبرز اسماعیلی با ضربه چکشی گلی را به ثمر رساند که ضمن ناکام کردن تیم ژاپن، تیم ملی ایران را به دیدار نهایی و به مقابله با برمه فرستاد. شکست ۱-۰ در مقابل برمه باعث شد تیم ملی بر سکوی دوم بایستد. شکست در مقابل برمه آخرین ناکامی تیم ملی فوتبال ایران در مصاف با تیم های آسیایی و سرآغاز دوران طلایی فوتبال ایران بود. از این تاریخ تیم ملی فوتبال ایران به مدت ۱۴ سال تفوق و برتری خود را بر تمام تیم های قاره دیکته کرد. کسب جام ملتهای آسیا در سه دوره پیاپی در سال های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶؛ کسب عنوان قهرمانی بازی های آسیایی ۱۹۷۴ تهران، حضور در المپیک ۱۹۷۲ مونیخ و در المپیک ۱۹۷۶ مونترال و حضور در جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین به عنوان تنها نماینده دو قاره آسیا و اقیانوسیه و حضور در جام جهانی کوچک در رسیف از جمله افتخارات دوران طلایی فوتبال ایران بود.
اینک به تفصیل به این موفقیت ها می‌پردازیم:
جام ملت های آسیا
فتح جام ملت ها در سال ۱۳۴۷ نقطه عطف بزرگی در تاریخ فوتبال ایران است و به همین دلیل در مقاله بعد به طور مشروح به آن می‌پردازیم.
ادامه دارد
* سیدعلی پورحسینی مترجم کتاب “راهنمای مربیگری و آموزش شگردهای فوتبال” برای فدراسیون فوتبال و مولف مجموعه ۴ جلدی آموزش سیستم ها در فوتبال است. مقالات و تحلیل های او در روزنامه جهان فوتبال، مجله دنیای ورزش و سایت زندگی فوتبال منتشر شده است.
