ایرانگردی
دریاچه نیلگون زریوار (زرێبار)، در فاصله ۳ کیلومتری غرب شهر زیبای مریوان، در استان دلاور و مهربان کردستان قرار دارد. آب گوارا و شیرین این تالاب، از درهم‌آمیختن چشمه‌های کف‌جوش و بارش سخاوتمندانه برف و باران کوه‌های زاگرس در این منطقه است. آبی که گه‌گداری سطح یخ‌زده آن میهمان سرمای سخت زمستان می‌شود. رشته کوه زاگرس، مادر زاینده ایرانزمین است. زاگرس با قله‌های سر به فلک کشیده و پوشیده از برف میزبان رودها، غارها، آبشارها، چشمه‌ها، تالاب‌ها، باغ‌ستان‌های میوه، کشت‌زارهای سرسبز، جنگل‌های تُنک بلوط و جانوران زیباست.
پیرامون این نگین لاجوردی را سبزی جنگل و مرغزار فراگرفته و آن چنان چشم‌انداز دل‌انگیزی پدیدآورده که هر رهگذری را به آسایش و آرامش فرامی‌خواند. جنگلی از بلوط ایرانی بومی زاگرس که در جای‌جای آن، به ویژه در شیب و نشیب گونه‌های جنگلی دیگری مانند گلابی وحشی، زالزالک و بادام نمایشی خیال‌انگیز در اذهان رهگذران می‌پروراند. انبوهی مرغزارهایش چنان است که گذر از آن را دشوار می‌سازد. نیزارهای درهم‌تنیده کناره آن جان‌پناه آبزیان خوشگوار و پرندگان خوش‌خرامی است که گوشه‌ای از فردوس برین را بر پهنه خاک به نمایش گذاشته است. بهارانش با لاله‌های نگونسار این سوگواران جاودانه سیاوش و شقایق‌های گلگون در هم آمیخته تا خیز بلند امواج عطرآگین گیاهان وحشی و خودرو در کنار انبوه‌ترین جنگل بلوط جهان جان‌پناه آنانی باشد که هنوز دل از مهر مام طبیعت نگسسته‌اند.
در کتاب حدیقه ناصری نوشته میرزا شکرالله سنندجی آمده است که در سال ۱۲۸۱ هجری شمسی در زمان حکومت قاجاریه، به امر ناصرالدین شاه در دو هزار قدمی دریاچه زریوار دژ نظامی بسیار مستحکمی ساخته شد. یک سال بعد به امر حاج فرهاد میرزا معتمدالدوله، عموی ناصرالدین شاه بر وسعت آن افزوده شد. این دژ نظامی به نام قلعه شاه آباد موسوم گردید. در کنار قلعه نظامی و به دستور فرهاد میرزا قصبه‌ای احداث گردید و چند خانوار از طوایف و به آنجا کوچ کردند که برای آسایش و بهداشت مردم و نظامیان مستقر در قلعه دستور داد یک باب حمام و یک باب مسجد در کنار همدیگر بنا نمایند. برای تامین آب آشامیدنی مردم، حمام و مسجد و قلعه نظامی از دره‌ای که در شمال شهر فعلی مریوان و قریه دارسیران (یکی از روستاهای قدیمی مریوان که از دوران زندیه آباد بوده و هم اکنون یکی از محلات شهر مریوان می‌باشد) و در دامنه کوه فیلقوس (فه‌یله‌قوس) قرار دارد چند رشته قنات ایجاد کردند.
در آن نزدیکی دره فرهاد است که به باور مردمان زادگاه فرهاد کوهکن، نماد مهر و از خودگذشتگی و عشق و شیدایی است. آوخ که چه کرده است این فرهاد در سراسر ایرانزمین!
در بررسی نوشته‌های تاریخی می‌توان شاهد چندین درگیری، تاخت‌وتاز و لشکرکشی در دشت مریوان بود. وجود دژهای گوناگون و استوار نشان‌دهنده این موضوع است. یکی از این دژ‌ها معروف به قلعه مریوان یا قلعه هلوخان (آشیانه عقاب) که در زمان فرمانروایی خاندان اردلان در دوره صفویه بر روی کوهی که مشرف و مسلط به دشت و شهر مریوان است ساخته شد. بعدها در کنار این دژ، به دستور امیر حمزه بابان، مسجدی با آجرهای قرمز رنگ ساختند که به مسجد سرخ (مزگه‌ته سور) مشهور شد. شاید هم سازنده نیم‌نگاهی به دژ رودخان داشته است. آثار این مسجد، قلعه، زندان و آب انبار هنوز برجاست.
نام مریوان در دوران باستان مهروان بوده. «مهر»، فرشته مهربانی و پیمان بوده که به ویژه در ازدواج جایگاهی بلندمرتبه داشته است. واژه «وان» و «وین» به معنی جایگاه و شهر است که اینک در واژگان قزوین (کاسپی وین)، پنجوین، اسفروین (قزوین)، خانقین (خانقاه‌وین)، دارخوین، خوزنین (قزوین)، درین، (دریاچه) اوان و بسیاری دیگر به چشم می‌خورد. مریوان، جایگاه ستایش ایزد مهر، فرشته نگهبان روشنایی و پیمان بوده است. واژه زر نیز از فارسی کهن و به معنی آب است که در مکان‌هایی مانند آب زره، گود زره، زرآب، آب زر و بسیاری دیگر نمایان است.
